Lịch sử vận động và phát triển của dân tộc ta trong suốt gần 80 năm qua luôn gắn bó mật thiết với sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Lịch sử vẫn là người thầy vĩ đại. Lịch sử bắt đầu từ đâu thì lô-gíc cũng bắt đầu từ đó. Nhân dân Việt Nam hiểu hơn ai hết cái tất yếu khách quan vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong chế độ nhất nguyên chính trị - chế độ một đảng. Và, chính lịch sử cũng tự tổng kết, chỉ rõ nước ta hiện nay không có nhu cầu đa đảng, không cần bày ra đảng đối lập để thể hiện là “một chế độ dân chủ”. Thông qua Hiến pháp - đạo luật cơ bản của nước nhà - nhân dân Việt Nam đã tự giác thừa nhận và khẳng định: Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và toàn xã hội.

Trong sự nghiệp lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn thử thách và có bề dày kinh nghiệm quý báu. Thoạt đầu, trước một chế độ thực dân vô cùng hà khắc và kìm kẹp dã man, Đảng ta đã liên hệ máu thịt với nhân dân, khơi dậy và tổ chức được sức mạnh của nhân dân, để khi có thời cơ đã đứng dậy quật ngã quân thù, giành chính quyền về tay nhân dân; Cách mạng tháng Tám vĩ đại đã thành công. Trong các cuộc kháng chiến chống thực dân và đế quốc xâm lược, lúc đầu không cân sức, nhất là về sức mạnh vật chất, có lúc tưởng chừng như “ngàn cân treo sợi tóc”, Đảng ta đã đề ra đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện đúng đắn, phát huy cao độ tinh thần yêu nước quật cường của dân tộc, tổ chức cuộc chiến tranh nhân dân thần thánh, lấy yếu đánh mạnh, lấy ít địch nhiều, càng đánh càng mạnh, càng đánh càng thắng, để cuối cùng tiến lên toàn thắng, và thực tiễn lịch sử là đã toàn thắng. Đất nước giành được độc lập, thống nhất trọn vẹn, cả nước bước vào thời kỳ quá độ đi lên CNXH.

Ngày nay, trong thời kỳ đổi mới, thử thách mới càng nhiều và vô cùng nặng nề, cuộc đấu tranh càng phức tạp, gian nan. Đổi mới, kinh tế sẽ phát triển, đời sống chung của toàn xã hội sẽ được nâng lên, thế và lực của cách mạng nước ta sẽ không ngừng được tăng cường. Tuy nhiên, trong quá trình đó, các thế lực thù địch càng tăng cường chống phá CNXH, với những thủ đoạn hết sức thâm độc, hòng thực hiện “sự quá độ từ CNXH sang CNTB” ở nước ta.

Việc Đảng ta khởi xướng công cuộc đổi mới đã phản ánh đúng yêu cầu, nguyện vọng và một trào lưu thực tế của công nhân, nông dân nước ta và nhằm khắc phục sự trì trệ trong Đảng và đất nước, bảo vệ thành quả của cuộc đấu tranh lâu dài, gian khổ của dân tộc. Với đường lối đổi mới đất nước một cách toàn diện, triệt để, một lần nữa lịch sử lại trao cho Đảng ta trọng trách phải tạo ra sức hấp dẫn lớn, cổ vũ, động viên, lôi cuốn và tổ chức nhân dân bước vào thời kỳ mới. Từ những sai lầm trong cải tổ của Liên Xô và các nước Đông Âu, Đảng Cộng sản Việt Nam càng nhận thức sâu sắc hơn về nguy cơ quan liêu và sai lầm đường lối của đảng cầm quyền. Nghị quyết Trung ương Đảng lần thứ 6 (khóa VI) tháng 3/1989, đã chỉ rõ rằng: đổi mới phải có nguyên tắc, đặc biệt không được xa rời mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với CNXH, đổi mới để có CNXH thực tế; đổi mới trên cơ sở lấy chủ nghĩa Mác - Lê-nin làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động; giữ vững tập trung dân chủ làm nguyên tắc cơ bản của tổ chức và sinh hoạt Đảng, trung thành với lợi ích của nhân dân, có mối liên hệ mật thiết với nhân dân; xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN, mà ở đó mọi quyền lực thuộc về nhân dân; nêu cao tinh thần chủ nghĩa quốc tế của giai cấp công nhân. Đảng kiên định lãnh đạo công cuộc đổi mới theo những nguyên tắc ấy thì nhất định công cuộc đổi mới sẽ đạt được những thành tựu ngày càng lớn và vững chắc.

Trải qua hơn 20 năm đổi mới, nền kinh tế của nước ta phát triển ngày càng vững chắc; đời sống xã hội ngày càng được cải thiện; bộ mặt đất nước không ngừng thay đổi, vị thế của nước ta trong khu vực và trên thế giới ngày càng được tăng lên; Đảng ta được tôi luyện, thử thách, vững vàng, lớn mạnh; nhân dân ngày càng tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng. Thực tế đó đã tiếp tục chứng minh rằng, sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam là yếu tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam.

Trên con đường đổi mới và phát triển hiện nay đang nổi lên yêu cầu hội nhập quốc tế; và nước ta đã thật sự tham gia hội nhập, trước hết là hội nhập kinh tế quốc tế. Chúng ta đã và đang tham gia nhiều tổ chức kinh tế, văn hóa, xã hội, nhiều diễn đàn quốc tế. Cần nhận thức rõ ràng rằng, lực lượng sản xuất của nhân loại đã phát triển đến trình độ xã hội hóa toàn cầu, CNTB cũng bành trướng mạnh mẽ ra toàn thế giới, thông qua các công ty xuyên quốc gia, lôi cuốn các quốc gia, các dân tộc vào thị trường rộng lớn chưa từng thấy. Nói cách khác, một mặt, hiện tượng toàn cầu hóa kinh tế là một thực tế, là không tránh khỏi; mặt khác, toàn cầu hóa kinh tế đang bị CNTB quốc tế chi phối. Về khách quan, nước ta cũng như nhiều nước đang phát triển bị lôi cuốn vào quỹ đạo của toàn cầu hóa kinh tế; nhưng về chủ quan, chúng ta phải tỉnh táo chủ động hội nhập, phải xem đó vừa là cơ hội vừa là thách thức. Cơ hội lớn nhất là chúng ta có thể tranh thủ điều kiện phát triển vượt bậc của lực lượng sản xuất thế giới để đẩy mạnh CNH,HĐH nước nhà, tận dụng lợi thế của nước đi sau, nhằm rút ngắn thời gian, thực hiện tiến bộ xã hội lớn nhất là “bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa quá độ đi lên CNXH”. Thách thức lớn nhất là Việt Nam có còn vững vàng với tư cách là một Tổ quốc XHCN, hay bị thu hút vào vòng xoáy của CNTB, đi chệch khỏi con đường mà Bác Hồ cùng bao thế hệ cha anh đã tốn xương máu và trí tuệ để lựa chọn đúng đắn và xây đắp nên? Thách thức càng lớn khi mà các thế lực đầu sỏ của tư bản quốc tế không giấu giếm âm mưu và thủ đoạn "Diễn biến hòa bình", nhằm chuyển hóa chế độ ở nước ta. Hơn nữa, cơ hội và thách thức lại đan xen nhau, làm cho quá trình hội nhập quốc tế không đơn giản. Chẳng hạn, trong khi cần nhập máy móc mới thì lại phải đề phòng khả năng trở thành bãi thải công nghiệp cho các nước phát triển; trong khi thu hút đầu tư nước ngoài thì phải đề phòng sự lệ thuộc về kinh tế; trong khi tham khảo và tiếp thu luật pháp các nước thì phải đề phòng một hệ thống luật mang tính tư sản chứ không phải là luật của nhà nước XHCN, theo đó, mọi quyền lực thuộc về nhân dân...

Đưa đất nước hội nhập quốc tế trong bối cảnh và điều kiện như thế đòi hỏi phải tỉnh táo, sáng suốt, khôn khéo, vừa hợp tác vừa đấu tranh, vừa thích ứng, vừa tiến lên mà không đánh mất mình, vừa giữ vững độc lập, tự chủ và bản sắc dân tộc, vừa góp phần tích cực vào tiến bộ chung của thế giới. Mong muốn của chúng ta là hội nhập mà không hòa tan. Muốn cho tất cả những điều ấy trở thành hiện thực, đảm bảo đất nước không chỉ thắng lợi trong quá khứ mà thắng lợi trong cả hiện tại và tương lai, thì một lần nữa lịch sử lại có tiếng nói khách quan: yêu cầu tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, nâng cao chất lượng và hiệu quả lãnh đạo của Đảng trong điều kiện mới. Đảng Cộng sản Việt Nam có đầy đủ cơ sở để đáp ứng được yêu cầu đó, bởi vì Đảng ta là một đảng cách mạng chân chính, có truyền thống đoàn kết và dày dạn kinh nghiệm đấu tranh, có truyền thống kết hợp nguyên tắc và sách lược mềm dẻo, có bản lĩnh chính trị và luôn luôn trung thành với mục tiêu lý tưởng cao cả của mình. Về bản chất, Đảng Cộng sản Việt Nam là Đảng của chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng của giai cấp công nhân, đồng thời của nhân dân lao động và cả dân tộc. Vì vậy, chỉ dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, thì mọi tiến bộ xã hội trong điều kiện hội nhập quốc tế, trước hết là hội nhập kinh tế, mới được đảm bảo.

Hội nhập kinh tế quốc tế thì trước tiên phải nói đến hội nhập thị trường thế giới vô cùng rộng lớn và phức tạp. Không chỉ sự vận động nội tại nước ta mà cả hội nhập quốc tế đều đòi hỏi sự phát triển kinh tế theo cơ chế thị trường. Thị trường nước ta không chỉ thông suốt trong cả nước mà phải thông suốt trong thị trường thế giới. Thị trường nước ta là một thành phần của thị trường thế giới, và dĩ nhiên có tác động qua lại với thị trường thế giới. Trên 20 năm đổi mới, nhân dân ta đã đủ thời gian để nhận rõ tác dụng tích cực, mạnh mẽ, to lớn của kinh tế thị trường, đồng thời cả mặt trái, mặt tiêu cực của nó. Dưới tác động của những quy luật của thị trường, như: quy luật giá trị (quy luật cơ bản của sản xuất và trao đổi hàng hóa), quy luật cung cầu, quy luật cạnh tranh,..., dấy lên động cơ lợi ích, kích thích khoa học và công nghệ phát triển, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, làm cho xã hội giàu có lên, đời sống chung của xã hội tăng lên mạnh mẽ cả về lượng và chất. Song, tác động tiêu cực của thị trường cũng không nhỏ; trước hết, là phân hóa giàu nghèo, sự dung dưỡng và phát triển chủ nghĩa thực dụng, lối sống chạy theo đồng tiền, hủy hoại những truyền thống đạo đức tốt đẹp... Đặc biệt, trong khi mở cửa, giao lưu với thị trường thế giới thì những “giá trị ngoại lai” cũng có cơ hội lớn du nhập vào nước ta, mà nhiều cái gọi là “giá trị” ấy không phù hợp với quan niệm và đặc điểm của con người, đất nước và xã hội Việt Nam, nhất là việc tôn sùng một chiều chế độ tư nhân, tôn sùng chủ nghĩa cá nhân và dân chủ tư sản...

Trước bối cảnh và điều kiện kinh tế thị trường trong hội nhập quốc tế như thế, đòi hỏi phải có một đường lối, chính sách thị trường thật đúng đắn, đó là thực hiện kinh tế thị trường định hướng XHCN, từng bước phát triển và tăng trưởng kinh tế phải gắn liền với tiến bộ và công bằng xã hội, gắn liền với phát triển văn hóa, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Đặc biệt, phải có thái độ, có chính sách thích hợp, nhằm khắc phục dần và tiến tới xóa bỏ sự phân hóa giàu nghèo giữa các công dân, giữa các vùng miền, giữa thành thị và nông thôn, giảm dần khoảng cách chênh lệch thu nhập giữa các thành viên, các tầng lớp trong xã hội. Thực hiện một thị trường như thế phải có trình độ tự giác cao, phải xây dựng kinh tế thị trường định hướng XHCN tiến tới kinh tế thị trường XHCN, làm cơ sở vững chắc cho kiến trúc thượng tầng của CNXH. Chỉ có Đảng Cộng sản Việt Nam - Đảng của trí tuệ, dân chủ, đạo đức và văn minh - mới đáp ứng được sứ mệnh lãnh đạo và tổ chức nền kinh tế mới ấy, phù hợp với quy luật tiến bộ của lịch sử, vừa kế thừa hợp lý CNTB vừa tiến lên CNXH, vì ở Việt Nam, Đảng Cộng sản là hiện thân của lý tưởng XHCN, là đại biểu trung thành lợi ích của nhân dân lao động và lợi ích toàn xã hội.

Trong điều kiện lịch sử cụ thể của Việt Nam cùng tình hình thế giới và thời đại mà chúng ta đang sống, thì tăng cường vai trò lãnh đạo, nâng cao chất lượng và hiệu quả lãnh đạo của Đảng Cộng sản là nhân tố quyết định sự phát triển của đất nước khi tham gia hội nhập quốc tế. Đương nhiên, Đảng phải luôn tự bảo vệ tốt trước sự tấn công từ bên ngoài và sự hư hỏng từ bên trong; phải có đường lối đúng đắn và tổ chức thực hiện sáng tạo đường lối đó; phải có sự giám sát và tích cực xây dựng Đảng của nhân dân; phải kiên định lấy chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động, giữ vững nguyên tắc tổ chức của Đảng, bám sát thực tiễn, gắn bó với nhân dân, thì mới có thể đưa đất nước đến bước tiến bộ lịch sử mới.

Vũ Hữu Ngoạn

Nguyên Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu

chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh