Hiện nay, mặc dù có Công ước quốc tế về cấm vũ khí hóa học, nhưng thực tiễn vẫn tiềm ẩn sự phức tạp, khó lường, nhất là khi chiến tranh xảy ra. Do đó, việc nghiên cứu các giải pháp phòng chống vũ khí hóa học nói chung và xây dựng thế trận phòng hoá (TTPH) nói riêng, có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc nâng cao khả năng bảo đảm hoá học (BĐHH) cho tác chiến phòng thủ của quân khu, nhất là khu vực phòng thủ (KVPT) chủ yếu.

TTPH trong KVPT chủ yếu của quân khu là thế bố trí, triển khai lực lượng, phương tiện, khí tài và thiết bị phòng hóa theo kế hoạch thống nhất, nhằm tạo thế có lợi và phát huy cao nhất khả năng BĐHH của các lực lượng để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ được giao. Việc tổ chức xây dựng TTPH phải căn cứ vào kế hoạch BĐHH và kế hoạch đó lại dựa vào kế hoạch tác chiến phòng thủ cơ bản của quân khu. Yêu cầu xây dựng TTPH phải phù hợp với ý định tác chiến trong KVPT chủ yếu, bảo đảm cho các lực lượng chủ động, kịp thời trong công tác phòng hóa; có đủ điều kiện về không gian để tổ chức, bố trí lực lượng, phương tiện, trang bị, khí tài hóa học, phù hợp với đặc điểm địa hình, tổ chức lực lượng binh chủng hợp thành; đồng thời, có điều kiện thuận lợi để sẵn sàng điều chỉnh, chuyển hóa thế trận khi địch đổi hướng tiến công hoặc khi xảy ra các tình huống khác ảnh hưởng đến thế trận. Thế trận đó còn phải đảm bảo tính bền vững trong điều kiện chiến tranh ác liệt, nhất là khi bị địch chia cắt chiến lược, chiến dịch; tạo điều kiện thuận lợi để các lực lượng có thể nhanh chóng khắc phục hậu quả khi bị địch tập kích hóa học; bảo đảm sau mỗi đợt, mỗi giai đoạn tác chiến, mọi lực lượng, phương tiện bị nhiễm độc đều được tiêu tẩy, nhanh chóng khôi phục sức chiến đấu của bộ đội, khôi phục chỉ huy, tiếp tục chiến đấu ngăn chặn, đẩy lùi các đợt tiến công của địch, giữ vững KVPT chủ yếu, mục tiêu chủ yếu, lập lại TTPH sẵn sàng cho các nhiệm vụ tiếp theo.

KVPT chủ yếu của quân khu có ý nghĩa quan trọng trong việc giữ vững địa bàn quân khu; bởi lẽ, đó là khu vực địa hình có giá trị về chiến dịch, chiến lược, có các mục tiêu trọng yếu về chính trị, quân sự, kinh tế-xã hội; thường bao gồm KVPT then chốt của tỉnh (thành phố), một số huyện và căn cứ chiến đấu liên quan. Đó là khu vực ta quyết giữ, đồng thời cũng là mục tiêu địch tập trung lực lượng, phương tiện để đánh chiếm. Do vậy, đây là khu vực chiến tranh diễn ra ác liệt nhất, sử dụng nhiều bom đạn nhất. Cũng vì thế, việc BĐHH, nhất là khắc phục hậu quả hóa học cho KVPT chủ yếu của quân khu là một công việc phức tạp, lực lượng hóa học (LLHH) không chỉ tiêu độc cho con người, vũ khí, phương tiện, trang bị của các lực lượng, mà còn phải tiêu độc cho trận địa, khôi phục TTPH. Để xây dựng TTPH trong KVPT chủ yếu của quân khu vững chắc, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ phòng hoá trong chiến tranh BVTQ, theo chúng tôi, cần tập trung vào một số giải pháp chủ yếu sau đây:

1. Chú trọng xây dựng tiềm lực phòng hoá trong quá trình xây dựng tiềm lực quân sự, quốc phòng. TTPH có được là do nhiều yếu tố tạo nên; tuy nhiên, yếu tố quan trọng nhất là phải có lực lượng mạnh, trên cơ sở đó phát huy vai trò của người chỉ huy và cơ quan trong việc tổ chức, bố trí và sử dụng lực lượng trong tác chiến. Trong chiến tranh, bộ đội chủ lực giữ vai trò quyết định thắng lợi; vì thế, trước hết phải tập trung xây dựng LLHH chuyên môn vững mạnh toàn diện, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có ý chí quyết tâm chiến đấu cao; có năng lực đáp ứng yêu cầu, hoàn thành tốt nhiệm vụ làm nòng cốt trong công tác phòng chống, khắc phục hậu quả hoá học. Bên cạnh đó, phải tích cực xây dựng LLHH kiêm nhiệm trong các đơn vị bộ binh và các quân chủng, binh chủng; phát huy vai trò của thế trận chiến tranh nhân dân, nhằm tạo nên TTPH rộng khắp trong KVPT. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ phòng hoá, phải kết hợp chặt chẽ giữa lực lượng tại chỗ với lực lượng cơ động, lực lượng chuyên môn với lực lượng kiêm nhiệm, hoạt động của lực lượng vũ trang địa phương với tác chiến hiệp đồng quân chủng, binh chủng, tạo thành TTPH vững chắc. Trong đó, chú trọng phát huy vai trò của bộ đội địa phương, dân quân, tự vệ trong KVPT bằng các hoạt động đánh nhỏ lẻ, căng kéo, chia cắt địch, tạo thế cho bộ đội chủ lực đánh tập trung, đánh lớn, bảo vệ vững chắc KVPT chủ yếu của quân khu. Dân quân, tự vệ ở các làng xã chiến đấu, tận dụng cơ sở vật chất sẵn có, các loại vũ khí hoá học tự chế, như: lựu đạn cháy, lựu đạn cay... để ngăn chặn, sát thương địch và tổ chức phòng hoá, khắc phục hậu quả hoá học tại chỗ bằng nhiều hình thức khác nhau.

Xây dựng TTPH là sự vận dụng nghệ thuật chiến tranh nhân dân của dân tộc ta, là sự kế thừa và phát triển quan điểm chiến tranh toàn dân, toàn diện trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc, nhất là từ hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ vào điều kiện mới của chiến tranh nhân dân BVTQ. TTPH là một bộ phận của thế trận trong KVPT chủ yếu của quân khu, được xây dựng một phần từ thời bình nên việc xây dựng phải phù hợp với thế trận của KVPT địa phương, do LLHH chuyên môn làm nòng cốt. Vì thế, phải chú trọng phát huy sức mạnh tổng hợp của các lực lượng, phương tiện, biện pháp phòng hóa để đối phó với địch sử dụng vũ khí hoá học. Đi đôi với đầu tư, không ngừng tăng cường, củng cố, phát triển trang bị, phương tiện, khí tài phòng hóa cho bộ đội chủ lực, phải coi trọng xây dựng tiềm lực hoá học trong KVPT tỉnh (thành phố); đồng thời, có kế hoạch sẵn sàng huy động khi chiến tranh xảy ra.

2- Lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ việc tổ chức, bố trí LLHH trong KVPT chủ yếu của quân khu theo một ý định, kế hoạch thống nhất, tạo thành TTPH vững chắc, liên hoàn, hiểm hóc. Trong điều kiện nhu cầu phòng hóa lớn, nhưng lực lượng có hạn, nên việc bố trí lực lượng, phương tiện phòng hóa chuyên môn phải tập trung có trọng điểm, xác định đúng đối tượng ưu tiên; tập trung BĐHH cho các khu vực trọng điểm như: sở chỉ huy, trận địa hoả lực, lực lượng phòng ngự trên hướng chủ yếu… Phải căn cứ vào tổ chức bố trí của bộ đội binh chủng hợp thành, đặc điểm địa hình KVPT chủ yếu của quân khu và đặc điểm địch tiến công để tổ chức, bố trí, tạo thành một TTPH vững chắc, liên hoàn, hiểm hóc, cơ động, linh hoạt, tạo sức mạnh tổng hợp trong công tác BĐPH. Do đặc điểm, phương tiện sử dụng vũ khí hoá học của địch hiện đại, có tầm bắn xa, độ chính xác cao, uy lực và khả năng gây thương tổn lớn, nên việc bố trí, phân chia lực lượng, phương tiện hóa học trong KVPT chủ yếu của quân khu phải phân tán phù hợp, có nhiều phương án, chủ động phòng tránh, đánh trả vũ khí hoá học của địch. Mặt khác, phải chú trọng kết hợp chặt chẽ cả LLHH chuyên môn, lực lượng kiêm nhiệm và các lực lượng khác ở địa phương để tập trung thực hiện được mục đích phòng hóa, khắc phục hậu quả hóa học và tiêu hao, tiêu diệt địch, buộc địch lâm vào thế bị động đối phó.

Để tổ chức TTPH vững chắc, giành và giữ quyền chủ động đối phó với các tình huống hóa học trong KVPT chủ yếu của quân khu, trong thời bình các đơn vị hóa học phải tổ chức tốt công tác huấn luyện, diễn tập, bảo đảm sát với đối tượng sử dụng vũ khí hóa học, địa bàn tác chiến, phù hợp với điều kiện thời tiết, khí tượng, thủy văn, đặc điểm của khu vực, mục tiêu trọng yếu cần bảo vệ. Căn cứ vào khả năng sử dụng vũ khí hoá học của địch để dự kiến trước những nội dung, biện pháp BĐHH và tổ chức TTPH. Muốn thực hiện tốt những vấn đề đó, người chỉ huy và cơ quan phải tích cực học tập, nghiên cứu, có kiến thức khoa học quân sự sâu, rộng; có tư duy nhạy bén, biết tổ chức TTPH linh hoạt, phù hợp với các biện pháp tác chiến đã xác định. Người chỉ huy phải biết xem xét, nhận định về thế trận một cách biện chứng, khoa học; thực hiện tốt sự kết hợp giữa thế, lực, thời, mưu trong mọi hoàn cảnh, mọi tình huống; biết tổ chức cải tạo địa hình phục vụ công tác phòng hóa, nhất là trong việc tổ chức xây dựng hệ thống công sự trận địa; biết tổ chức lực lượng cơ động, tổ chức nguỵ trang, nghi binh, bảo đảm cho LLHH hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

TTPH ban đầu được xây dựng trong giai đoạn tổ chức, chuẩn bị tác chiến. Tuy nhiên, việc tổ chức TTPH tiếp tục diễn ra trong suốt quá trình tác chiến. Do đó, nghệ thuật tổ chức thế trận phải thể hiện ở chỗ: người chỉ huy và cơ quan biết tạo lập thế trận ban đầu vững chắc; đồng thời, có khả năng chuyển hóa linh hoạt, đáp ứng diễn biến của thực tiễn quá trình tác chiến. Đây là vấn đề hết sức quan trọng trong điều kiện chiến tranh hiện đại, địch sử dụng vũ khí công nghệ cao, các tình huống diễn ra khẩn trương, phức tạp, tính biến động cao. Cũng vì thế, để nâng cao hiệu quả xây dựng TTPH, người chỉ huy và cơ quan phải thường xuyên theo dõi, nắm chắc tình hình địch để dự kiến các tình huống. Khi có tình huống mới, như: địch chuyển hướng tiến công, vu hồi, đổ bộ đường không, đường sông... phải nhanh chóng vận dụng các biện pháp chiến dịch, hình thức chiến thuật, thủ đoạn chiến đấu để tổ chức LLHH cơ động, tạo ra thế trận mới, lập thế ta, phá thế địch, đẩy địch vào thế bị động, lúng túng.

Một vấn đề có tính nguyên tắc là, phải có lực lượng, phương tiện, khí tài dự bị đủ mạnh để chủ động giải quyết mọi tình huống hoá học xảy ra trong quá trình tác chiến. Căn cứ vào tình hình thực tế của TTPH để bố trí lực lượng dự bị phù hợp, bảo đảm thuận lợi trong việc cơ động ứng phó với các tình huống xảy ra trên từng hướng, từng khu vực. Trong chiến dịch Trị Thiên năm 1972, địch đã hàng chục lần sử dụng vũ khí hoá học tiến công vào khu vực phòng ngự chủ yếu của ta, song do có TTPH vững chắc, lực lượng dự bị hoá học mạnh, bộ đội binh chủng hợp thành được trang bị đủ khí tài phòng hoá, được huấn luyện về hoá học đầy đủ, nên ta đã thực hiện tốt việc ứng cứu, khắc phục hậu quả hóa học, giữ vững trận địa trong thời gian dài, đánh bại nhiều đợt tiến công của địch.

Xây dựng TTPH trong KVPT chủ yếu của quân khu có ý nghĩa rất quan trọng, là điều kiện cơ bản để phát huy khả năng của lực lượng, trang bị, phương tiện, tạo ra sức mạnh tổng hợp cho công tác BĐHH. Để tổ chức xây dựng TTPH trong KVPT chủ yếu của quân khu vững chắc, cùng với xây dựng LLHH chuyên môn của quân khu theo hướng: cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, cần tiếp tục nghiên cứu lý luận về tạo lập TTPH, những bài học kinh nghiệm lập thế trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, để vận dụng phù hợp vào sự nghiệp BVTQ ngày nay.

Đại tá, ThS. Chu Duy Thảo

Phó TMT Binh chủng Hóa học