Cách đây 55 năm, theo Quyết định số 06/QĐ ngày 1- 4- 1953 của Tổng Tư lệnh quân đội nhân dân Việt Nam, trung đoàn pháo cao xạ đầu tiên của quân đội ta (Trung đoàn 367) được thành lập, đánh dấu sự ra đời của một binh chủng chiến đấu mới - Binh chủng Cao xạ, lực lượng phòng không của lực lượng vũ trang (LLVT) ta. Ngay sau khi ra đời, bộ đội Cao xạ (BĐCX) đã bước vào chiến đấu với không quân Pháp và lập được nhiều chiến công oanh liệt. Trong chiến dịch Điện Biên Phủ (1954), BĐCX đã vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách, hy sinh, bí mật kéo pháo lên núi cao, đưa pháo vào bố trí gần mục tiêu, phối hợp chặt chẽ với bộ binh, pháo binh và các lực lượng khác bắn rơi 52 máy bay địch (trong đó có 2 “pháo đài bay” B.24), cắt đứt cầu tiếp tế hàng không của chúng, cô lập hoàn toàn tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, góp phần quan trọng vào thắng lợi vẻ vang của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.

Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, đối đầu với kẻ địch có lực lượng không quân được trang bị vũ khí tối tân, trình độ tác chiến hiện đại, BĐCX đã vừa chiến đấu vừa xây dựng, không ngừng trưởng thành, lớn mạnh trong khói lửa khốc liệt của cuộc chiến tranh. Từ 1 trung đoàn cao xạ (trong kháng chiến chống Pháp), BĐCX đã phát triển lên hàng chục trung đoàn và gần 100 tiểu đoàn cao xạ độc lập; bố trí, hoạt động rộng khắp trên các địa bàn, cùng với lực lượng phòng không của các địa phương và dân quân, tự vệ hình thành thế trận chiến tranh nhân dân trên mặt trận đối không liên hoàn, vững chắc, hiểm hóc, có chiều sâu, có trọng điểm. BĐCX tiếp tục kế thừa và phát triển nghệ thuật quân sự  “lấy nhỏ thắng lớn”, “lấy ít địch nhiều”, lấy thô sơ và tương đối hiện đại để thắng vũ khí tối tân, hiện đại của địch, sáng tạo nhiều cách đánh độc đáo, góp phần tạo lưới lửa phòng không dày đặc, tầng tầng, lớp lớp, từ xa đến gần, từng bước đánh bại chiến tranh phá hoại miền Bắc bằng không quân của đế quốc Mỹ, tiêu diệt nhiều máy bay, bắt sống nhiều phi công địch. Trong tổng số 4.181 máy bay địch bị bắn rơi trên bầu trời miền Bắc, BĐCX đã bắn hạ 3.100 chiếc (chiếm 74%), xứng đáng là lực lượng nòng cốt của chiến tranh nhân dân trong mặt trận đối không. Đặc biệt, trong chiến dịch “Điện Biên Phủ trên không” (tháng 12 năm 1972), chống cuộc tập kích đường không chiến lược bằng máy bay B.52 của Mỹ vào Hà Nội, Hải Phòng và các địa phương lân cận, BĐCX đã chiến đấu mưu trí, sáng tạo, cơ động linh hoạt, cùng các lực lượng khác, tổ chức đánh không quân địch liên tục cả ngày lẫn đêm, trong điều kiện địa hình, thời tiết phức tạp, bắn rơi 28/81 máy bay Mỹ, trong đó có 3 chiếc “pháo đài bay” B.52, bảo vệ an toàn các mục tiêu trọng yếu, góp phần quan trọng vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Nước nhà thống nhất, quán triệt và thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, cùng với các LLVT trong toàn quân, BĐCX ra sức xây dựng vững mạnh toàn diện, không ngừng nâng cao tinh thần cảnh giác, bản lĩnh chính trị, trình độ và khả năng sẵn sàng chiến đấu (SSCĐ), hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN. Đặc biệt, trong hơn 20 năm đổi mới vừa qua, BĐCX đã tích cực đổi mới trong xây dựng lực lượng theo hướng “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”, xây dựng thế trận phòng không liên hoàn, vững chắc trong thế phòng thủ chung của cả nước, góp phần quản lý và bảo vệ vững chắc vùng trời của Tổ quốc. Tích cực tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân, khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố), giữ gìn an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn đóng quân, góp phần giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế-xã hội ở địa phương. Với những thành tích đặc biệt xuất sắc trong chiến đấu và công tác, Binh chủng Cao xạ cùng 26 tập thể, 13 cá nhân thuộc Binh chủng đã được Nhà nước tuyên dương danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.  

Hiện nay và trong thời gian tới, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của chúng ta đang đứng trước thời cơ và thách thức lớn. Các thế lực thù địch đang ráo riết đẩy mạnh chiến lược “Diễn biến hòa bình”, chống phá cách mạng nước ta trên mọi lĩnh vực, bằng nhiều âm mưu, thủ đoạn thâm độc và nguy hiểm. Điều đó đòi hỏi toàn dân, toàn quân ta phải luôn nêu cao cảnh giác, SSCĐ, bảo vệ vững chắc độc lập, tự do của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ XHCN. Từ thực tiễn tình hình chính trị, quân sự trên thế giới, nhất là sự phát triển của khoa học quân sự hiện đại cho thấy, tác chiến tiến công đường không (TCĐK) bằng vũ khí công nghệ cao (VKCNC) đã có những phát triển vượt bậc, trở thành phương thức tác chiến chủ yếu, quyết định tới tiến trình và kết cục của chiến tranh; điều đó  đặt ra cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc của nhân dân ta, quân đội ta, trong đó có bộ đội Phòng không-Không quân những yêu cầu, nhiệm vụ mới cao hơn, nặng nề hơn. Để thực hiện tốt vai trò là lực lượng chủ lực, nòng cốt của chiến tranh nhân dân trong mặt trận đối không, các lực lượng phòng không nói chung, BĐCX nói riêng cần tiếp tục xây dựng vững mạnh toàn diện, có chất lượng tổng hợp, trình độ và khả năng SSCĐ cao, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong mọi tình huống.

Trước hết, tập trung nâng cao chất lượng chính trị, tư tưởng và tổ chức cho BĐCX ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ, quản lý vùng trời của Tổ quốc. BĐCX cần tiếp tục quán triệt sâu sắc và thực hiện nghiêm túc các nghị quyết của Đảng, nhất là Nghị quyết Đại hội X của Đảng, Nghị quyết Đại hội Đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ 8, Nghị quyết Trung ương 8 (khóa IX) về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; Chương trình hành động của Đảng ủy Quân chủng thực hiện Nghị quyết Trung ương 8 (khóa IX)... Thường xuyên đổi mới và nâng cao chất lượng học tập, giáo dục chính trị, tư tưởng, kết hợp giáo dục thường xuyên với tổ chức các đợt học tập, quán triệt nghị quyết của Đảng một cách nghiêm túc, có chất lượng. Trong đó, chú trọng nâng cao nhận thức về chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc của Đảng; nắm vững nhiệm vụ của quân đội, của Quân chủng và của đơn vị trong tình hình mới. Đồng thời, nâng cao nhận thức cho bộ đội về chiến tranh hiện đại, về âm mưu, thủ đoạn của kẻ địch, thấy rõ ưu điểm và những hạn chế của VKCNC trong TCĐK của chúng. Từ đó đề cao cảnh giác, xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng, tin tưởng vào cách đánh và nghệ thuật tác chiến phòng không của quân và dân ta; kiên quyết khắc phục mọi biểu hiện mơ hồ, ảo tưởng, chủ quan, mất cảnh giác, hoặc quá đề cao VKCNC của địch, dẫn tới bi quan, dao động, thiếu tin tưởng vào sức mạnh tổng hợp của chiến tranh nhân dân trong mặt trận đối không. Chú trọng giáo dục tinh thần yêu nước, yêu chế độ, kế thừa và phát huy truyền thống đánh giặc giữ nước bảo vệ vùng trời của dân tộc trong các cuộc kháng chiến vừa qua, đặc biệt là kinh nghiệm của BĐCX trong chiến dịch “Điện Biên Phủ trên không” (năm 1972). Trên cơ sở đó, ra sức rèn luyện, tu dưỡng, xây dựng ý chí quyết tâm, quyết đánh và biết thắng địch, dù chúng có vũ khí, trang bị hiện đại hơn hẳn ta. Tiếp tục nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các tổ chức đảng; xây dựng các tổ chức cơ sở đảng trong sạch, vững mạnh gắn với xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện, nhất là các chi bộ làm nhiệm vụ SSCĐ, làm nhiệm vụ cơ động, các đơn vị quản lý kỹ thuật, tài chính... Triển khai sâu, rộng Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”; đẩy mạnh phong trào thi đua quyết thắng, kiên quyết đấu tranh chống các quan điểm sai trái, các biểu hiện tiêu cực..., giữ vững và tăng cường trận địa tư tưởng của Đảng trong từng đơn vị.

Hai là, nâng cao chất lượng huấn luyện, trình độ và khả năng SSCĐ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Tác chiến của BĐCX chống TCĐK là một dạng đặc biệt của “chiến đấu phòng ngự”, trong không gian rộng (cả trên đất liền và trên biển, đảo...); đối tượng tác chiến sử dụng phổ biến VKCNC, chủ động tiến công ta bằng nhiều thủ đoạn kỹ thuật, chiến thuật hiện đại. Vì vậy, bên cạnh việc rèn luyện ý chí, xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng, BĐCX cần tiếp tục nâng cao chất lượng huấn luyện kỹ thuật, chiến thuật đánh địch bằng vũ khí, trang bị hiện có và vũ khí, trang bị hiện đại. Trong huấn luyện, thực hiện tốt các phương châm, nguyên tắc, các mối kết hợp; tích cực đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp huấn luyện sát với tình huống, đối tượng tác chiến, yêu cầu nhiệm vụ, địa bàn hoạt động, tổ chức, biên chế, khả năng bảo đảm vũ khí, trang bị kỹ thuật (VKTBKT) và cách đánh của Bộ đội Phòng không. Chú trọng nâng cao chất lượng huấn luyện đội ngũ cán bộ chỉ huy các cấp, bảo đảm nắm vững quan điểm, nghệ thuật quân sự, nguyên tắc tác chiến chiến dịch, chiến thuật; nâng cao trình độ tổ chức chỉ huy, hiệp đồng, khả năng xử lý linh hoạt các tình huống tác chiến, bảo đảm chỉ huy đơn vị chiến đấu giành thắng lợi. Đồng thời, chú trọng huấn luyện phân đội, kíp chiến đấu..., đảm bảo vừa giỏi tác chiến độc lập trên các địa bàn, vừa giỏi tác chiến hiệp đồng trong đội hình Quân chủng và đội hình binh chủng hợp thành. Trong đó, lấy huấn luyện cho cán bộ, kíp chiến đấu sở chỉ huy, kíp chiến đấu phân đội làm trung tâm; nâng cao trình độ cán bộ và nhân viên chuyên môn kỹ thuật, làm chủ vũ khí, khí tài, nắm chắc binh khí xạ kích chiến thuật, xử lý linh hoạt, hiệu quả các tình huống tác chiến thông thường và tương đối phức tạp... Trước những đặc điểm mới của chiến tranh hiện đại, cần chú trọng huấn luyện nâng cao khả năng tác chiến cơ động trên nhiều địa hình phức tạp, huấn luyện đêm, huấn luyện phòng tránh, đánh trả, huấn luyện triển khai, thu hồi nhanh vũ khí, khí tài; nhất là, huấn luyện bộ đội sử dụng thành thạo pháo phòng không đánh bằng khí tài trong điều kiện phức tạp: đêm tối, sương mù, địch khống chế điện tử... Đồng thời, cần thường xuyên rà soát, bổ sung hoàn chỉnh các kế hoạch, các phương án tác chiến của BĐCX phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ. Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện thế trận phòng không trên các địa bàn và cả nước, nhất là trên những địa bàn chiến lược, hướng tiến công chủ yếu của địch. Chú trọng nâng cao trình độ và khả năng SSCĐ, duy trì nghiêm kỷ luật, các chế độ canh, trực ở các cấp, nhất là chế độ trực chỉ huy, trực ban, trực chiến quản lý vùng trời, kịp thời xử lý các tình huống, kiên quyết không để bị bất ngờ.

Ba là, phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo, tự lực, tự cường nâng cao chất lượng bảo đảm VKTBKT. Là binh chủng chiến đấu kỹ thuật hiện đại, cùng với nhân tố quyết định là con người, việc bảo đảm VKTBKT có vai trò rất quan trọng trong việc hoàn thành nhiệm vụ. Hiện nay, vũ khí, trang bị của BĐCX phần lớn đã qua sử dụng nhiều năm, tính đồng bộ thấp; trong khi đó, khả năng bảo đảm vật tư, ngân sách của Bộ Quốc phòng còn hạn hẹp. Vì vậy, bên cạnh việc mua mới một số VKTBKT hiện đại trong khả năng cho phép, BĐCX cần chăm lo xây dựng tiềm lực khoa học kỹ thuật, tiếp cận nhanh, làm chủ khoa học-công nghệ hiện đại để khai thác có hiệu quả VKTBKT hiện có, VKTBKT mới; từng bước cải tiến, đổi mới một số loại theo hướng tự hành, tương đối hiện đại và hiện đại, đáp ứng yêu cầu tác chiến trong điều kiện mới. Các đơn vị cần phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo khai thác có hiệu quả tiềm năng, thế mạnh, thực hiện tốt Cuộc vận động 50, giữ gìn, bảo quản tốt, đồng bộ, an toàn, tiết kiệm các loại vũ khí, trang bị; đồng thời, đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học, phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, nhằm nâng cấp, nâng cao độ tin cậy, kéo dài thời gian khai thác, sử dụng các loại VKTBKT. Tiếp tục đầu tư có trọng điểm để hiện đại hóa một số nhà máy, cơ sở công nghiệp quốc phòng; hoàn chỉnh các dây chuyền công nghệ, bảo đảm nâng cao hiệu quả sửa chữa VKTBKT, tiến tới sản xuất được nhiều phụ tùng, linh kiện thay thế cần thiết, phục vụ cho nhiệm vụ SSCĐ, huấn luyện và các nhiệm vụ đột xuất khác. Ngoài ra, tập trung làm tốt công tác bảo quản, bảo dưỡng, niêm cất các loại VKTBKT, bảo đảm đúng quy trình, quy định, không để xảy ra cháy nổ, mất mát, hư hỏng, xuống cấp, bảo đảm an toàn tuyệt đối cho vũ khí,  trang bị và kho tàng.

Phát huy truyền thống 55 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, BĐCX tiếp tục phấn đấu vượt qua mọi khó khăn, không ngừng nâng cao chất lượng tổng hợp, trình độ và khả năng SSCĐ để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước, quân đội giao phó, góp phần quản lý, bảo vệ vững chắc vùng trời của Tổ quốc.

Trung tướng Lê Hữu Đức

Tư lệnh Quân chủng Phòng không-Không quân