Quán triệt và thực hiện đường lối quân sự, quốc phòng của Đảng, trực tiếp là các chỉ thị, nghị quyết của Đảng ủy Quân sự Trung ương, Bộ Quốc phòng và Pháp lệnh Dân quân tự vệ (DQTV), những năm qua, nhất là từ khi có Chỉ thị số 16-CT/TW ngày 05-10-2002 của Ban Bí thư Trung ương về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và lực lượng dự bị động viên trong tình hình mới”, công tác DQTV đã có bước chuyển biến quan trọng, chất lượng tổng hợp được nâng lên, đặc biệt là chất lượng chính trị.

Các cấp ủy đảng từ Trung ương đến các địa phương, cơ sở đã chú trọng tăng cường lãnh đạo xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh về mọi mặt. Đảng ủy các quân khu phối hợp với các Tỉnh ủy (Thành ủy) chỉ đạo tiếp tục xây dựng mô hình tổ chức đảng trong DQTV ở cơ sở; đến nay đã có 7/8 quân khu thành lập được 4.561 chi bộ quân sự và 184 tổ đảng quân sự, đạt gần 45% số xã, phường, thị trấn trong cả nước. Công tác phát triển đảng được đẩy mạnh, đưa tỷ lệ đảng viên trong lực lượng DQTV lên 15,8% (tăng hơn 3% so với năm 2002). Cơ cấu tổ chức, biên chế lực lượng DQTV có sự đổi mới phù hợp với khả năng tổ chức, quản lý, chỉ huy và điều kiện bảo đảm của từng địa phương, cơ sở. Lực lượng dân quân thường trực ở vùng biên giới, hải đảo và vùng trọng điểm quốc phòng, an ninh (QP-AN) được các địa phương, cơ sở tập trung xây dựng. Đã có 54 xã biên giới, hải đảo xây dựng tiểu đội dân quân thường trực; có 1.613 tổ, tiểu đội dân quân thường trực được xây dựng ở địa bàn trọng điểm về QP-AN, qua thực tế hoạt động đã được các địa phương đánh giá cao. Công tác xây dựng, củng cố, kiện toàn đội ngũ cán bộ, Ban Chỉ huy Quân sự (CHQS) cơ quan, tổ chức và Ban CHQS xã, phường, thị trấn đã được các địa phương coi trọng. Đến nay, đã có 57 bộ, ngành, cơ quan, tổ chức ở Trung ương thành lập Ban CHQS; các đơn vị thành viên thuộc bộ, ngành Trung ương thành lập 1.351 Ban CHQS, đạt 85,13%; các cơ quan, tổ chức thuộc cấp tỉnh (thành phố) thành lập 2.886 Ban CHQS, đạt 93,7%, cấp huyện đã thành lập 3.274 Ban CHQS. Thực hiện Chỉ thị 34/CT-BQP của Bộ Quốc phòng về đào tạo Chỉ huy trưởng Quân sự  xã, phường, thị trấn, toàn quốc đã đào tạo 12.315 đồng chí, có 8.967 đồng chí đã tốt nghiệp, hầu hết được bố trí sử dụng đúng chức danh, tạo điều kiện để 100% Ban CHQS cấp xã trong toàn quốc được xây dựng, kiện toàn đủ 3 đồng chí. Công tác huấn luyện quân sự, giáo dục chính trị và phổ biến, giáo dục pháp luật cho DQTV được đẩy mạnh, chất lượng ngày càng được nâng cao. Thời gian qua, các địa phương đã mở 5.671 lớp tập huấn, bồi dưỡng cho 414.947 cán bộ DQTV các cấp. Hằng năm, các đơn vị DQTV đã xây dựng, bổ sung các phương án chiến đấu trị an và tổ chức luyện tập thành thục cho cả cá nhân và phân đội; có trên 25% cấp xã luân phiên tổ chức diễn tập chiến đấu trị an và tham gia diễn tập phòng chống lụt bão, cứu hộ, cứu nạn, phòng chống cháy rừng.

Nhờ nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, các đơn vị DQTV đã hoạt động hiệu quả, thường xuyên phối hợp với các lực lượng trên các địa bàn giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, kịp thời ngăn chặn, xử lý, làm thất bại âm mưu và hành động phá hoại của các thế lực thù địch, thực sự là lực lượng nòng cốt, trung thành, tin cậy bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền và nhân dân ở từng địa phương, cơ sở. DQTV còn là lực lượng xung kích trong phòng chống lụt bão, cứu hộ, cứu nạn, khắc phục hậu quả thiên tai, bảo vệ rừng, được cấp ủy, chính quyền các địa phương, cơ sở đánh giá là lực lượng tại chỗ phát hiện và ứng cứu nhanh, đạt hiệu quả nhất.

Tuy nhiên, công tác xây dựng lực lượng DQTV trong thời gian qua còn bộc lộ những hạn chế, bất cập. Việc triển khai thực hiện Chỉ thị 16-CT/TW, Pháp lệnh DQTV ở một số địa phương còn chưa tích cực, thiếu sâu sát. Vai trò tham mưu của cơ quan quân sự giúp cấp ủy, chính quyền còn hạn chế nên công tác xây dựng, huấn luyện và hoạt động của DQTV ở một số địa phương, cơ sở chưa đạt hiệu quả cao; có nơi chưa thực hiện đủ nội dung, thời gian, quân số huấn luyện cho lực lượng DQTV theo quy định.

Để tiếp tục nâng cao chất lượng tổng hợp và hiệu quả hoạt động của lực lượng DQTV, đáp ứng nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, thời gian tới các địa phương cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp chủ yếu sau:

Một là, tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của chính quyền các cấp, nhất là ở cơ sở đối với lực lượng DQTV. Trước hết, cần tạo được sự thống nhất về nhận thức của cán bộ, đảng viên, nhất là cấp ủy, chính quyền cơ sở đối với công tác quốc phòng, quân sự nói chung và công tác DQTV nói riêng. Cần thấy rõ, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền đối với công tác DQTV vừa là nguyên tắc, vừa là yêu cầu thường xuyên, cấp thiết, là nhân tố quyết định chất lượng, hiệu quả công tác DQTV ở cơ sở. Do đó, cấp ủy, chính quyền các địa phương cần đề cao trách nhiệm, có chủ trương, biện pháp phù hợp. Việc lãnh đạo, chỉ đạo phải được thể hiện bằng nghị quyết, kế hoạch, trên cơ sở đó cơ quan quân sự triển khai xây dựng lực lượng, tổ chức huấn luyện và duy trì lực lượng DQTV hoạt động.

Để thực hiện nguyên tắc lãnh đạo của Đảng, cần đẩy mạnh công tác phát triển đảng viên trong lực lượng DQTV, đảm bảo đủ điều kiện để xây dựng chi bộ quân sự ở các Ban CHQS, có tổ đảng ở các trung đội DQTV cơ động, có đảng viên ở tiểu đội DQTV thường trực, DQTV binh chủng, DQTV biển. Từng địa phương, cơ sở phấn đấu nâng tỷ lệ đảng viên trong lực lượng DQTV; thực hiện 100% cán bộ quân sự cơ sở là đảng viên, có trên 90% là cấp ủy viên cơ sở. Hết sức chú trọng phát triển đảng viên trong lực lượng DQTV ở các địa bàn trọng điểm về QP-AN, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, các doanh nghiệp ngoài quốc doanh. Cùng với công tác xây dựng Đảng, các địa phương, cơ sở cần hoàn thiện cơ chế hoạt động, nâng cao năng lực chỉ đạo, quản lý, điều hành của chính quyền và phát huy vai trò tham mưu của cơ quan quân sự các cấp đối với công tác DQTV; thực hiện nền nếp sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm và củng cố, kiện toàn hệ thống cơ quan chỉ đạo, chỉ huy DQTV phù hợp với điều kiện mới. Cần coi trọng phát huy vai trò, trách nhiệm của Ban chỉ huy các đơn vị DQTV, cán bộ chuyên trách, kiêm nhiệm công tác quân sự cơ sở trong việc đề xuất với cấp ủy, chính quyền về thực hiện các biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao chất lượng DQTV.

Hai là, tiếp tục xây dựng lực lượng DQTV "vững mạnh, rộng khắp", chú trọng các địa bàn trọng điểm về QP-AN, đảm bảo lực lượng DQTV ở mỗi vùng, ở mỗi địa phương, cơ sở, thực sự là lực lượng trung thành, tin cậy của Đảng và nhân dân, luôn vững vàng về chính trị, có số lượng và tỷ lệ hợp lý, sẵn sàng chiến đấu cao, hoàn thành tốt nhiệm vụ trong mọi tình huống. Quán triệt quan điểm “ở đâu có dân, có tổ chức đảng, ở đó có lực lượng DQTV”. Trên cơ sở rà soát lại lực lượng DQTV hiện có, các địa phương chỉ đạo tổ chức, biên chế cụ thể từng loại lực lượng theo quy định của Pháp lệnh DQTV và các văn bản hướng dẫn thi hành. Đảm bảo xây dựng được lực lượng DQTV tinh, gọn, đủ sức hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, đáp ứng yêu cầu của khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố), huyện (quận, thị xã), phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ và khả năng quản lý của từng địa phương, cơ sở. Trong đó, chú trọng làm điểm và nhân rộng xây dựng lực lượng DQTV cơ động, thường trực, binh chủng, DQTV biển, từng bước đẩy mạnh xây dựng DQTV ở các thành phần kinh tế. Đặc biệt, chú trọng xây dựng DQTV ở các địa bàn trọng điểm về QP-AN.

Vừa qua, các địa phương đã sơ kết 5 năm thực hiện Chỉ thị 16-CT/TƯ của Ban Bí thư Trung ương Đảng. Một trong những kinh nghiệm được rút ra là cần coi trọng xây dựng lực lượng DQTV cả về số lượng và chất lượng, trong đó lấy chất lượng là chính, trước hết là chất lượng chính trị. Tập trung vào công tác giáo dục, xây dựng bản lĩnh chính trị, củng cố lập trường giai cấp công nhân, bồi đắp lòng yêu nước, yêu CNXH, xây dựng lòng trung thành đối với Tổ quốc, với Đảng và nhân dân, nâng cao ý thức cảnh giác cách mạng cho cán bộ, chiến sĩ DQTV.

Đẩy mạnh đổi mới toàn diện cả công tác lãnh đạo, chỉ đạo, xây dựng nội dung, chương trình, giáo trình, tổ chức phương pháp và công tác đảm bảo huấn luyện cho lực lượng DQTV. Thực hiện tốt việc phối hợp với các cấp, các ngành, các quân chủng, binh chủng, các lực lượng trong từng địa bàn, khu vực để nâng cao chất lượng huấn luyện cho các đơn vị DQTV. Mỗi địa phương, đơn vị phấn đấu thực hiện huấn luyện cho 100% cơ sở DQTV, với trên 80% quân số trở lên; riêng lực lượng cơ động, thường trực, binh chủng, pháo binh, phòng không, trinh sát, DQTV biển và chiến sĩ DQTV năm thứ nhất được huấn luyện 100% quân số hằng năm. Với đối tượng chiến sĩ từ năm thứ hai đến năm thứ năm, cần chủ động xây dựng kế hoạch, chương trình huấn luyện phù hợp với tình hình thực tế của từng địa phương, cơ sở và cho từng đối tượng. Coi trọng cả giáo dục chính trị, pháp luật và huấn luyện quân sự; cả huấn luyện cán bộ với huấn luyện chiến sĩ và phân đội, trong đó huấn luyện cán bộ là then chốt. Trước khi bước vào huấn luyện, mỗi địa phương, cơ sở cần thực hiện tốt công tác chuẩn bị cơ sở vật chất, thao trường, bãi tập, kinh phí bảo đảm và tiến hành tập huấn, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhất là đối với các đơn vị binh chủng.

Cấp ủy, chính quyền các cấp tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các đơn vị DQTV hoạt động đúng chức năng, nhiệm vụ theo quy định của pháp luật, đi đôi với tiếp tục chỉ đạo xây dựng, hoàn thiện quy chế phối hợp hoạt động giữa lực lượng DQTV với Công an và các lực lượng khác trên từng địa bàn, theo Quyết định số 107/2003/ QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Chú trọng nâng cao hiệu quả công tác vận động quần chúng của DQTV ở địa phương, cơ sở, nhất là các địa bàn trọng điểm về QP-AN, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào các dân tộc thiểu số; tăng cường phối hợp với các lực lượng bảo vệ vững chắc an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ rừng, phòng chống thiên tai, cứu hộ, cứu nạn và tham gia xây dựng cơ sở vững mạnh toàn diện. Cơ quan quân sự các cấp cần tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền duy trì tốt nền nếp, chế độ kiểm tra hoạt động của các phân đội DQTV, thực hiện tốt công tác sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm, nâng cao chất lượng xây dựng, huấn luyện và hoạt động của lực lượng DQTV ở từng địa phương, cơ sở.

Ba là, tiếp tục đẩy mạnh xây dựng đội ngũ cán bộ DQTV đi đôi với xây dựng, củng cố Ban CHQS vững mạnh. Các địa phương cần coi trọng xây dựng đội ngũ cán bộ cơ quan quân sự và cán bộ ở các đơn vị DQTV, cả cán bộ chuyên trách và kiêm nhiệm; đặc biệt chú trọng xây dựng cán bộ DQTV binh chủng, DQTV biển, cán bộ ở các địa bàn trọng điểm về QP-AN, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào các dân tộc thiểu số. Tiếp tục bổ sung Đề án đào tạo Chỉ huy trưởng Quân sự xã, phường, thị trấn; tích cực đổi mới phương pháp đào tạo, hoàn chỉnh các văn bản pháp lý, đảm bảo học viên tốt nghiệp được cấp bằng trung cấp quân sự và trung cấp lý luận chính trị, tạo điều kiện cho họ vừa hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao, vừa có thể phát triển lên cương vị cao hơn. Trong điều kiện mới, các địa phương cần tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ DQTV có trình độ, năng lực đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ ngày càng cao. Cán bộ DQTV cần nắm vững những quan điểm cơ bản của Đảng về quân sự, quốc phòng, có trình độ toàn diện về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, QP-AN, khả năng tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền lãnh đạo, chỉ đạo công tác quốc phòng, quân sự địa phương ở cơ sở; đồng thời, có năng lực tổ chức thực hiện tốt công tác huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và tổ chức giáo dục quốc phòng cho các đối tượng thuộc quyền.

Trên cơ sở nắm chắc số lư­ợng, thực trạng về chất lượng Ban CHQS xã, phường, thị trấn và Ban CHQS cơ quan, tổ chức đã được thành lập, cơ quan quân sự địa phương cần đề xuất chủ trương, biện pháp tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai hoàn thành xây dựng Ban CHQS ở các cơ quan, tổ chức có đủ điều kiện, đi đôi với củng cố, kiện toàn các Ban CHQS đã được thành lập, nhất là ở các bộ, ngành, cơ quan, tổ chức Trung ương mới có quyết định sáp nhập hoặc thay đổi về tổ chức. Ban CHQS cơ quan, tổ chức cần chủ động phối hợp với cơ quan quân sự trong việc tham gia thẩm định các quy hoạch, kế hoạch và dự án kinh tế - xã hội của ngành có liên quan đến QP-AN; kế hoạch tham gia xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố), huyện (quận, thị xã) vững chắc và thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ theo quy định, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Thiếu tướng HOÀNG CHÂU SƠN

Cục trưởng Cục Dân quân tự vệ - BTTM