Trung tâm giáo dục quốc phòng (GDQP) - Đại học Quốc gia (ĐHQG) thành phố Hồ Chí Minh chính thức hoạt động từ năm học 1997-1998, theo Quyết định số 128/QĐ/ĐHQG của Giám đốc ĐHQG thành phố Hồ Chí Minh. Qua 10 năm xây dựng, phát triển và trưởng thành, Trung tâm đã giảng dạy cho khoảng 250 nghìn sinh viên của 22 trường đại học, cao đẳng trong Thành phố và các tỉnh thuộc địa bàn Quân khu 7, Quân khu 9 đạt chất lượng cao, đảm bảo an toàn tuyệt đối về người, trang bị kỹ thuật. Thông qua giảng dạy môn GDQP, Trung tâm đã góp phần giáo dục, rèn luyện các em sinh viên trở thành những công dân có khả năng “lập nghiệp và giữ nước”, trực tiếp tạo nguồn cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH. Với những thành tích đã đạt được, Trung tâm được Nhà nước tặng Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng III, Bộ Quốc phòng tặng cờ thi đua về thành tích 5 năm GDQP, Bộ Tư lệnh Quân khu 7 tặng bằng khen; Đảng bộ Trung tâm liên tục nhiều năm được công nhận trong sạch, vững mạnh... Nhiều cá nhân, đơn vị của Trung tâm được Bộ Quốc phòng, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Tư lệnh Quân khu 7, ĐHQG thành phố Hồ Chí Minh tặng bằng khen...

Từ thực tiễn tổ chức và hoạt động của Trung tâm GDQP - ĐHQG thành phố Hồ Chí Minh, có thể rút ra một số kinh nghiệm bước đầu, góp phần vào nghiên cứu hoàn thiện mô hình của một Trung tâm GDQP.

Trước hết, phải thường xuyên chăm lo củng cố, kiện toàn hệ thống tổ chức; nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên. Là một đơn vị trực thuộc ĐHQG thành phố Hồ Chí Minh, nhưng được thành lập sau, Đảng bộ, Ban Giám đốc Trung tâm đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo việc xây dựng và thường xuyên kiện toàn, củng cố hệ thống tổ chức từ Ban Giám đốc đến các phòng chức năng, các khoa chuyên môn, Ban Quản lý sinh viên và các tổ chức hành chính, các tổ chức Đảng, đoàn thể (Công đoàn, Đoàn Thanh niên…) cho phù hợp với tính chất đặc thù của môn học GDQP. Đến nay, Trung tâm có 3 phòng chức năng, 2 khoa chuyên môn, 1 ban Quản lý sinh viên và 1 Đảng bộ cấp cơ sở với 50 đảng viên… Nhờ hệ thống tổ chức luôn được kiện toàn, tính chủ động, sáng tạo và tinh thần vượt khó của cán bộ, công nhân viên trong Trung tâm luôn được phát huy, công tác chỉ huy, quản lý, điều hành Trung tâm từng bước đi vào hoạt động nền nếp chính quy.

Trên cơ sở nhận thức rõ: chất lượng giảng dạy môn GDQP của Trung tâm phụ thuộc chủ yếu vào chất lượng đội ngũ cán bộ, giảng viên, Đảng ủy, Ban Giám đốc Trung tâm rất coi trọng công tác bồi dưỡng, nâng cao trình độ cho đội ngũ giáo viên cơ hữu. Các nghị quyết chuyên đề và định kỳ hằng năm của Đảng ủy Trung tâm đều có nội dung lãnh đạo mặt công tác này. Việc rà soát, bổ sung và điều chỉnh kế hoạch, quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ được thực hiện có nền nếp. Trung tâm thường xuyên cử cán bộ, giảng viên tham gia các lớp bồi dưỡng tập trung về lý luận và chuyên môn, nghiệp vụ tại các trường trong và ngoài quân đội theo kế hoạch, quy hoạch tạo nguồn. Để nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, giảng viên, Ban Giám đốc Trung tâm đã chủ động chỉ đạo bố trí lịch giảng hợp lý để hỗ trợ thời gian, tạo điều kiện cho cán bộ, giảng viên tham gia học tại chức về phương pháp sư phạm, tin học, ngoại ngữ và học sau đại học... Đến nay, 80% cán bộ, giảng viên của Trung tâm có trình độ đại học và tương đương (3 đồng chí có học vị tiến sĩ và thạc sĩ), hơn 70% giáo viên có chứng chỉ sư phạm bậc đại học… Bên cạnh đó, Trung tâm còn thường xuyên đẩy mạnh phong trào thi đua “dạy tốt, học tốt”, khuyến khích cán bộ, giảng viên đầu tư nghiên cứu khoa học, chuẩn hóa nội dung chương trình, cải tiến phương tiện dạy học và phương pháp giảng dạy…. Một số đề tài nghiên cứu khoa học như: chế tạo máy ngắm bắn Laze trên súng AK; phương pháp lên lớp có sử dụng máy chiếu Projector; xây dựng chuẩn đề cương, đáp án thi trắc nghiệm học phần... có giá trị thực tiễn cao trong giảng dạy môn GDQP và đã được ứng dụng vào thực tế.

Hai là, phối hợp chặt chẽ với các trường đại học, cao đẳng theo phân luồng, xây dựng phương thức tổ chức và kế hoạch đào tạo môn GDQP phù hợp với điều kiện của Trung tâm và đặc thù của từng trường. Đây là nội dung vừa có ý nghĩa cấp thiết, vừa cơ bản, lâu dài đối với một trung tâm GDQP. Bám sát kế hoạch, chỉ tiêu phân luồng của Bộ Giáo dục và Đào tạo về môn học GDQP cho sinh viên, mỗi năm Trung tâm thường xuyên giảng dạy cho khoảng 24 nghìn sinh viên. Trong đó, tỷ lệ sinh viên thuộc ĐHQG thành phố Hồ Chí Minh khoảng 42%; tỷ lệ sinh viên các trường đại học, cao đẳng khác khoảng 58%. Do mục tiêu đào tạo chuyên ngành của từng trường khác nhau, thậm chí trong từng trường, có ngành tổ chức học theo hệ tín chỉ, có ngành vẫn tổ chức học theo niên chế…, nên xu hướng chung, các trường đều muốn bố trí kế hoạch học môn GDQP cho sinh viên vào giai đoạn đầu hoặc cuối năm học. Với điều kiện thực tế cho phép, cơ sở hạ tầng của Trung tâm chỉ “lo” được khoảng 2 nghìn học viên/tháng đến ở nội trú để học tập. Do đó, khâu xây dựng kế hoạch các đợt học hằng năm đòi hỏi phải hết sức khoa học, hợp lý, sao cho vừa thuận lợi cho công tác điều phối của Trung tâm, vừa thuận lợi cho kế hoạch đào tạo của các trường.

Để điều phối kế hoạch học tập môn GDQP tại Trung tâm cho khoảng 25.000 sinh viên của trên 20 trường đại học, cao đẳng phân bổ đều trong suốt năm học, nhưng không làm ảnh hưởng đến việc đào tạo chuyên ngành của các trường, trước khi bước vào năm học mới, Trung tâm chủ động gửi chương trình, kế hoạch giảng dạy môn GDQP cho các trường nghiên cứu, tham khảo. Căn cứ vào đó, Hội đồng GDQP các trường sau khi cân đối sẽ đề xuất, báo cáo lãnh đạo của trường mình, rồi gửi lại Trung tâm điều chỉnh và chính thức thông báo kế hoạch đào tạo môn GDQP cho từng trường. Để khắc phục khó khăn về chỗ ở, thao trường và bãi tập, Trung tâm đã áp dụng giải pháp: đối với những trường đại học có điều kiện, tận dụng giảng đường, giáo viên chuyên trách môn GDQP tại trường, tổ chức giảng dạy lý thuyết, kéo dãn lưu lượng học viên nội trú đến học tại Trung tâm. Khi các nội dung thực hành cần đến thao trường, bãi tập, giảng đường chuyên dùng thì chuyển về Trung tâm GDQP huấn luyện. Với cách làm đó, nhiều năm qua, công tác điều phối kế hoạch học tập cho sinh viên của Trung tâm đã được các trường phối hợp tổ chức chặt chẽ, chương trình huấn luyện môn GDQP được phân bổ đều trong năm học theo kế hoạch ổn định và hoạt động hiệu quả.

Những năm gần đây, Trung tâm GDQP được Bộ Giáo dục và Đào tạo đầu tư xây dựng địa điểm mới trên khu đất có diện tích hơn 29 héc ta tại quận Thủ Đức. Nhiều giảng đường và phòng học chuyên dùng… đã được xây dựng hoàn thiện, ký túc xá được thiết kế theo chuẩn mới, phù hợp với sinh hoạt tập thể của môi trường quân đội; hệ thống cơ sở hạ tầng, địa hình bãi tập chiến thuật… đáp ứng yêu cầu đào tạo kỹ thuật, chiến thuật quân sự. Từ năm học 2007-2008, Trung tâm thực hiện chủ trương “khép kín” chương trình đào tạo, huấn luyện môn GDQP cả lý thuyết lẫn thực hành cho sinh viên ngay trong Trung tâm, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy môn GDQP. Qua đó, giúp các em rèn luyện đạo đức, lối sống, tác phong của con người mới XHCN; có kiến thức quân sự cần thiết, trực tiếp tham gia giữ gìn trật tự an toàn tại nhà trường và địa phương. Trung tâm hiện đang nỗ lực phấn đấu đến năm 2010, công tác GDQP phải đạt 4 chuẩn: chuẩn về nội dung, chương trình, giáo trình tài liệu; chuẩn về đội ngũ giảng viên GDQP; chuẩn về phương pháp, phương tiện dạy học; chuẩn về chất lượng môn học.

Ba là, chú trọng các giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả trong giảng dạy, huấn luyện môn học GDQP. Đây là nhiệm vụ chính trị và cũng là yếu tố quyết định đến sự tồn tại, phát triển của Trung tâm. Sinh viên đến Trung tâm GDQP không những học chương trình quy định của môn học, mà còn được rèn luyện tính tổ chức, kỷ luật, tinh thần đoàn kết, ý thức tập thể, trách nhiệm cộng đồng, góp phần xây dựng những tố chất cần thiết cho đội ngũ trí thức trẻ, phục vụ quá trình thực hiện 2 nhiệm vụ chiến lược: xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN.

Để kết hợp hài hoà giữa học tập với giáo dục, rèn luyện sinh viên, Trung tâm luôn chú trọng thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả trong giảng dạy môn GDQP cho học viên. Trong đó, tập trung vào việc đổi mới nội dung, phương pháp, coi trọng huấn luyện thực hành; tăng cường cơ sở vật chất, phương tiện đồng bộ, tương đối hiện đại phục vụ cho giảng dạy, học tập. Đồng thời, không ngừng cải thiện các điều kiện ăn ở, sinh hoạt nội trú của sinh viên, duy trì nghiêm nền nếp, kỷ luật, tổ chức các hoạt động ngoại khoá sinh động, phong phú, hấp dẫn. Bên cạnh đó, Trung tâm còn kết hợp chặt chẽ với Ban Giám hiệu và các phòng chức năng, các tổ chức đoàn thể (Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên…) của các trường để đẩy mạnh các phong trào thi đua, các đợt hoạt động theo chuyên đề như: nói chuyện thời sự, hội thi tìm hiểu lịch sử truyền thống, tổ chức hội thảo, giao lưu văn nghệ, thể thao, phòng chống tệ nạn xã hội, phong trào “đền ơn đáp nghĩa”… Các việc làm đó đã đem lại hiệu quả tích cực, góp phần giáo dục, nâng cao ý thức trách nhiệm, tinh thần cộng đồng, yêu nước cho sinh viên.

Do yêu cầu của sự nghiệp đẩy mạnh CNH, HĐH, các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn sẽ ngày càng mở rộng; số lượng sinh viên sẽ tăng nhanh. Trong khi đó, cơ sở vật chất, thao trường phục vụ huấn luyện đang bị thu hẹp; số lượng cán bộ, giáo viên GDQP ngày càng “mỏng” so với yêu cầu phát triển… Để khắc phục những bất cập đó, cần nghiên cứu và thực hiện tốt một số nội dung sau đây:

1- Tiếp tục duy trì và phát triển mô hình Trung tâm GDQP trong các Trường Quân sự Quân khu, Trường Quân sự Tỉnh để giải quyết khó khăn về trường, lớp giảng dạy môn GDQP cho sinh viên. Đồng thời, Hội đồng GDQP các cấp cần chủ động tăng cường liên kết với các đơn vị quân đội, tăng cường phương pháp “trực quan” cho sinh viên. Tổ chức cho các em đi tham quan, dã ngoại, giới thiệu chuyên đề và chiến lệ những trận đánh tiêu biểu… Qua đó, nâng cao nhận thức về lịch sử, truyền thống và lòng tự tôn dân tộc cho sinh viên.

2- Môn GDQP cần được “hữu cơ hóa” trong hệ thống chương trình đào tạo của các trường đại học, cao đẳng như các môn Mác - Lê-nin, giáo dục công dân, giáo dục thể chất. Vì vậy, tại các trường có điều kiện về giảng đường, giáo viên có thể tổ chức giảng dạy lý thuyết cho sinh viên, nhằm giảm lượng học viên về Trung tâm nội trú. Giải pháp này tạo thêm quĩ thời gian huấn luyện thực hành quân sự tại Trung tâm và sẽ tăng đáng kể số lượng học viên được Trung tâm huấn luyện quân sự.

3- Số sĩ quan quân đội biệt phái qua ngành Giáo dục và Đào tạo sẽ từng bước thu hẹp, lượng giáo viên được bổ sung đang giảm, trong lúc nhiệm vụ đào tạo môn GDQP cho sinh viên ngày càng nặng nề. Vì thế, Bộ Giáo dục và  Đào tạo cần có lộ trình cụ thể để đào tạo giảng viên GDQP cho các trung tâm, khoa, bộ môn GDQP; kết hợp chặt chẽ bổ túc ngắn hạn, đào tạo chuyển loại với đào tạo dài hạn giáo viên môn GDQP. Coi trọng hình thức đưa sinh viên đi đào tạo theo hướng cơ bản, chính quy để đảm bảo số lượng và “chuẩn hóa” đội ngũ giáo viên; đồng thời, có chế độ đãi ngộ hợp lý, động viên đội ngũ giáo viên yên tâm công tác.

Phát huy những thành tích đã đạt được trong 10 năm qua, ý thức rõ trách nhiệm nặng nề trong giai đoạn mới, Trung tâm GDQP - ĐHQG thành phố Hồ Chí Minh đang nỗ lực phấn đấu trở thành một trong những trung tâm tiêu biểu, chất lượng cao trong hệ thống GDQP sinh viên của cả nước.

Đại tá  Nguyễn Trường Vỹ

Phó Giám đốc Trung tâm