Trước yêu cầu của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, ngày 22 tháng 10 năm 1963, Bộ Quốc phòng đã Quyết định thành lập Quân chủng Phòng không - Không quân (PK-KQ) trên cơ sở hợp nhất Bộ Tư lệnh Phòng không và Cục Không quân. Trải qua 45 năm chiến đấu, xây dựng và trưởng thành, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ PK-KQ luôn trung thành vô hạn với Đảng, với Tổ quốc, với nhân dân; tiến công kiên quyết, anh dũng kiên cường; mưu trí, sáng tạo, tự lực, tự cường, không ngừng vươn lên làm chủ vũ khí, trang bị kỹ thuật (VKTBKT) hiện đại; đoàn kết hiệp đồng, lập công tập thể, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao.

 Trong chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ đối với miền Bắc, Bộ đội Phòng không của Quân chủng đã phối hợp chặt chẽ với các lực lượng khác đánh thắng không quân hiện đại Mỹ, ngay khi chúng xâm phạm miền Bắc (ngày 5-8-1964), bắn rơi 8 máy bay và bắt sống giặc lái. Không quân nhân dân Việt Nam lần đầu tiên xuất kích (ngày 3-4-1965) đã bắn rơi 2 máy bay F.8U của Mỹ, giáng đòn chí mạng vào “không lực Hoa Kỳ”. Trong khói lửa của cuộc chiến tranh, bộ đội PK-KQ vừa chiến đấu vừa xây dựng, càng đánh càng mạnh và liên tục đánh thắng các cuộc tiến công bằng máy bay của đế quốc Mỹ đối với miền Bắc XHCN, mà đỉnh cao là chiến công đập tan cuộc tập kích đường không chiến lược bằng máy bay B.52 vào Hà Nội, Hải Phòng cuối tháng 12 năm 1972. Bộ đội PK-KQ đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ các mục tiêu trọng yếu, bảo vệ giao thông vận tải chiến lược và tham gia tác chiến trong đội hình quân binh chủng hợp thành; đã bắn rơi 2.635 máy bay Mỹ các loại, trong đó có 64 chiếc B.52, 13 chiếc F.111… trong tổng số 4.181 máy bay bị quân và dân ta bắn rơi trên miền Bắc. Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, quán triệt, thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, Bộ đội PK-KQ ra sức xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, không ngừng nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ và khả năng sẵn sàng chiến đấu (SSCĐ), phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Các lực lượng trong toàn Quân chủng đã duy trì nghiêm chế độ trực SSCĐ ở các cấp; thực hiện “bốn biết” trong quản lý vùng trời, quản lý bay; tăng cường công tác rèn luyện kỷ luật, xây dựng nền nếp chính quy. Quân chủng đã làm tốt chức năng tham mưu cho Bộ Quốc phòng trong chỉ đạo tác chiến, huấn luyện, phát triển lực lượng Phòng không Lục quân, phòng không kiêm nhiệm tại các cơ quan quân sự địa phương, Hải quân, bộ đội Biên phòng, góp phần xây dựng thế trận phòng không nhân dân liên hoàn, vững chắc trong thế trận phòng thủ chung của cả nước... Ghi nhận thành tích của Bộ đội PK-KQ, Nhà nước đã phong tặng: Quân chủng Phòng không, Quân chủng Không quân, các Binh chủng Ra đa, Tên lửa, Pháo Phòng không, cùng nhiều tập thể, cá nhân danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. 

Trước yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc thời kỳ đẩy mạnh CNH,HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế, mỗi cán bộ, chiến sĩ Quân chủng PK-KQ phải luôn nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, sẵn sàng đập tan mọi hành động tấn công xâm lược đường không của kẻ thù; chủ động đối phó có hiệu quả với chiến tranh xâm lược có sử dụng vũ khí công nghệ cao; cùng các lực lượng khác thực hiện thắng lợi nhiệm vụ tác chiến bảo vệ chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa của Tổ quốc. Để thực hiện tốt vấn đề đó, phải tập trung xây dựng Quân chủng vững mạnh toàn diện, không ngừng nâng cao trình độ SSCĐ và sức mạnh chiến đấu, kiên quyết không để Tổ quốc bị bất ngờ vì các tình huống trên không; xây dựng Quân chủng thực sự là lực lượng nòng cốt trên mặt trận đối không và thế trận phòng không nhân dân bảo vệ Tổ quốc.

Trước hết, tập trung xây dựng Quân chủng vững mạnh về chính trị và tổ chức. Do tính chất, đặc điểm hoạt động của đơn vị là làm nhiệm vụ quản lý và bảo vệ vùng trời của Tổ quốc, đòi hỏi đội ngũ cán bộ, chiến sĩ phải có lập trường, quan điểm vững vàng, ý thức cảnh giác cách mạng cao; tích cực học tập, rèn luyện nắm vững kỹ, chiến thuật, nâng cao phẩm chất nghề nghiệp, trình độ và khả năng chiến đấu để giành thắng lợi. Để đáp ứng yêu cầu đó, công tác giáo dục chính trị, tơư tưởng cần tập trung vào nâng cao nhận thức cho cán bộ, chiến sĩ về chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tươ tơưởng Hồ Chí Minh, đươờng lối của Đảng, nhiệm vụ của quân đội, của Quân chủng và của đơn vị trong tình hình mới. Thông qua giáo dục, làm cho bộ đội nhận thức sâu sắc hơn về chiến tranh hiện đại; về tiến công đường không bằng vũ khí công nghệ cao của kẻ địch và yêu cầu phải chiến thắng ngay từ ngày đầu, giờ đầu của cuộc chiến tranh; đồng thời, khắc phục mọi biểu hiện mơ hồ, chủ quan, mất cảnh giác, hoặc bi quan, dao động, thiếu niềm tin vào sức mạnh của thế trận phòng không nhân dân khi phải đối mặt với chiến tranh có sử dụng vũ khí công nghệ cao. Từ đó, xây dựng cho mọi cán bộ, chiến sĩ ý chí quyết tâm chiến đấu, dám đánh, biết đánh, quyết thắng; niềm tin vào VKTBKT, luôn nỗ lực tìm tòi và sáng tạo nhiều cách đánh hay, có hiệu quả để đánh thắng mọi cuộc tiến công đường không của kẻ thù. Mặt khác, trươớc những luận điệu tuyên truyền, xuyên tạc của các thế lực thù địch, cấp uỷ và cán bộ chủ trì các đơn vị phải chủ động tăng cường giáo dục nâng cao sức đề kháng cho toàn đơn vị; đồng thời, giải quyết tốt mọi vơướng mắc riêng tơư để tập trung vào thực hiện thắng lợi nhiệm vụ. Các đơn vị chú ý tăng cường giáo dục, nhất là truyền thống vẻ vang của Quân chủng PK-KQ; làm cho mọi người nhận thức sâu sắc rằng, chiến đấu với kẻ thù, bộ đội PK-KQ luôn phải lấy ít địch nhiều, lấy chất lơượng cao thắng số lượng đông, lấy trang bị kém hiện đại đánh thắng kẻ địch có trang bị kỹ thuật hiện đại. Trên cơ sở đó, các cấp uỷ và cán bộ chủ trì làm tốt công tác định hướng tư tưởng, động viên cán bộ, chiến sĩ nâng cao ý thức tự lực, tự cường, khắc phục khó khăn, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Cùng với xây dựng yếu tố con người, Quân chủng tập trung nâng cao chất lượng các tổ chức trong đơn vị; gắn xây dựng tổ chức đảng với xây dựng tổ chức chỉ huy và các tổ chức quần chúng. Theo đó, Quân chủng tập trung xây dựng Đảng bộ vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức; không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng và phát huy vai trò đội ngũ cán bộ, đảng viên trong thực hiện nhiệm vụ. Mọi hoạt động của cấp uỷ, tổ chức đảng đều thực hiện theo đúng quy chế hiện hành, giữ vững nguyên tắc lãnh đạo, bảo đảm dân chủ, công khai, phát huy trí tuệ tập thể. Trong từng thời gian, Đảng uỷ Quân chủng căn cứ vào yêu cầu, nhiệm vụ, tiêu chuẩn xây dựng Quân chủng VMTD để xác định chủ trương, biện pháp lãnh đạo cho phù hợp. Việc kiện toàn tổ chức đảng luôn bảo đảm đồng bộ, thống nhất với sự điều chỉnh về tổ chức lực lơượng, biên chế trong Quân chủng; việc duy trì nền nếp, chế độ công tác huấn luyện, SSCĐ, xây dựng nếp sống chính quy luôn đi đôi với thực hiện tốt chế độ, nền nếp sinh hoạt Đảng, sinh hoạt của các tổ chức quần chúng, nâng cao hiệu quả công tác đảng, công tác chính trị trong các nhiệm vụ. Các cấp uỷ tập trung lãnh đạo làm chuyển biến căn bản, vững chắc tình hình kỷ luật, nếp sống chính quy; thực hiện nghiêm Quy chế dân chủ ở cơ sở, tăng cường đoàn kết quân dân, giải quyết kịp thời những vấn đề mới phát sinh, giữ vững ổn định đơn vị. Quân chủng tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 6 (Khoá X); đẩy mạnh phong trào thi đua Quyết thắng, tạo sức mạnh tổng hợp xây dựng đơn vị VMTD. 

Là lực lượng nòng cốt trong quản lý và bảo vệ vùng trời của Tổ quốc, Quân chủng PK-KQ xác định nhiệm vụ trung tâm, thường xuyên là nâng cao chất lượng huấn luyện, trình độ SSCĐ, đáp ứng kịp thời đòi hỏi của thực tiễn đặt ra. Trên cơ sở nắm vững phương châm “Cơ bản, thiết thực, vững chắc, an toàn, tiết kiệm” và các quan điểm, nguyên tắc, mối kết hợp trong huấn luyện, Quân chủng tiếp tục nghiên cứu, đổi mới toàn diện nội dung, chương trình, phương pháp huấn luyện, chỉ đạo thống nhất, đồng bộ, chuyên sâu, sát với tình huống, phương án tác chiến, đối tượng tác chiến, chức năng, nhiệm vụ và địa bàn hoạt động. Đối với Bộ đội Không quân, lấy huấn luyện bay theo nhiệm vụ và đòi hỏi của thực tiễn chiến đấu là trung tâm; tập trung huấn luyện ứng dụng chiến đấu, chiến thuật, bay biển, bay đêm, bay trong mọi điều kiện thời tiết… nhằm nâng cao trình độ phi công, phù hợp với yêu cầu tác chiến và VKTBKT. Các đơn vị bay tích cực huấn luyện chuyển loại phi công, tổ bay, cơ động lực lượng trên các sân bay khác nhau; coi trọng tổ chức bắn đạn thật, diễn tập, làm chủ các loại máy bay mới. Với Bộ đội Phòng không, lấy huấn luyện cán bộ, kíp chiến đấu là trung tâm, theo hướng: huấn luyện thuần thục động tác cá nhân, hiệp đồng chặt chẽ, đồng bộ trong kíp chiến đấu; xử lý linh hoạt, kịp thời, đúng quy định các tình huống tác chiến thông thường và phức tạp. Cùng với các nội dung huấn luyện cơ bản, các lực lượng phòng không phải tăng cường huấn luyện cơ động, huấn luyện đêm; thu hồi, triển khai nhanh khí tài tên lửa, ra đa; nghi binh, ngụy trang, đối phó với các phương thức tiến công đường không bằng vũ khí công nghệ cao của địch; huấn luyện sử dụng thành thạo VKTBKT hiện có và khai thác có hiệu quả trang bị mới, nâng cao khả năng thực tế chiến đấu cho bộ đội. Nhằm bảo đảm sức khoẻ cho cán bộ, chiến sĩ đáp ứng với yêu cầu huấn luyện, SSCĐ, các đơn vị trong Quân chủng  tăng cường rèn luyện thể lực, hành quân dã ngoại trong mọi điều kiện địa hình, thời tiết. Đồng thời, cơ quan tham mưu các cấp tiến hành rà soát, bổ sung, hiệu chỉnh và hoàn thiện hệ thống các văn kiện tác chiến, phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ và bảo đảm thực hiện thống nhất trong các đơn vị; xây dựng, hoàn thiện thế trận phòng không trên địa bàn cả nước, nhất là trên các địa bàn chiến lược, hướng tiến công chủ yếu của địch; nghiên cứu, phát triển cách đánh mới; chủ động phối hợp, hiệp đồng với các lực lượng: Hải quân, Phòng không Lục quân… diễn tập theo các phương án tác chiến xác định;  duy trì nghiêm các chế độ trực ban tác chiến, trực SSCĐ, bảo đảm thông tin liên lạc thông suốt, kịp thời xử lý các tình huống xảy ra.

Công tác bảo đảm kỹ thuật, hậu cần được hết sức chú trọng, góp phần tích cực vào việc nâng cao chất lơượng huấn luyện, trình độ SSCĐ của Quân chủng. Để khắc phục tình trạng VKTBKT qua sử dụng nhiều năm đã xuống cấp, thươờng xuyên phát sinh hỏng hóc, phụ tùng thay thế gặp nhiều khó khăn, ngành Kỹ thuật tiếp tục quán triệt và thực hiện nghiêm túc cuộc vận động “Quản lý, khai thác vũ khí, trang bị kỹ thuật tốt, bền, an toàn tiết kiệm và An toàn giao thông”, cũng như các nghị quyết và chương trình hành động của Quân chủng và các đơn vị về công tác bảo đảm kỹ thuật. Đặc biệt, Quân chủng thường xuyên coi trọng phát huy yếu tố con người, nhằm khơi dậy ý thức, trách nhiệm, tính chủ động, sáng tạo của cán bộ, kỹ sư, nhân viên kỹ thuật trong bảo quản, bảo dơưỡng, khai thác, sử dụng hiệu quả VKTBKT hiện có và nhanh chóng khai thác, làm chủ các loại VKTBKT mới; duy trì nghiêm nền nếp, chế độ và nâng cao chất lươợng các nội dung công tác kỹ thuật. Các đơn vị hết sức chú trọng quản lý toàn diện về số lượng, chất lượng, trạng thái và tính đồng bộ của các trang, thiết bị; kịp thời phát hiện và khắc phục những hỏng hóc trong quá trình bảo quản, bảo dơưỡng, sửa chữa tăng hạn sử dụng cho vũ khí, khí tài; thống kê, phân tích, tìm nguyên nhân hỏng hóc, giảng bình, rút kinh nghiệm công tác bảo đảm kỹ thuật. Công tác huấn luyện chuyên môn, chuyển loại kỹ thuật luôn được duy trì thành nền nếp, nhằm không ngừng nâng cao trình độ của đội ngũ cán bộ, nhân viên kỹ thuật. Trong thời gian tới, ngành Kỹ thuật của Quân chủng tăng cường xây dựng và củng cố cơ sở bảo đảm kỹ thuật của các trung đoàn, nâng cao khả năng tự bảo đảm VKTBKT của cơ sở; phấn đấu đạt và vượt chỉ tiêu hệ số kỹ thuật, hệ số SSCĐ. Cùng với đó, Quân chủng tiếp tục thực hiện tốt phong trào “Ngành Hậu cần Quân đội làm theo lời Bác Hồ dạy”, xây dựng “Bếp nuôi quân giỏi, quản lý tốt”; đẩy mạnh tăng gia, chăn nuôi theo mô hình trại chăn nuôi tập trung, trạm xay xát; thực hiện đồng bộ việc sử dụng bếp ga, khu tắm nóng lạnh ở các đơn vị, góp phần cải thiện, nâng cao đời sống bộ đội.

Phát huy truyền thống Quân chủng Anh hùng, Bộ đội PK-KQ tiếp tục nỗ lực phấn đấu vượt qua mọi khó khăn, thách thức, xây dựng đơn vị VMTD, không ngừng nâng cao chất lượng tổng hợp, trình độ và khả năng chiến đấu, bảo đảm  hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân giao phó, góp phần quản lý và bảo vệ vững chắc vùng trời của Tổ quốc trong mọi tình huống.

Trung tướng, TS. Lê Hữu Đức

Tư lệnh Quân chủng