Giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp công nhân (GCCN) là vấn đề cơ bản, bao trùm, có tính nguyên tắc đối với tất cả các đảng mácxít - lêninnít. Đây còn là tiêu chí cơ bản để phân biệt Đảng Cộng sản chân chính với các đảng phái chính trị khác. Điều đó càng đặc biệt quan trọng với Đảng ta - một Đảng ra đời và trưởng thành ở một nước nông nghiệp lạc hậu, GCCN còn nhỏ bé, các đảng viên xuất thân từ công nhân còn ít; nay lại đang lãnh đạo đất nước trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, hội nhập kinh tế quốc tế; các thế lực thù địch tìm mọi cách hạ uy tín, phủ nhận đường lối đổi mới, xoá bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng với toàn xã hội. Vì vậy, giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp công nhân của Đảng là một nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta, nhằm đảm bảo cho Đảng ta luôn luôn là Đảng Cộng sản chân chính, hoạt động vì lợi ích của GCCN, nhân dân lao động và của cả dân tộc.

Ngay từ khi mới thành lập, cũng như qua các thời kỳ cách mạng, Đảng ta luôn đứng vững trên lập trường, quan điểm của GCCN, lấy chủ nghĩa Mác - Lê-nin làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động và luôn xác định rõ, xây dựng bản chất giai GCCN là vấn đề cốt lõi trong công tác xây dựng Đảng. Thường xuyên giữ vững, tăng cường bản chất GCCN là nhân tố quyết định để Đảng ta luôn vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức; luôn nêu cao vai trò là lãnh tụ chính trị, người đại diện cho lợi ích của GCCN, nhân dân lao động và của cả dân tộc. Luôn giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc gắn liền với CNXH, Đảng ta đã lãnh đạo nhân dân ta tiến hành đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước và đạt được những thành tựu quan trọng trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Việc khẳng định bản chất GCCN của Đảng không có nghĩa là tách rời Đảng, GCCN với các tầng lớp nhân dân lao động, với toàn thể dân tộc, mà chính là để khẳng định một cách sâu sắc: Đảng ta là người đại biểu trung thành lợi ích của GCCN, của nhân dân lao động và của cả dân tộc. Nói đến bản chất GCCN của Đảng ta, nghĩa là nói về bản chất cách mạng và khoa học, ý chí kiên định, trí tuệ tiên phong, đạo đức vị tha và ý thức tổ chức kỷ luật chặt chẽ của GCCN, nhất là của GCCN hiện đại, đang được tri thức hoá. Bản chất GCCN của Đảng được thể hiện cả trong đường lối chính trị, nền tảng tư tưởng, nguyên tắc tổ chức và mọi hoạt động của Đảng. Bản chất GCCN của Đảng cũng không phải chỉ ở số lượng đơn thuần nhiều hay ít đảng viên xuất thân từ thành phần công nhân, mà chủ yếu ở lập trường, tư tưởng của mọi đảng viên; ở quan điểm, đường lối chính trị, nguyên tắc tổ chức của Đảng phải thấm nhuần quan điểm của GCCN và trung thành với chủ nghĩa Mác - Lê-nin. Bản chất GCCN của Đảng không hề đối lập với tính dân tộc, mà còn thấm đượm tinh thần dân tộc, nâng dân tộc lên tầm cao mới. Nói đến lợi ích của GCCN trong tình hình cụ thể của nước ta, là nói đến sự thống nhất giữa lợi ích giai cấp và lợi ích dân tộc; sự đồng thuận giữa lợi ích của dân tộc và toàn thể nhân dân trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Gần 80 năm hoạt động lãnh đạo cách mạng, Đảng đã đề ra mục tiêu, phương hướng, đường lối, chính sách đúng đắn, phù hợp với yêu cầu phát triển khách quan của đất nước trong từng giai đoạn, từng thời kỳ cách mạng. Nêu cao tinh thần trách nhiệm lãnh đạo, tinh thần phụ trách trước giai cấp và dân tộc, luôn tự phê bình và phê bình, dũng cảm đấu tranh với những sai lầm, khuyết điểm, lãnh đạo cách mạng nước ta vượt qua mọi khó khăn, thử thách, đi đến thắng lợi. Thường xuyên quan tâm giáo dục, bồi dưỡng và xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng theo lập trường, quan điểm, ý thức tổ chức của GCCN. Thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ, đẩy mạnh tự phê bình và phê bình, giữ gìn sự đoàn kết để đảm bảo Đảng ta luôn là một khối thống nhất về ý chí và hành động. Đảng ta luôn gắn bó máu thịt với nhân dân, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân; kết hợp chặt chẽ giữa chủ nghĩa yêu nước với chủ nghĩa quốc tế trong sáng của GCCN. Đề xướng và lãnh đạo, tổ chức thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới đất nước, tăng cường hội nhập kinh tế quốc tế, nhằm tạo bước ngoặt đưa đất nước bước vào thời kỳ phát triển toàn diện, cả về kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội phù hợp với lợi ích chính đáng và nguyện vọng của GCCN, nhân dân lao động. Những vấn đề trên là sự minh chứng sâu sắc bản chất GCCN của Đảng ta. Điều lệ Đảng, do Đại hội X của Đảng thông qua, tiếp tục khẳng định: “Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam; đại biểu trung thành lợi ích của GCCN, của nhân dân lao động và của dân tộc”¹.

Hiện nay, đất nước ta đã bước vào thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế. Bên cạnh những cơ hội lớn, chúng ta cũng đứng trước những thách thức rất gay gắt. Để tranh thủ thời cơ, vượt qua thách thức, làm tốt nhiệm vụ lãnh đạo nhân dân xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tiếp tục phát huy sức mạnh toàn dân tộc, đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, sớm đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển, đòi hỏi Đảng ta cần “tiếp tục tự đổi mới, tự chỉnh đốn Đảng, tăng cường bản chất GCCN và tính tiên phong, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng; xây dựng Đảng thực sự trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức cách mạng trong sáng, có tầm trí tuệ cao, có phương thức lãnh đạo khoa học, luôn gắn bó với nhân dân”².

Thực hiện yêu cầu trên, trước hết, trong bất kỳ điều kiện, hoàn cảnh nào, Đảng ta phải luôn kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và CNXH. Đây là vấn đề có tính nguyên tắc, xuất phát từ bản chất GCCN của Đảng; là lý tưởng của GCCN; là con đường mà Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta, nhân dân ta, dân tộc ta đã lựa chọn ngay từ khi Đảng mới ra đời. Thực tế lãnh đạo cách mạng của Đảng cho thấy, bản chất GCCN của Đảng luôn đứng trước những thách thức không nhỏ. Đặc biệt, trong điều kiện hiện nay, trước những tác động của tình hình trong nước và quốc tế, sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch và sự tác động mạnh mẽ từ mặt trái của kinh tế thị trường, bản chất GCCN của Đảng đứng trước những thách thức mới hết sức gay gắt. Đã có không ít tổ chức đảng yếu kém, không làm tròn vai trò hạt nhân chính trị, thậm chí có tổ chức cơ sở đảng tê liệt, mất sức chiến đấu. Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, kể cả một số cán bộ chủ chốt các cấp thoái hoá, biến chất về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, giảm sút lòng tin, phai nhạt lý tưởng, có biểu hiện bất mãn, mất lòng tin, nói và làm trái với quan điểm, đường lối của Đảng. Bệnh cơ hội, cá nhân chủ nghĩa trong cán bộ, đảng viên có chiều hướng gia tăng. Về vấn đề này, đồng chí Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh đã chỉ rõ: “Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, bệnh cơ hội, chủ nghĩa cá nhân và tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí trong một bộ phận cán bộ công chức diễn ra nghiêm trọng. Không ít tổ chức cơ sở đảng yếu kém, không làm tròn vai trò hạt nhân chính trị và nền tảng của Đảng, không đủ sức giải quyết những vấn đề phức tạp nảy sinh từ cơ sở, thậm chí có những tổ chức cơ sở đảng tê liệt, mất sức chiến đấu. Một bộ phận cán bộ, đảng viên, thậm chí có một số cán bộ chủ chốt các cấp yếu kém cả về phẩm chất và năng lực, thiếu tính chiến đấu, giảm sút lòng tin, phai nhạt lý tưởng, vi phạm nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng”¹. Vì vậy, vấn đề đặt ra hết sức cấp thiết là toàn Đảng cũng như mỗi cán bộ, đảng viên phải ra sức khắc phục những yếu kém, lệch lạc cả trong tư tưởng, nhận thức và hành động, phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình.

Hai là, trung thành và vận dụng sáng tạo lý luận chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tiễn. Đây là vấn đề chủ yếu thể hiện bản chất GCCN của Đảng. Bởi lẽ, chủ nghĩa Mác - Lê-nín, tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng. Điều đó, đòi hỏi Đảng ta, nhất là các cấp uỷ đảng và đội ngũ đảng viên giữ vai trò chủ chốt phải ra sức học tập nâng cao trình độ lý luận; trong lãnh đạo, quản lý, phải tiếp tục đổi mới tư duy; nắm vững bản chất cách mạng và khoa học, phương pháp luận, tính hệ thống của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Đoạn tuyệt với chủ nghĩa giáo điều, kinh viện; khắc phục tình trạng “tầm chương, trích cú”, không hiểu được bản chất của vấn đề. Trên cơ sở đó, phát huy tinh thần độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường, vận dụng sáng tạo lý luận vào từng điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của các cấp, các ngành, địa phương theo yêu cầu nhiệm vụ cách mạng. Không ngừng tổng kết kinh nghiệm thực tiễn sinh động trong đời sống xã hội, phong trào công nhân nước ta và trên thế giới; kế thừa và phát huy những truyền thống tốt đẹp của dân tộc; tiếp thu có chọn lọc những trí tuệ, tinh hoa của nhân loại, để bổ sung, xây dựng, phát triển nền tảng tư tưởng, lý luận vững chắc, đề ra đường lối, chính sách phù hợp với lợi ích của GCCN, nhân dân lao động và dân tộc ta. Đẩy mạnh đấu tranh chống mọi luận điệu xuyên tạc, phủ nhận, hạ thấp chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và những tư tưởng, hành động lạc hậu, sai trái, bảo thủ, giáo điều khi vận dụng lý luận vào thực tiễn.

Ba là, thường xuyên quán triệt và thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách; đẩy mạnh tư phê bình và phê bình, giữ gìn sự đoàn kết thống nhất trong Đảng. Đây là vấn đề cốt tử , quyết định sự tồn tại, phát triển của các Đảng Cộng sản. Bởi lẽ, đó là những nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt cơ bản của Đảng Cộng sản; là tiêu chí để xác định bản chất GCCN của Đảng, phân biệt chính đảng kiểu mới của GCCN, đảng cách mạng chân chính với các đảng phái chính trị khác. Thực tiễn lịch sử hoạt động của các Đảng Cộng sản trên thế giới cho thấy, nếu xa rời, từ bỏ các nguyên tắc này, thì lúc đó Đảng sẽ trở thành một thứ câu lạc bộ, mở đường cho chủ nghĩa cơ hội, bè phái, vô chính phủ hoạt động, làm cho sức mạnh của Đảng bị phá hoại tận gốc, Đảng bị tan rã về mặt tổ chức, đánh mất vai trò lãnh đạo của mình. Để thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ, đẩy mạnh tự phê bình và phê bình, các cấp uỷ đảng cần phải thường xuyên nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò và các nội dung cơ bản của các nguyên tắc cho mọi cán bộ, đảng viên. Phải thấy rõ tập trung và dân chủ là thống nhất biện chứng với nhau, thực hiện tốt tự phê bình và phê bình là để giúp nhau cùng tiến bộ; thực hiện tốt các nguyên tắc này sẽ đảm bảo cho Đảng ta ngăn chặn có hiệu quả những tác động xấu của mặt trái kinh tế thị trường vào nội bộ Đảng; Đảng ta sẽ loại bỏ được những phần tử cơ hội, tham nhũng, thoái hoá, biến chất; làm cho Đảng ta luôn trong sạch, vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức.

Bốn là, tăng cường công tác giáo dục, rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống, nâng cao tính tiền phong, gương mẫu, phẩm chất, năng lực của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Tiếp tục đổi mới đồng bộ, tạo chuyển biến cơ bản, vững chắc trong công tác cán bộ; xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược, cán bộ chủ trì các cơ quan, đơn vị “vừa hồng, vừa chuyên”. Trong điều kiện mới, môi trường xã hội có nhiều yếu tố phức tạp, các thế lực thù địch không ngừng giăng ra đủ loại mưu mô, cạm bẫy; việc giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng và lối sống lành mạnh cho cán bộ, đảng viên có ý nghĩa quan trọng. Thực tế cho thấy, hiện nay một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, kể cả một số cán bộ chủ chốt các cấp yếu kém cả về phẩm chất và năng lực, thoái hoá, biến chất về chính trị, tư tưởng, về đạo đức, lối sống; quan liêu, tham nhũng, lãng phí, sách nhiễu dân diễn ra nghiêm trọng, kéo dài, chưa được ngăn chặn... Đây là một nguy cơ lớn, nếu không kiên quyết khắc phục thì rất dễ làm thoái hoá, biến chất Đảng, làm xói mòn nghiêm trọng lòng tin của nhân dân. Vì vậy, các cấp uỷ và tổ chức đảng các cấp phải tăng cường và làm tốt hơn nữa công tác giáo dục, bồi dưỡng, kiểm tra, quản lý chặt chẽ mọi hoạt động của cán bộ, đảng viên. Kịp thời biểu dương những cán bộ, đảng viên gương mẫu, kiên quyết xử lý nghiêm minh những cán bộ, đảng viên suy thoái về chính trị, tư tưởng và phẩm chất, đạo đức, lối sống. Mọi cán bộ, đảng viên dù ở cương vị công tác nào cũng phải không ngừng tự rèn luyện để nâng cao đạo đức cách mạng, lối sống, tác phong công tác khoa học, thực sự tiên phong, gương mẫu, “nói đi đôi với làm”, thực sự “đảng viên đi trước, làng nước theo sau”; kiên quyết đấu tranh với chủ nghĩa cá nhân, thói cửa quyền, quan liêu, sách nhiễu nhân dân. Phải thấm nhuần sâu sắc và thực hiện tốt Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”.

Năm là, xây dựng và tăng cường mối quan hệ gắn bó "máu thịt" giữa Đảng với nhân dân, nêu cao tinh thần quốc tế vô sản cao cả của GCCN. Trong toàn bộ hoạt động của mình, Đảng ta không có lợi ích nào khác, ngoài lợi ích của GCCN, nhân dân lao động và cả dân tộc. Sức mạnh của Đảng bắt nguồn từ nhân dân. Liên hệ mật thiết với nhân dân là vấn đề sống còn của Đảng. Gắn bó mật thiết với nhân dân, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân là truyền thống, bản chất của Đảng. Sự tin tưởng, ủng hộ, giúp đỡ của nhân dân “là cội nguồn của sức mạnh, là cái gốc của thắng lợi, là tài sản quý báu của Đảng”¹. Chỉ khi nào làm tốt vấn đề này thì Đảng ta mới tập hợp, tổ chức được nhân dân, phát huy sức mạnh tổng hợp tiến hành thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Đảng phải tăng cường lãnh đạo hệ thống chính trị; xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tôn trọng và phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân; dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng. Thường xuyên kết hợp chặt chẽ giữa chủ nghĩa yêu nước chân chính với chủ nghĩa quốc tế trong sáng của GCCN. Kiên trì ủng hộ các Đảng Cộng sản chân chính và phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, góp phần tích cực vào sự nghiệp đấu tranh vì hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ của nhân dân trên thế giới.

Giữ vững và tăng cường bản chất GCCN của Đảng, quán triệt quan điểm GCCN trong công tác xây dựng Đảng là những vấn đề cốt lõi, có tính nguyên tắc, đảm bảo cho Đảng ta thật sự là Đảng cách mạng và khoa học, xứng đáng là một Đảng kiểu mới, một Đảng chân chính trung thành phấn đấu vì lợi ích của GCCN, của nhân dân lao động và của toàn dân tộc Việt Nam.

TS. NGUYỄN VĂN HÙNG

Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu khoa học Dân vận 

Ban Dân vận Trung ương

1- Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam; Nxb, CTQG, H, 2006, tr3-4

2- Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb, CTQG, H, 2006, tr. 279.

3 - Báo Nhân dân, Số 19144, ra ngày 15/1/2008.

4- ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, H.2006, tr. 304.