Sơn La là tỉnh miền núi, biên giới, dân số trên 1 triệu người, với 12 dân tộc anh em cùng sinh sống. Tỉnh gồm 206 xã, phường, thị trấn, trong đó có 17 xã biên giới. Những năm qua, thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, Tỉnh đã đạt được kết quả quan trọng trên các lĩnh vực; đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào các dân tộc từng bước được cải thiện. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, nhất là điểm xuất phát thấp nên Sơn La đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức trên con đường phát triển, đó là: trình độ dân trí còn thấp, không đồng đều, giao thông không thuận lợi, tỷ lệ cơ sở đặc biệt khó khăn còn cao (chiếm hơn 1/4, gồm 59 xã với 866 thôn, bản). Bên cạnh đó, các thế lực thù địch tiếp tục đẩy mạnh thực hiện chiến lược “Diễn biến hòa bình” bằng những thủ đoạn ngày càng tinh vi, xảo quyệt; sự tác động của mặt trái cơ chế thị trường đến nhận thức, ý thức chính trị của các tầng lớp nhân dân cũng là thách thức không nhỏ, ảnh hưởng trực tiếp đến công tác quốc phòng-an ninh (QP-AN) nói chung, công tác xây dựng lực lượng dân quân, tự vệ (DQTV) nói riêng. Trước tình hình đó, cấp ủy, chính quyền các cấp đã chủ trương và tổ chức thực hiện tốt sự kết hợp phát triển kinh tế-xã hội (KT-XH) với tăng cường, củng cố QP-AN; trong đó, xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh theo Pháp lệnh DQTV là vấn đề được Tỉnh đặc biệt quan tâm.

Sau khi có Pháp lệnh DQTV (năm 1996) và các văn bản hướng dẫn thực hiện, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã ra Nghị quyết số 24/NQ-TU về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và lực lượng dự bị động viên trong tình hình mới; Nghị quyết số 22/NQ-TU về tăng cường công tác phát triển đảng viên trong lực lượng DQTV và lực lượng dự bị động viên; chỉ đạo các địa phương, cơ sở tổ chức tuyên truyền, giáo dục cho các đối tượng, nhất là cán bộ, đảng viên thấy rõ Pháp lệnh DQTV là văn bản pháp lý quan trọng, là cơ sở để thực hiện thắng lợi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quốc phòng, quân sự (QP,QS) địa phương nói chung và xây dựng lực lượng DQTV nói riêng. Do đó, thực hiện tốt Pháp lệnh DQTV không chỉ tăng cường QP-AN của địa phương, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, mà còn trực tiếp đẩy nhanh phát triển KT-XH, nâng cao đời sống cho đồng bào các dân tộc trong Tỉnh. Bộ Chỉ huy Quân sự (BCHQS) Tỉnh đã tham mưu cho Uỷ ban nhân dân (UBND) Tỉnh chỉ đạo các địa phương, cơ sở tiến hành xây dựng lực lượng DQTV theo phương châm “Vững mạnh, rộng khắp”, coi trọng cả số lượng và chất lượng, lấy chất lượng chính trị làm cơ sở; tập trung xây dựng lực lượng dân quân nòng cốt có thành phần và tỷ lệ hợp lý, chú trọng ở các địa bàn vùng sâu, vùng xa, nhất là ở 17 xã biên giới.

Trong công tác tuyển chọn, kết nạp dân quân, cơ quan quân sự các cấp đã tích cực, chủ động phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể thực hiện “Dân bầu, dân cử, dân chăm lo”. Đến nay, tất cả 3.169 thôn, bản, tiểu khu, tổ dân phố và 12 dân tộc anh em đều có người tham gia DQTV và có tỷ lệ nữ phù hợp. Những người được tuyển chọn đều phải đạt tiêu chuẩn, như: có lai lịch chính trị rõ ràng, phẩm chất đạo đức tốt, được rèn luyện và trưởng thành qua thực tiễn trong các tổ chức Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân và các cơ quan, doanh nghiệp; ưu tiên tuyển chọn đảng viên, đoàn viên và thanh niên dân tộc thiểu số. Hằng năm, việc tuyển chọn được tiến hành chặt chẽ, nền nếp, có sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền và phát huy vai trò của các tổ chức và nhân dân; từng cơ sở xét duyệt từng người, đảm bảo có tỷ lệ thay thế khoảng 20%. Sau khi cấp có thẩm quyền xem xét và ra quyết định, các cơ sở tổ chức lễ kết nạp chiến sĩ DQTV và cấp giấy chứng nhận cho các đồng chí đã hoàn thành nghĩa vụ (vào dịp 22-12). Từ thực tiễn cho thấy, đây là việc làm có ý nghĩa giáo dục cao, không chỉ đối với cán bộ, chiến sĩ DQTV mà còn cả với nhân dân. Với cách làm đó, công tác xây dựng lực lượng DQTV của Tỉnh đã đạt được hiệu quả thiết thực. Năm 1996, Sơn La mới xây dựng được 382 cơ sở DQTV (193 cơ sở dân quân, 189 cơ sở tự vệ), tỷ lệ đảng viên đạt 11,02%, đoàn viên đạt 77,55%; đến tháng 10-2008, Tỉnh đã xây dựng được 461 cơ sở (206 cơ sở dân quân, 255 cơ sở tự vệ), tỷ lệ đảng viên đạt 17,8%, đoàn viên đạt 76,6%, DQTV nữ đạt 14,7%. Triển khai thực hiện hướng dẫn số 1107/HD-TM ngày 28-07-2005 của Bộ Tổng tham mưu về việc thành lập Ban CHQS cơ quan, tổ chức, BCHQS Tỉnh đã tham mưu cho UBND Tỉnh thành lập được 66 Ban CHQS cơ quan, tổ chức (44 Ban CHQS trực thuộc Tỉnh, 22 Ban CHQS trực thuộc cấp huyện).

Đối với việc xây dựng đội ngũ cán bộ DQTV, các cơ sở lựa chọn những đồng chí có uy tín, có phẩm chất đạo đức tốt, bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng, có tinh thần trách nhiệm cao, có năng lực làm tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền về công tác QP,QS địa phương. Đến nay, 100% Chỉ huy trưởng Ban CHQS xã, phường, thị trấn, cơ quan, tổ chức đều là đảng viên, có 88,4% tham gia cấp ủy cùng cấp. Quán triệt và triển khai thực hiện Chỉ thị số 34/CT-BQP ngày 9-6-2003 về đào tạo Chỉ huy trưởng Quân sự xã, phường, thị trấn, Tỉnh đã tổ chức 3 khóa đào tạo được 175 đồng chí theo chương trình 14 tháng. Sau khi tốt nghiệp, 100% học viên được cấp hai bằng (trung cấp lý luận và trung cấp quân sự); được phong quân hàm sĩ quan dự bị theo quy định của Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam. Sau đào tạo, 98% được cơ sở bố trí công tác và phát huy tốt, trong đó, một số đồng chí đã được bổ nhiệm phó chủ tịch UBND xã, phường, thị trấn. Hiện nay, Tỉnh đang tuyển sinh đào tạo khóa 4 (50 đồng chí); phấn đấu đến 2010, 100% Chỉ huy trưởng Quân sự cấp xã đều được đào tạo.

Trong tổ chức, xây dựng lực lượng DQTV, Tỉnh luôn quan tâm nâng cao chất lượng huấn luyện. BCHQS Tỉnh chỉ đạo chặt chẽ công tác tập huấn cán bộ DQTV với các đối tượng theo phân cấp, như: Chỉ huy trưởng Ban CHQS xã, phường, thị trấn, Ban CHQS cơ quan, tổ chức; trung đội trưởng, tiểu đội trưởng binh chủng; cán bộ chuyên trách QP,QS. Thực hiện phương châm huấn luyện “Cơ bản, thiết thực, chất lượng”, các huyện, thành phố trước khi bước vào huấn luyện đều tổ chức tập huấn cho cán bộ thuộc quyền không thuộc đối tượng tập huấn tại Tỉnh; đồng thời, tích cực đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp huấn luyện sát với đặc điểm, địa bàn, nhiệm vụ được giao, phù hợp với trình độ, nhận thức và tổ chức biên chế, trang bị hiện có theo hướng phân cấp, có sự giúp đỡ của cơ quan quân sự cấp trên. Đáng chú ý là, đối với chiến sĩ mới, chiến sĩ binh chủng, các đơn vị tổ chức huấn luyện theo cụm xã, cụm cơ quan đã mang lại hiệu quả thiết thực. Các huyện, thành phố, đơn vị tự vệ tổ chức huấn luyện mở rộng; tăng cường huấn luyện thực hành; tập trung nâng cao khả năng cơ động, sẵn sàng chiến đấu, nhất là các đơn vị ở địa bàn biên giới, vùng trọng điểm về quốc phòng; hằng năm, 100% các đầu mối được huấn luyện và hoàn thành kế hoạch trước ngày 15-9; quân số tham gia giáo dục chính trị, huấn luyện quân sự đạt 95,6%; kết quả huấn luyện 100% đạt yêu cầu, có 75-80% đạt khá, giỏi.

Thực hiện Quyết định số 107/QĐ-TTg ngày 02-06-2003 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Quy chế phối hợp giữa Bộ Công an và Bộ Quốc phòng thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội trong tình hình mới; Quyết định số 56/QĐ-BQP của Bộ Quốc phòng, BCHQS Tỉnh đã phối hợp với Công an Tỉnh, Bộ chỉ huy Bộ đội Biên phòng Tỉnh xây dựng quy chế phối hợp giữa ba lực lượng. Chỉ đạo các huyện, thành phố xây dựng quy chế phối hợp giữa công an và dân quân ở cơ sở; bổ sung kế hoạch chiến đấu trị an cấp xã, phường, thị trấn và kế hoạch bảo vệ cơ quan, đơn vị. Đến nay, 11/11 huyện, thành phố và 206/206 xã, phường, thị trấn đã xây dựng xong Quy chế phối hợp giữa các lực lượng (đối với các xã biên giới, xây dựng quy chế phối hợp giữa ba lực lượng dân quân-công an-đồn biên phòng). Trong các ngày lễ, tết, dịp bầu cử Hội đồng nhân dân và Đại hội Đảng các cấp..., các đơn vị DQTV tổ chức trực sẵn sàng chiến đấu; tuần tra bảo vệ đường biên, mốc giới và các địa bàn trọng điểm; tích cực tham gia công tác phòng chống tội phạm, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội trên các địa bàn. Hằng năm, BCHQS Tỉnh chỉ đạo các huyện, thị xã, lực lượng DQTV tham gia luyện tập, diễn tập theo kế hoạch, mỗi năm 20% cấp xã. Năm 2008, tổ chức luyện tập, diễn tập kế hoạch chiến đấu trị an, kế hoạch phòng chống lũ lụt, giảm nhẹ thiên tai, phòng chống cháy rừng, bảo vệ rừng được 42 cơ sở (22 xã diễn tập chiến đấu trị an, 10 xã phòng, chống cháy rừng, 10 xã phòng, chống lũ, bão giảm nhẹ thiên tai). Kết quả luyện tập, diễn tập 100% cơ sở đạt khá, giỏi. Đặc biệt, năm 2007, BCHQS Tỉnh chỉ đạo xã Chiềng Sơn, huyện Mộc Châu diễn tập thực nghiệm điểm cho Bộ, đạt đơn vị giỏi.

Những năm qua, lực lượng DQTV Sơn La đã phát huy tốt vai trò tham gia công tác dân vận, xây dựng cơ sở chính trị, giúp dân phát triển sản xuất, phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai; ổn định đời sống và chuyển nhà, làm nhà giúp dân ở các khu tái định cư thủy điện Sơn La; tổ chức hàng trăm buổi tuyên truyền, vận động cho hàng ngàn lượt nhân dân về đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Ngoài ra, DQTV còn phối hợp với các đoàn thể, tổ chức quần chúng ở cơ sở và lực lượng an ninh giải quyết kịp thời, hiệu quả mâu thuẫn trong nhân dân, như tranh chấp đất đai, di, dịch cư tự do,...Qua đó, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước, trực tiếp là cấp ủy, chính quyền địa phương, tăng cường đoàn kết giữa các dân tộc trong Tỉnh.

Trên cơ sở thực hiện Nghị định 184 của Chính phủ, Thông tư Liên Bộ Tài chính, Bộ Quốc phòng, BCHQS Tỉnh đã tham mưu cho UBND Tỉnh ban hành các quyết định về chi tiêu ngân sách, kinh phí đảm bảo cho công tác xây dựng và hoạt động của lực lượng DQTV. Đến nay, trên địa bàn Tỉnh, 100% cán bộ các đơn vị DQTV đều có phụ cấp trách nhiệm; 100% cán bộ, chiến sĩ DQTV có trang phục thống nhất. Trong những ngày huấn luyện, diễn tập, lực lượng DQTV còn được chi trả ngày công theo quyết định của UBND Tỉnh. Bên cạnh đó, một số xã, phường, thị trấn còn giao đất, giao rừng cho lực lượng dân quân sản xuất, nhằm tạo điều kiện cho họ tăng thêm thu nhập, ổn định đời sống, yên tâm công tác. Hiện nay, các đơn vị DQTV còn được hưởng chế độ báo Quân đội nhân dân, báo Quân khu 2. Các xã, phường, thị trấn, đơn vị tự vệ còn đầu tư kinh phí mua sắm mô hình, học cụ huấn luyện trị giá từ 3-5 triệu đồng/một đơn vị. Là địa phương còn gặp nhiều khó khăn, việc bảo đảm chế độ, chính sách cho DQTV như vậy là sự cố gắng rất lớn, có ý nghĩa quan trọng, kịp thời động viên cán bộ, chiến sĩ phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Tổng kết 12 năm thực hiện Pháp lệnh DQTV (1996-2008) lực lượng DQTV Sơn La được Bộ Tư lệnh Quân khu 2 tặng Giấy khen cho 4 tập thể và 4 cá nhân; UBND Tỉnh tặng Bằng khen cho 11 tập thể, 16 cán nhân; BCHQS Tỉnh tặng Giấy khen cho 18 tập thể, 11 cá nhân.

Từ thực tiễn công tác tổ chức, xây dựng lực lượng DQTV của Tỉnh, chúng tôi rút ra một số bài học kinh nghiệm sau: Một là, phải thường xuyên nghiên cứu, quán triệt sâu sắc các quan điểm của Đảng về xây dựng lực lượng DQTV; thực hiện nghiêm Pháp lệnh DQTV và các văn bản liên quan của các cấp, các ngành. Đồng thời, phát huy tốt vai trò tham mưu của cơ quan quân sự các cấp giúp cấp ủy, chính quyền có chủ trương, biện pháp, giải pháp lãnh đạo, chỉ đạo phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa phương, cơ sở. Hai là, trong quá trình tổ chức thực hiện, phải thực sự quan tâm xây dựng đội ngũ cán bộ DQTV cả về phẩm chất đạo đức, năng lực nghiệp vụ chuyên môn, phương pháp, tác phong công tác. Ba là, tăng cường sự quản lý nhà nước về QP,QS bằng các kế hoạch, văn bản pháp quy. Thực hiện tốt công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với cơ sở trong triển khai tổ chức thực hiện; tổ chức sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm kịp thời. Bốn là, thường xuyên quan tâm chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho cán bộ, chiến sĩ, gia đình DQTV theo quy định của Pháp lệnh.

Đại tá QUÀNG VĂN TÂM

Phó Chỉ huy trưởng, Tham mưu trưởng

BCHQS Tỉnh