Nhận thức sâu sắc vai trò, vị trí của lực lượng dân quân, tự vệ (DQTV) trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc và xây dựng đất nước, những năm qua, Quận uỷ, Uỷ ban nhân dân Quận 5 đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các cấp, các ngành và cơ sở quán triệt, thực hiện nghiêm chỉnh Pháp lệnh DQTV, xây dựng lực lượng DQTV “vững mạnh, rộng khắp” gắn với xây dựng cơ sở vững mạnh toàn diện. Đến nay, toàn quận có 15/15 phường, 53 cơ quan, doanh nghiệp, bệnh viện, trường học đã tổ chức lực lượng DQTV; trong đó tỷ lệ dân quân đạt 1,6%, tự vệ đạt 13,8% trên tổng số cán bộ, công nhân viên; 100% cán bộ chuyên trách quân sự cấp cơ sở đều qua tập huấn, đào tạo và được bố trí công tác ở Ban Chỉ huy Quân sự 15 phường và 53 đơn vị tự vệ. Lực lượng DQTV Quận không chỉ hoàn thành tốt nhiệm vụ tuần tra, canh gác, mà còn phối hợp có hiệu quả với các lực lượng, nhất là lực lượng công an, trong thực hiện Quyết định số 107/2003/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, chủ động phòng ngừa, xử lý kịp thời các tình huống, không để phát sinh các điểm “nóng” trên địa bàn.

Quận 5 vốn là khu đô thị sầm uất, với hơn 4.000 đơn vị hoạt động theo Luật Doanh nghiệp, 22 hợp tác xã và hơn 14.000 hộ sản xuất, kinh doanh cá thể, sử dụng khoảng 52.000 ngàn lao động; trong đó, phần đông số lao động còn trong độ tuổi DQTV. Điều này đã tác động đến chất lượng nắm và quản lý nguồn DQTV trong Quận. Trước tình hình trên, Thường vụ Quận uỷ, Uỷ ban nhân dân Quận đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo cấp uỷ, chính quyền cơ sở và cơ quan, đơn vị chủ động tháo gỡ khó khăn, triển khai đồng bộ các nội dung theo quy định của Pháp lệnh và quy trình công tác xây dựng lực lượng DQTV trong tình hình mới. 

Điểm nổi bật, xuyên suốt quá trình tổ chức thực hiện là Đảng uỷ, Ban Chỉ huy Quân sự Quận đã thực hiện tốt chức năng tham mưu giúp Quận uỷ, Uỷ ban nhân dân Quận lãnh đạo, chỉ đạo các ban, ngành, đoàn thể phối hợp triển khai có hiệu quả Chỉ thị 16/CT-TƯ của Ban Bí thư Trung ương về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và lực lượng dự bị động viên trong tình hình mới”. Theo đó, các phường thành lập chi bộ quân sự, trong đó có 5 chi bộ có cấp ủy. Nghị quyết lãnh đạo định kỳ của các chi bộ quân sự đều bám sát đặc điểm, nhiệm vụ chính trị của địa phương, gắn xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh với yêu cầu nâng cao năng lực hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở. Cơ quan quân sự Quận và các phường đã tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương, cơ sở từ khâu lựa chọn nguồn phát triển cán bộ, đảng viên, đến việc bồi dưỡng, tập huấn và giáo dục nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ, tạo điều kiện cho họ có điều kiện học tập, tu dưỡng và rèn luyện. Nhờ đó, cuối năm 2008, tỷ lệ đảng viên trong DQTV đạt 13,1%, riêng trong dân quân là 11%; đoàn viên là 54,1%..., đạt chỉ tiêu trên giao. Nhìn chung, các chi bộ quân sự và các đảng viên đều phát huy tốt vai trò hạt nhân trong lãnh đạo, xây dựng và hoạt động của DQTV, góp phần thực hiện tốt công tác quân sự, quốc phòng ở địa phương.

Đối với công tác giáo dục chính trị, để nâng cao chất lượng dạy và học, Quận đã tập trung tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng sư phạm, kiến thức, trình độ chuyên môn cho giáo viên, cán bộ DQTV; đồng thời, chỉ đạo các cơ quan quân sự làm tham mưu trong tổ chức rà xét, phân loại đối tượng học, điều chỉnh chương trình, đổi mới nội dung và vận dụng các phương pháp dạy - học sát với điều kiện và trình độ, khả năng tiếp thu của từng đối tượng; tổ chức học thêm, học bù, học vét, bảo đảm mỗi cán bộ, chiến sĩ DQTV trong Quận được tham gia học tập đủ nội dung, thời gian theo chương trình, kế hoạch đã xác định. Bên cạnh đó, Quận đẩy mạnh các phong trào thi đua giữa DQTV các phường với các tổ chức quần chúng; vận dụng nhiều hình thức, sử dụng linh hoạt các phương tiện thông tin đại chúng, lồng ghép các đợt sinh hoạt chính trị, thảo luận, quán triệt các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, các nội dung cơ bản về công tác giáo dục quốc phòng, giáo dục pháp luật để nâng cao nhận thức chính trị cho cán bộ, chiến sĩ DQTV. Năm 2008, Quận tổ chức học chính trị cho 5.036 lượt cán bộ, chiến sĩ DQTV; phổ biến, giáo dục pháp luật cho 4.567 lượt người là DQTV và Ban Điều hành tổ dân phố, thanh niên trong độ tuổi nghĩa vụ quân sự. Qua học tập, hầu hết cán bộ, chiến sĩ trong lực lượng DQTV đã nâng cao nhận thức về chủ nghĩa Mác -Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối đổi mới của Đảng; nâng cao tinh thần cảnh giác trước những âm mưu, thủ đoạn trong chiến lược “Diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch; đề cao trách nhiệm cá nhân và tập thể trong thực hiện nhiệm vụ.

Những năm gần đây, công tác DQTV của Quận có nhiều đổi mới, sáng tạo. Trong đó, Quận đã tập trung xây dựng lực lượng DQTV theo hướng rộng khắp, gắn với các loại hình tổ chức sản xuất, kinh doanh và tổ chức hành chính; thực hiện làm đến đâu củng cố vững chắc ngay đến đó, chú trọng đảm bảo cả chất lượng, số lượng, sức mạnh chiến đấu của DQTV, nhất là ở các địa bàn trọng điểm. Về quy mô, ngoài tổ chức biên chế lực lượng DQTV theo quy định, đối với cấp quận có một trung đội dân quân thường trực, mỗi phường có một tiểu đội dân quân thường trực, một trung đội dân quân cơ động và các đơn vị dân quân binh chủng. Để nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng DQTV, ngay từ khâu tuyển chọn chiến sĩ mới, Quận chỉ đạo các phường tuân thủ đúng quy trình, tiến hành phúc tra, rà xét, nắm chắc lực lượng DQTV hiện có và phân loại cụ thể, qua đó thực hiện nghiêm việc luân phiên theo đúng Pháp lệnh. Các địa phương chủ động lựa chọn, đưa vào nguồn xét tuyển gồm những thanh niên đủ tiêu chuẩn sức khoẻ, trình độ văn hoá, phẩm chất chính trị. Đối với những thanh niên thuộc diện nghĩa vụ quân sự, nhưng không nhập ngũ do địa phương đã giao đủ chỉ tiêu và những quân nhân đã xuất ngũ theo luật định, Quận chỉ đạo các phường chú trọng tuyên truyền, động viên, thuyết phục để anh em tự nguyện làm đơn tham gia DQTV. Căn cứ chỉ tiêu của Quận giao, chỉ huy tự vệ phối hợp với cơ sở rà soát, lập danh sách, đề nghị cấp uỷ, thủ trưởng cơ quan, doanh nghiệp xét và ra quyết định kết nạp vào lực lượng tự vệ. Bằng cách làm đó, cấp quận và cấp phường đều thành lập các đơn vị dân quân thường trực, cơ động và binh chủng theo quy định. Toàn Quận hiện có 53 đơn vị tự vệ, trong đó có tiểu đoàn tự vệ của Nhà máy Thuốc lá Sài Gòn. Lực lượng DQTV thường trực, cơ động và binh chủng từ cấp quận đến phường và đơn vị cơ sở hiện nay có tỷ lệ khá hợp lý, tổ chức biên chế tinh gọn, bảo đảm đủ sức bảo vệ địa bàn, đơn vị. Việc bảo đảm nơi ăn, nghỉ, sinh hoạt và các phương tiện khí tài khác cho DQTV luôn được Quận và Thành phố quan tâm.

Cùng với đó, Quận hết sức coi trọng công tác đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng cán bộ quân sự cơ sở. Từ năm 2004 đến nay, Quận đã gửi 15 cán bộ Ban Chỉ huy Quân sự phường đi đào tạo chỉ huy trưởng quân sự xã, phường tại Trường Quân sự Thành phố Hồ Chí Minh. Sau đào tạo, số cán bộ này đã phát huy được vai trò, trách nhiệm ở cương vị mới, thực hiện tốt công tác quân sự, quốc phòng và xây dựng lực lượng DQTV.

Công tác huấn luyện chiến đấu cho DQTV ở các đơn vị, cơ quan, doanh nghiệp, trường học, bệnh viện luôn được thực hiện nghiêm túc. Trên cơ sở nắm vững “3 quan điểm, 8 nguyên tắc và 6 mối kết hợp”, Quận đã từng bước đổi mới phương pháp và một số nội dung huấn luyện. Trong quá trình huấn luyện, Quận chủ động tổ chức thực hiện theo phân cấp phối hợp với từng đối tượng DQTV. Theo đó, 100% chiến sĩ dân quân năm thứ nhất và năm thứ hai thuộc Quận quản lý do cơ quan Quân sự Quận huấn luyện theo chương trình quy định; cấp phường và cơ sở tự vệ đảm nhiệm việc huấn luyện DQTV từ năm thứ hai. Trước tình hình khó khăn về thao trường, bãi tập, Quận đã chủ động chỉ đạo tổ chức huấn luyện theo nhiều cụm phường (mỗi cụm 5 phường) để huấn luyện một số môn: bắn súng máy 12,7mm, ĐKZ, chiến thuật tổ bộ binh… Mặt khác, Quận giao cho các phường tự huấn luyện một số môn: bắn súng bộ binh, hoá học, thông tin…; chỉ đạo các phường, cơ sở tự vệ lấy huấn luyện thực hành là chính, huấn luyện tới đâu chắc tới đó, kết hợp huấn luyện cơ bản về kỹ thuật, chiến thuật với huấn luyện theo nhiệm vụ, phương án, kế hoạch tác chiến ở địa phương, đơn vị. Kết thúc từng đợt huấn luyện, Quận tổ chức kiểm tra toàn diện, kiểm tra chéo giữa các phường, cơ quan, doanh nghiệp và giữa các cụm. Qua đó, đánh giá thực chất kết quả huấn luyện của từng đơn vị. Năm 2008, 80-98% quân số được huấn luyện, đạt yêu cầu 100%, có 75-80% khá, giỏi. Sau mỗi giai đoạn huấn luyện, Quận đều tiến hành hội thao, rút kinh nghiệm và chọn đơn vị DQTV tiêu biểu để bồi dưỡng tham gia hội thi, hội thao cấp thành phố. Năm 2006, Quận đứng hạng 2; năm 2007 và năm 2008 đứng hạng 1, được Bộ Quốc phòng tặng cờ “Đơn vị dẫn đầu phong trào thi đua Quyết thắng”…

Hằng năm, Quận kết hợp diễn tập DQTV với các hoạt động của công an và các ban, ngành, đoàn thể trong phối hợp tuần tra, canh gác bảo vệ an ninh, trật tự tại các mục tiêu trọng yếu, chống biểu tình gây rối, tấn công, trấn áp tội phạm... Đặc biệt, trong dịp Tết vừa qua, DQTV Quận đã phối hợp với các lực lượng tổ chức bảo vệ an toàn các khu vực hoạt động được phân công. Ngoài ra, DQTV còn tham gia tích cực, hiệu quả công tác xã hội, như: góp tiền chăm lo cho người nghèo được trên 12 triệu đồng, tham gia chiến dịch “hành quân xanh”, bảo đảm trật tự giao thông, giúp dân phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai…, tổ chức tuyên truyền, vận động nhân dân chấp hành nghiêm pháp luật Nhà nước và các quy định của địa phương trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và sinh hoạt.  

Với những kết quả đã đạt được, DQTV Quận 5 thực sự trở thành nòng cốt trong phong trào toàn dân tham gia giữ gìn an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, góp phần củng cố vững chắc nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân trên địa bàn.

Thượng tá TRẦN VĂN ĐÔNG

Chính trị viên Ban CHQS Quận