Quán triệt và thực hiện đường lối đổi mới về quốc phòng, quân sự của Đảng, những năm gần đây, công tác xây dựng lực lượng dân quân, tự vệ (DQTV) của Tuyên Quang đã có sự đổi mới toàn diện và đạt được kết quả quan trọng. Tổ chức DQTV được xây dựng, củng cố ở 100% các cơ sở theo quy định của Pháp lệnh về DQTV; tỷ lệ so với dân số đạt 1,71%. Chất lượng chính trị, huấn luyện, trình độ sẵn sàng chiến đấu của DQTV ngày càng được nâng cao, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ được giao. DQTV đã thực sự là nòng cốt của thế trận quốc phòng toàn dân, tham gia tích cực, hiệu quả vào nhiệm vụ phòng chống âm mưu, thủ đoạn trong chiến lược “Diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội và phòng chống thiên tai ở địa phương, cơ sở.

Trong quá trình tổ chức, xây dựng lực lượng DQTV, cách làm của Tuyên Quang luôn bắt đầu từ việc quán triệt sâu sắc các quan điểm, đường lối đổi mới của Đảng, chỉ thị, nghị quyết của cấp trên, gắn với đặc điểm địa bàn. Đối với công tác xây dựng lực lượng DQTV về chính trị, Tỉnh tập trung thực hiện tốt Chỉ thị số 16-CT/TW ngày 05-12-2002 của Ban Bí thư Trung ương (khoá IX) “Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và lực lượng dự bị động viên trong tình hình mới", tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, trách nhiệm của cấp uỷ, chính quyền các cấp trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện các biện pháp nâng cao chất lượng tổng hợp, trước hết là chất lượng chính trị của lực lượng DQTV. Chú trọng phát huy vai trò của các ban, ngành, đoàn thể xã hội và các tổ chức quần chúng trên địa bàn; gắn kết chặt chẽ việc nâng cao chất lượng DQTV với việc kiện toàn, nâng cao chất lượng hệ thống chính trị cơ sở, xây dựng cơ sở chính trị vững mạnh toàn diện. Hiện nay, tỷ lệ đảng viên trong DQTV của Tỉnh đạt 20,2%, đoàn viên đạt 64%; có 6,47% là bộ đội phục viên, xuất ngũ; tỷ lệ người dân tộc thiểu số là 50,8% và nữ là 12,01%. Đó là những thuận lợi rất cơ bản, tạo tiền đề để Tuyên Quang tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng DQTV trong thời gian tới. Tuy nhiên, là tỉnh miền núi, kinh tế chưa phát triển, trình độ dân trí nhìn chung còn thấp, nên việc tổ chức xây dựng và hoạt động của DQTV Tuyên Quang còn những khó khăn nhất định. Bên cạnh đó, mặt trái của kinh tế thị trường đã tác động tiêu cực đến nhận thức, ý thức chính trị của mỗi cán bộ, chiến sĩ DQTV; làm cho một số người giảm sút nhiệt tình cách mạng, đề cao lợi ích cá nhân, lợi ích vật chất, thờ ơ với chính trị, phai nhạt niềm tin, lý tưởng. Điều đó đã ảnh hưởng đến việc xây dựng, nâng cao chất lượng chính trị của DQTV. Vì vậy, ngoài thời gian giáo dục chính trị, huấn luyện quân sự tập trung theo quy định hằng năm của Bộ Quốc phòng, các cơ sở, tổ chức còn đẩy mạnh giáo dục thường xuyên và giáo dục định kỳ thông qua các đợt học nghị quyết, sinh hoạt tập trung... Nội dung giáo dục, tuyên truyền được gắn kết chặt chẽ với thực tiễn, tập trung giải quyết những vấn đề tác động trực tiếp đến nhận thức chính trị và những vấn đề bức xúc ở địa phương, cơ sở; những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quân sự, quốc phòng của Đảng. Đồng thời, vạch trần âm mưu, thủ đoạn trong chiến lược “Diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch và những hoạt động lợi dụng sự hạn chế về nhận thức, trình độ dân trí thấp, đời sống kinh tế khó khăn của đồng bào dân tộc thiểu số để truyền đạo trái pháp luật, kích động, lừa bịp, lôi kéo, chia rẽ khối đại đoàn kết các dân tộc trên địa bàn Tỉnh.

Trong công tác củng cố, xây dựng lực lượng DQTV, Tuyên Quang coi trọng cả số lượng và chất lượng, trong đó lấy chất lượng là chính. Căn cứ vào số dân và yêu cầu, nhiệm vụ quốc phòng-an ninh ở từng địa bàn, Bộ Chỉ huy Quân sự (BCHQS) Tỉnh chỉ đạo xây dựng lực lượng với tỷ lệ phù hợp, bảo đảm đủ sức hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Triển khai thực hiện Hướng dẫn số 1107/HD-TM ngày 28-7-2005 của Bộ Tổng Tham mưu, Tỉnh đã ra Quyết định số 93/QĐ-UBND về việc phê duyệt Đề án thành lập Ban Chỉ huy Quân sự cơ quan, tổ chức. Đến nay, Tỉnh đã thành lập được 63 Ban Chỉ huy Quân sự cơ quan, tổ chức (các ban, ngành của Tỉnh, huyện) và bổ nhiệm 189 cán bộ. Để công tác tuyển chọn đạt kết quả tốt, BCHQS Tỉnh luôn coi trọng chỉ đạo cơ quan quân sự thuộc quyền tổ chức tốt việc phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể. Việc tuyển chọn, kết nạp, biên chế vào lực lượng DQTV nòng cốt được các cơ sở tập trung vào những đối tượng trong độ tuổi, được rèn luyện, trưởng thành qua phong trào của các đoàn thể quần chúng, như: Đoàn Thanh niên, hội Phụ nữ; ưu tiên đối tượng là đảng viên, đoàn viên, quân nhân phục viên, xuất ngũ; chú trọng cơ cấu cán bộ, chiến sĩ dân quân là người dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, do đặc điểm địa bàn nên yêu cầu về trình độ văn hóa đối với dân quân vùng sâu, vùng xa được quy định tối thiểu là biết đọc, biết viết. Quy trình, thủ tục kết nạp được các cơ sở, tổ chức chấp hành nghiêm túc. Sau khi cấp có thẩm quyền xem xét và quyết định, các cơ sở đều tổ chức lễ kết nạp theo đúng quy định. Mặt khác, hằng năm các địa phương, cơ sở còn chú trọng rà soát và cấp giấy chứng nhận cho số DQTV đã hoàn thành nghĩa vụ, bảo đảm ý nghĩa giáo dục cao. Đối với việc xây dựng đội ngũ cán bộ DQTV, các địa phương, cơ sở, tổ chức lựa chọn những người tiêu biểu về phẩm chất đạo đức, có bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng, có tinh thần trách nhiệm, có uy tín, kinh nghiệm, có năng lực tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền về công tác quân sự, công tác DQTV. Việc bố trí xã đội trưởng được Tỉnh quy định nhất thiết phải là đảng viên, có đủ điều kiện tham gia cấp uỷ cùng cấp. Đến nay, đội ngũ cán bộ xã, phường đội trưởng, chỉ huy trưởng tự vệ của Tỉnh  đã có 100% là đảng viên, 78,6% tham gia cấp ủy cùng cấp. Tuy nhiên, việc kiện toàn, bố trí cán bộ xã, phường đội phó theo Nghị định 184/2004/NĐ-CP của Chính phủ còn gặp khó khăn, vướng mắc, do chưa có quy định cụ thể về nguồn tiền chi trả theo chế độ quy định. Bên cạnh đó, người giữ chức danh xã đội phó sẽ phải tham gia thi công chức, nhưng cũng chưa có quy định, hướng dẫn thống nhất về nội dung, hình thức tiến hành. Hiện nay, Tỉnh đang vận dụng cách bố trí phó chủ tịch Hội Cựu chiến binh kiêm nhiệm xã đội phó.

Quán triệt và triển khai thực hiện Chỉ thị 34/CT-BQP của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng "Về đào tạo chỉ huy trưởng quân sự xã, phường, thị trấn", đến nay, Tỉnh đã tổ chức được 2 khóa đào tạo cho 108 đồng chí, theo chương trình đào tạo 16 tháng. Trên cơ sở chương trình Bộ Quốc phòng quy định, Tỉnh đã bổ sung thời gian học phần lý luận chính trị để khi học viên ra trường được cấp bằng trung cấp quân sự cơ sở và bằng trung cấp lý luận chính trị. Sau khi đào tạo, 100% học viên được các cơ sở bố trí công tác và đã phát huy tốt; trong đó, một số đồng chí đã được bổ nhiệm các chức vụ cao hơn. Năm 2007, Tỉnh hoàn thành đào tạo khóa 2 cho 46 đồng chí; kết quả kiểm tra: khối lý luận chính trị 100% đạt yêu cầu, trong đó có 63,6% khá giỏi; khối kiến thức quân sự: 100% đạt yêu cầu, trong đó có 93,48% khá, giỏi. Hiện nay, Tỉnh đang tổ chức đào tạo khóa 3 cho 33 đồng chí. Phấn đấu thời gian tới có 100% xã, phường đội trưởng được đào tạo theo chương trình chuẩn quốc gia; từng bước nâng cao tỷ lệ xã đội trưởng là thành viên cấp uỷ ở cơ sở; xây dựng cơ quan quân sự thực sự vững mạnh, đủ năng lực thực hiện tốt chức năng tham mưu cho cấp ủy, chính quyền lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện các biện pháp nâng cao chất lượng DQTV. BCHQS Tỉnh chỉ đạo chặt chẽ công tác tập huấn cán bộ DQTV đối với tất cả các đối tượng, như: xã, phường đội trưởng, chính trị viên xã đội, trung đội trưởng và cán bộ tự vệ,...

Công tác huấn luyện phân đội DQTV được đổi mới theo phương châm “Cơ bản, thiết thực, chất lượng”; tăng cường huấn luyện thực hành, sát với nhiệm vụ, đặc điểm địa bàn; tập trung nâng cao khả năng cơ động, sẵn sàng chiến đấu của lực lượng dân quân cơ động, nhất là ở địa bàn trọng điểm; chú trọng huấn luyện DQTV binh chủng. Quân số tham gia huấn luyện hằng năm luôn đạt trên 95%; kết quả kiểm tra 100% đạt yêu cầu, trong đó có trên 90% khá, giỏi. Trên cơ sở quy định, nội dung huấn luyện được đổi mới theo hướng sát với đặc điểm địa bàn, nhiệm vụ được giao, phù hợp với trình độ nhận thức và tổ chức biên chế, trang bị hiện có. Phương pháp huấn luyện bước đầu có sự đổi mới theo hướng mạnh dạn phân cấp, có sự giúp đỡ của cơ quan quân sự cấp trên. Đáng chú ý là, việc đổi mới tổ chức huấn luyện dân quân theo cụm xã và huấn luyện DQTV binh chủng tập trung đã mang lại hiệu quả thiết thực. Công tác diễn tập được chú trọng đúng mức, có sự đổi mới về nội dung; hình thức đa dạng hơn và luôn bám sát nhiệm vụ của địa phương, cơ sở. Năm 2007, Tỉnh đã tổ chức diễn tập chiến đấu trị an ở 28 xã, phường; diễn tập phòng chống cháy rừng ở 4 xã; diễn tập phòng chống lụt bão- tìm kiếm cứu nạn cho 2 cơ sở. Trong quá trình tổ chức huấn luyện, diễn tập, Tỉnh đã chỉ đạo các địa phương thực hiện tốt việc tổ chức làm điểm để rút kinh nghiệm trước khi thực hiện đồng loạt. Qua kiểm tra, Bộ Tổng Tham mưu đã đánh giá Tỉnh hoàn thành tốt nhiệm vụ huấn luyện, diễn tập DQTV.

Cùng với các biện pháp trên, Tỉnh còn chú trọng bảo đảm chế độ, chính sách cho DQTV theo quy định của Nghị định số 184/2004/NĐ-CP của Chính phủ. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, do điều kiện kinh tế hạn hẹp nên việc tổ chức thực hiện ở các địa phương vẫn còn không ít khó khăn. Vừa qua, Tỉnh đã tổ chức rà soát, thống kê cụ thể khả năng bảo đảm chế độ của từng xã, huyện đối với DQTV, làm cơ sở để xây dựng kế hoạch hỗ trợ những xã nghèo, còn nhiều khó khăn; đồng thời, xây dựng quy chế sử dụng ngân sách thống nhất theo quy định của Nghị định. Bên cạnh đó, Tỉnh còn tích cực tuyên truyền, vận động nhân dân cùng các tổ chức kinh tế, xã hội trên địa bàn tham gia xây dựng lực lượng DQTV. Năm 2007, Tỉnh đã chi trả số tiền trên hai tỷ đồng phụ cấp trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ và lực lượng DQTV tham gia huấn luyện, hoạt động và làm nhiệm vụ đột xuất; mức chi bình quân cho huấn luyện, hoạt động là 14.000 đ/người/ngày. Số tiền trên là chưa cao so với một số địa phương khác, song đối với Tuyên Quang, một tỉnh miền núi, còn nhiều khó khăn về kinh tế, thì đó là sự cố gắng lớn. Bên cạnh đó, một số địa phương, cơ sở còn có cách làm sáng tạo như: ưu tiên giao đất, giao rừng, tạo điều kiện cho dân quân phát triển sản xuất, giải quyết khó khăn kinh tế của gia đình để họ yên tâm công tác.

Những nội dung, biện pháp trên đã góp phần quan trọng xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, có trình độ và khả năng sẵn sàng chiến đấu cao. Đồng thời, đó cũng là những bài học kinh nghiệm quý để Tuyên Quang tiếp tục đẩy mạnh đổi mới, xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh toàn diện, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, xứng đáng với truyền thống vẻ vang của “Thủ đô kháng chiến” trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Đại tá Tiêu Xuân Hồng

Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy

Chỉ huy trưởng BCHQS Tỉnh