Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) có một vị trí quan trọng trong đời sống xã hội nói chung và quân đội nói riêng. Bởi vậy, Đảng và Nhà nước ta luôn dành sự quan tâm đặc biệt và đề ra nhiều chủ trương, biện pháp nhằm tăng cường công tác PBGDPL trong toàn Đảng, toàn dân và toàn quân. Ngày 12 tháng 3 năm 2008, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 37/2008/QĐ-TTg về việc phê duyệt chương trình PBGDPL từ năm 2008 đến năm 2012. Thực hiện Quyết định trên, ngày 22 tháng 4 năm 2008, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đã ra Chỉ thị số 63/2008/CT-BQP “Về việc triển khai công tác PBGDPL trong Quân đội nhân dân và lực lượng Dự bị động viên, Dân quân tự vệ từ năm 2008 đến năm 2012”. Đây là văn bản pháp lý quan trọng, mang tính định hướng, chỉ đạo; trong đó, xác định rõ những mục tiêu, yêu cầu, nội dung, biện pháp tổ chức thực hiện công tác PBGDPL trong quân đội, trong lực lượng dự bị động viên và dân quân, tự vệ những năm tới.

Những năm qua, Bộ Quốc phòng, các cơ quan, đơn vị, học viện, nhà trường, Bộ đội Biên phòng đã có nhiều cố gắng trong việc quán triệt, tổ chức thực hiện công tác PBGDPL và thu được những kết quả khả quan, đáp ứng được một phần yêu cầu của việc tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, nâng cao hiệu lực quản lý của Nhà nước về quốc phòng, góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân, Quân đội nhân dân trong tình hình mới. Hằng năm, Bộ Quốc phòng đều triển khai kế hoạch công tác PBGDPL và đề ra nhiều biện pháp chỉ đạo toàn diện các mặt hoạt động tuyên truyền, PBGDPL trong quân đội. Hội đồng Phối hợp công tác PBGDPL của Bộ đã tham mưu cho Thủ trưởng Bộ ban hành các văn bản quy phạm pháp luật để chỉ đạo, hướng dẫn các cơ quan, đơn vị tổ chức thực hiện; chỉ đạo biên soạn giáo trình, tài liệu phục vụ công tác PBGDPL; chỉ đạo việc kiện toàn tổ chức, xây dựng đội ngũ giáo viên, báo cáo viên PBGDPL trong toàn quân; chỉ đạo đổi mới nội dung, hình thức, biện pháp tuyên truyền, giáo dục pháp luật; kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện; khen thưởng, động viên kịp thời các đơn vị, cá nhân có thành tích;v.v.

Hội đồng Phối hợp công tác PBGDPL các cấp tiếp tục được củng cố, kiện toàn, hoạt động có nền nếp. Các đơn vị đã chủ động xây dựng kế hoạch công tác PBGDPL hằng năm, thực hiện nghiêm Kế hoạch công tác PBGDPL của Bộ và hướng dẫn của cơ quan các cấp; đồng thời, căn cứ vào đặc điểm, nhiệm vụ của đơn vị để xây dựng nội dung tuyên truyền, giáo dục phù hợp. Nhiều đơn vị đã gắn công tác PBGDPL với giáo dục chính trị, xây dựng nền nếp chính quy, lồng ghép vào các phong trào thi đua và các cuộc vận động lớn, như: Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, Cuộc vận động 50,... làm tăng thêm hiệu quả tuyên truyền, giáo dục pháp luật. Việc bồi dưỡng đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật được nhiều đơn vị tiến hành chủ động, có hiệu quả cao. Đặc biệt, các đơn vị đã tích cực đổi mới hình thức, phương pháp PBGDPL, thông qua các diễn đàn, hội thi tuyên truyền viên, tiểu phẩm, trò chơi dưới hình thức sân khấu hoá,... làm cho kiến thức về pháp luật trở nên sinh động, dễ tiếp thu. Việc xây dựng, quản lý, khai thác tủ sách pháp luật, ngăn sách pháp luật được thực hiện tích cực; đến nay, một số đơn vị đã đảm bảo đủ 4 nhóm sách về pháp luật theo quy định. Thông qua việc tổ chức xét xử các vụ án điển hình, vụ án lưu động và thông báo các vụ án đó đến cán bộ, chiến sĩ đã có tác dụng tích cực, làm tăng thêm hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục tại các đơn vị. Công tác PBGDPL đối với lực lượng dự bị động viên và dân quân, tự vệ cũng được các đơn vị, địa phương chú trọng gắn kết ngay trong thời gian tập trung tổ chức huấn luyện,v.v.

Tuy nhiên, so với yêu cầu, công tác PBGDPL trong quân đội còn bộc lộ những hạn chế nhất định. Một số cấp uỷ, người chỉ huy chưa nhận thức đầy đủ về vị trí, vai trò của công tác này, nên chưa thực sự đề cao trách nhiệm và quan tâm đúng mức trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện. Một số đơn vị chưa gắn giáo dục pháp luật với công tác quản lý, rèn luyện kỷ luật, duy trì Điều lệnh, nâng cao hiệu quả công tác huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu. Việc quản lý con người, cơ sở vật chất, vũ khí, trang bị kỹ thuật, có lúc, có nơi chưa chặt chẽ; còn để xảy ra các vụ việc mất an toàn trong huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và xây dựng đơn vị. Tính gương mẫu trong công tác, sinh hoạt của một số cán bộ, chỉ huy chưa cao, do đó ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả hoạt động PBGDPL. Hoạt động của tủ sách, ngăn sách pháp luật ở một số đơn vị chưa hiệu quả; chưa có những biện pháp hướng dẫn, thu hút người đọc; đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ công tác tuyên truyền, PBGDPL tại một số đơn vị còn hạn chế,... nên ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả hoạt động.

Hiện nay, nhiệm vụ xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam đang đặt ra những yêu cầu ngày càng cao đối với toàn bộ hệ thống chính trị của đất nước về xây dựng ý thức pháp quyền, tinh thần kỷ luật của mọi thành viên trong xã hội. Đối với quân đội ta, tăng cường công tác PBGDPL còn nhằm mục đích trực tiếp nâng cao trình độ tổ chức, khả năng sẵn sàng chiến đấu, sức mạnh tổng hợp, bảo đảm để quân đội luôn hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Do đó, cấp ủy, người chỉ huy, chính uỷ, chính trị viên các cấp cần nhận thức sâu sắc hơn ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác này trong tình hình mới. Trên cơ sở đó, đề cao trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện có hiệu quả cao từng mặt công tác, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về ý thức tôn trọng, chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội của mọi sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, hạ sĩ quan, chiến sĩ, công nhân viên chức, lao động quốc phòng, lực lượng dự bị động viên và dân quân, tự vệ.

Trong thời gian tới, các đơn vị cần tổ chức quán triệt, thực hiện nghiêm túc Chỉ thị 63/2008/CT-BQP của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, trong đó tập trung giải quyết tốt những nội dung chính sau đây.

Trước hết, phải coi trọng củng cố, phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực làm công tác PBGDPL. Đây là bảo đảm hàng đầu để công tác PBGDPL trong quân đội được thực hiện có chất lượng, hiệu quả cao. Muốn vậy, phải thường xuyên tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng các cấp đối với công tác PBGDPL; chú trọng phát huy vai trò của Hội đồng Phối hợp công tác PBGDPL các cấp, các cơ quan pháp luật và cán bộ làm công tác pháp luật trong quân đội; tích cực kiện toàn, bồi dưỡng, nâng cao phẩm chất, năng lực và nghiệp vụ chuyên môn của đội ngũ cán bộ làm công tác PBGDPL trong toàn quân. Coi trọng xây dựng, bồi dưỡng, cung cấp tài liệu và các điều kiện hỗ trợ cần thiết khác để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật trong các học viện, nhà trường, đơn vị và đội ngũ phóng viên, biên tập viên của các báo, tạp chí trong quân đội, coi đây là lực lượng nòng cốt để tổ chức, triển khai và nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, PBGDPL. Cùng với đó, cần quan tâm và có biện pháp phát huy vai trò của các tổ chức quần chúng, nhất là Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Ban Công đoàn tại các cơ quan, đơn vị, nhà máy, xí nghiệp quân đội,… nhằm tạo sức mạnh tổng hợp đẩy mạnh công tác tuyên truyền, PBGDPL trong toàn quân.

Hai là, tích cực đổi mới hình thức, phương pháp tổ chức tuyên truyền, giáo dục phù hợp với nhiệm vụ, đặc điểm, tính chất hoạt động của từng đơn vị, nhằm không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác PBGDPL. Thời gian tới, các học viện, nhà trường quân đội cần chú trọng nâng cao chất lượng dạy và học pháp luật; chủ động xây dựng, hoàn thiện và thực hiện nghiêm túc chương trình giáo dục pháp luật chính khóa, phù hợp với từng cấp học và trình độ đào tạo; tích cực đổi mới phương pháp dạy và học pháp luật theo hướng nâng cao tính tích cực, chủ động của người học và tính thực tiễn trong bài giảng của người dạy. Cần quan tâm nghiên cứu, xây dựng và ứng dụng bộ công cụ hỗ trợ trong dạy và học môn Nhà nước và Pháp luật, bao gồm: sách, tài liệu tham khảo, đĩa hình và các giáo cụ trực quan khác. Nắm vững tinh thần Chỉ thị số 17-CT/TW ngày 15 tháng 10 năm 2007 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền miệng trong tình hình mới, các đơn vị cần chú trọng giới thiệu các quy định pháp luật thông qua hình thức tuyên truyền miệng; tích cực đổi mới phương pháp giới thiệu các văn bản pháp luật theo hướng tăng cường trao đổi, đối thoại, thảo luận, giải đáp những vướng mắc trong nhận thức của đối tượng được tuyên truyền,... từ đó nâng cao tính tích cực, chủ động của cán bộ, chiến sĩ trong việc tiếp nhận kiến thức pháp luật.

Cơ quan chức năng cần nghiên cứu, xây dựng Trung tâm tư vấn pháp luật Quân đội, thực hiện chức năng chủ yếu là tư vấn pháp luật cho cán bộ, chiến sĩ và các doanh nghiệp quân đội trong các hoạt động quân sự và sinh hoạt, công tác của quân nhân.

Cùng với các hình thức trên, cần tiếp tục phát huy hiệu quả tuyên truyền, PBGDPL trên các phương tiện thông tin đại chúng; tích cực đổi mới các bài viết, chuyên trang, chuyên mục trên báo chí, phát thanh, truyền hình Trung ương, quân đội và địa phương, bảo đảm chính xác, kịp thời về nội dung, phong phú, đa dạng về hình thức và phương pháp thể hiện. Các cấp cần quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, kỹ thuật, trang bị cho hoạt động tuyên truyền, PBGDPL; chú trọng nghiên cứu tăng số lượng, chất lượng các loại tài liệu pháp luật khác và đa dạng hóa các loại tài liệu tuyên truyền, như: đề cương giới thiệu, sách hỏi - đáp, tờ gấp, băng đĩa hình, đĩa tiếng, lịch, sách, pa-nô, áp-phích. Căn cứ  vào danh mục công bố văn bản pháp luật đã hết hiệu lực thi hành của các cơ quan có thẩm quyền, cơ quan Pháp chế rà soát, đồng thời cập nhật, bổ sung văn bản, tài liệu pháp luật mới, đáp ứng yêu cầu sử dụng của cán bộ, chiến sĩ. Các cấp cần có sự quan tâm, đầu tư, nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác, sử dụng tài liệu từ tủ sách, ngăn sách pháp luật; coi trọng đổi mới, nâng cao chất lượng sinh hoạt sách, báo pháp luật tại đơn vị, thu hút ngày càng nhiều cán bộ, chiến sĩ tham gia phong trào đọc, tìm hiểu sách, báo pháp luật, góp phần nâng cao kiến thức pháp luật; đẩy mạnh việc luân chuyển sách pháp luật giữa các cơ quan, đơn vị, nhà trường trong quân đội.

Đồng thời với việc làm trên, cần tích cực đổi mới và đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, giáo dục pháp luật; phát huy hiệu quả hình thức thi viết, thi bằng hình thức sân khấu hóa; chú trọng lồng ghép nội dung giáo dục pháp luật với giáo dục chính trị-tư tưởng và các hoạt động khác ở đơn vị. Cần tổ chức nghiên cứu, xây dựng các tác phẩm điện ảnh, sân khấu; mở trại sáng tác văn học về đề tài pháp luật,... Bằng các hình thức đó, làm cho kiến thức, đời sống pháp luật ngày càng trở thành nhu cầu gần gũi, thiết thân đối với mọi cán bộ, chiến sĩ.

Ba là, kết hợp chặt chẽ công tác PBGDPL với các biện pháp quản lý, duy trì kỷ luật, xây dựng nếp sống chính quy trong quân đội. Hiệu quả của công tác PBGDPL trong quân đội chỉ có thể được khẳng định thông qua thái độ và hành vi tự giác, nghiêm minh của cán bộ, chiến sĩ trong việc chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội. Do đó, đồng thời với công tác tuyên truyền, giáo dục, lãnh đạo, chỉ huy các cấp cần coi trọng tăng cường các biện pháp quản lý về con người, cơ sở vật chất và trang bị, vũ khí; đẩy mạnh xây dựng chính quy, bảo đảm để Điều lệnh, điều lệ và các chế độ được chấp hành nghiêm túc, trở thành thói quen, nếp sống hằng ngày của mọi cán bộ, chiến sĩ. Cần gắn các yêu cầu của công tác PBGDPL với yêu cầu của Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”; xây dựng thói quen chấp hành nghiêm pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội như một tiêu chuẩn về đạo đức cách mạng của người quân nhân mới. Đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là người chỉ huy, chính uỷ, chính trị viên phải là những người đi đầu, gương mẫu trong công tác và sinh hoạt hằng ngày, luôn thực hiện “lời nói đi đôi với việc làm”.

Bốn là, quan tâm xây dựng cơ chế về công tác PBGDPL. Nhằm đổi mới phương thức tiến hành công tác PBGDPL, thời gian tới, cơ quan chức năng cần tập trung nghiên cứu, rà soát, sửa đổi, bổ sung các chế độ, quy định về bảo đảm, quản lý, sử dụng kinh phí đối với công tác PBGDPL. Trong đó, chú trọng bảo đảm kinh phí in, mua tài liệu pháp luật cấp đến cơ sở và các tủ sách, ngăn sách pháp luật; xây dựng cơ chế hỗ trợ kinh phí cho đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên làm công tác PBGDPL; tăng cường kinh phí cho công tác nghiên cứu khoa học và triển khai các đề án, hoạt động chỉ đạo điểm về đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp PBGDPL tại đơn vị. Cùng với đó, cần quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, phương tiện, đẩy mạnh ứng dụng phương tiện kỹ thuật hiện đại nhằm nâng cao hiệu quả công tác PBGDPL; khuyến khích các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp tự nguyện tham gia các hoạt động PBGDPL của quân đội.

Năm là, thực hiện tốt công tác kiểm tra, sơ kết, tổng kết, qua đó tạo sự chuyển biến toàn diện, vững chắc công tác PBGDPL. Nhằm đánh giá hiệu quả của công tác PBGDPL, trên cơ sở đó kịp thời đề ra biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo phù hợp, các đơn vị cần duy trì nền nếp công tác kiểm tra; tập trung kiểm tra việc chấp hành các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Nhà nước, quân đội và của đơn vị về công tác PBGDPL; kiểm tra việc thực hiện kế hoạch, hướng dẫn của cấp trên, nội dung, yêu cầu, biện pháp tiến hành của cấp mình. Hằng năm, từng cơ quan, đơn vị phải chuẩn bị nội dung kiểm tra những vấn đề đã được nghiên cứu, học tập; đánh giá kết quả và coi đây là một trong những chỉ tiêu thi đua của từng cá nhân và đơn vị. Công tác sơ kết, tổng kết cần căn cứ vào đặc điểm, tình hình cụ thể của đơn vị, đối chiếu giữa yêu cầu đề ra và những kết quả công tác PBGDPL mà đơn vị đã làm được, từ đó chỉ rõ mặt mạnh, mặt yếu, nguyên nhân và giải pháp khắc phục; phát hiện những tập thể, cá nhân có thành tích, những điển hình tiên tiến và có hình thức biểu dương, khen thưởng kịp thời.

Việc triển khai thực hiện các quyết định, chỉ thị của Chính phủ và Bộ Quốc phòng về tăng cường công tác PBGDPL trong quân đội thời gian gần đây là một việc làm có ý nghĩa hết sức quan trọng, khẳng định quyết tâm của Đảng, Nhà nước, quân đội ta trong việc thực hiện quản lý đất nước, quản lý xã hội bằng pháp luật, thiết thực đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước và bảo vệ Tổ quốc XHCN. Đây là một nhiệm vụ quan trọng, phức tạp, liên quan đến nhiều ngành, nhiều cấp, nhiều lĩnh vực, đòi hỏi chúng ta phải tiếp tục đổi mới, quan tâm đầu tư tương xứng và phát huy trách nhiệm cao của các cấp ủy, người chỉ huy, chính uỷ, chính trị viên, cùng các tổ chức, lực lượng và cá nhân, làm cho công tác PBGDPL trong quân đội ngày càng hiệu quả, góp phần xây dựng quân đội vững mạnh trong thời kỳ mới.

Thượng tướng Phan Trung Kiên

Ủy viên BCHTƯ Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng