Nghị quyết số 51-NQ/TƯ của Bộ Chính trị (khoá IX) “Về việc tiếp tục hoàn thiện cơ chế lãnh đạo của Đảng, thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế độ chính uỷ, chính trị viên (CU, CTV) trong Quân đội nhân dân Việt Nam” đã được toàn quân quán triệt và tổ chức thực hiện nghiêm túc. Đội ngũ CU, CTV các cấp sau khi được bổ nhiệm, bước đầu đã thực hiện và phát huy được chức trách, nhiệm vụ cũng như giải quyết các mối quan hệ công tác. Sự lãnh đạo của tập thể cấp uỷ và tổ chức đảng các cấp được đề cao; hiệu lực công tác đảng, công tác chính trị (CTĐ, CTCT) được nâng lên; vai trò và hiệu lực của người chỉ huy cùng cấp được tăng cường. Nội bộ đoàn kết, thống nhất; cán bộ, đảng viên gương mẫu; tình hình vi phạm pháp luật và kỷ luật quân đội giảm so với trước... Những chuyển biến tích cực đó đã góp phần quan trọng nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ chính trị của quân đội.

Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức thực hiện Nghị quyết, ở một số đơn vị, nhất là cấp cơ sở, nhận thức của cán bộ, đảng viên và quần chúng về chế độ một người chỉ huy gắn với chế độ CU, CTV theo tinh thần Nghị quyết 51 chưa đầy đủ; việc nắm và thực hiện chức trách, nhiệm vụ, giải quyết mối quan hệ công tác có mặt còn hạn chế. Việc phân định chức năng, nhiệm vụ, các mối quan hệ công tác của cơ quan chính trị có lúc, có nơi chưa rõ ràng. Một số CU, CTV thiếu tự tin, không dám chịu trách nhiệm, chưa phát huy hết vai trò là người chủ trì về chính trị ở đơn vị; có nơi, người chỉ huy còn thiếu quan tâm đến các hoạt động CTĐ, CTCT. Phương pháp, tác phong công tác của một số CU, CTV còn ảnh hưởng bởi chế độ phó chỉ huy về chính trị; một số cơ quan chính trị còn biểu hiện lúng túng, bị động trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ,v.v. đã hạn chế đến hiệu lực CTĐ, CTCT và việc hoàn thành nhiệm vụ của từng đơn vị.

Để tiếp tục quán triệt và tổ chức thực hiện Nghị quyết 51 của Bộ Chính trị, Nghị quyết 513 của Đảng ủy Quân sự Trung ương, các quy định, quyết định, hướng dẫn của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị, các cấp cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo quán triệt, thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của CU, CTV, chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của cơ quan chính trị các cấp; làm cho chế độ một người chỉ huy gắn với chế độ CU, CTV vận hành và phát huy, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ, đồng bộ, đưa lại chất lượng, hiệu quả và hiệu lực CTĐ, CTCT, góp phần tích cực vào việc thực hiện và hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ của đơn vị.

Vấn đề cơ bản nhất là phải tiếp tục quán triệt sâu sắc nội dung Nghị quyết 51 của Bộ Chính trị trong toàn quân; làm cho mọi cán bộ, đảng viên, quần chúng, trực tiếp là đội ngũ CU, CTV, người chỉ huy và cơ quan chính trị các cấp nhận thức thực chất nội dung của chế độ một người chỉ huy gắn với chế độ CU, CTV; trên cơ sở đó, nắm vững và thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ, giải quyết đúng đắn các mối quan hệ công tác, đưa mọi hoạt động của cơ quan, đơn vị vào nền nếp, chất lượng, hiệu quả ngày càng cao. Thực tiễn quá trình lãnh đạo cách mạng, lãnh đạo sự nghiệp quốc phòng, xây dựng Quân đội nhân dân, Đảng ta luôn kiên định nguyên tắc Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt đối với quân đội; không ngừng giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với quân đội và sự nghiệp quốc phòng; thường xuyên coi trọng nâng cao hiệu lực CTĐ, CTCT, củng cố hệ thống tổ chức đảng, tổ chức chỉ huy, hệ thống cơ quan chính trị các cấp. Nghị quyết 51 của Bộ Chính trị thực chất là xác lập chế độ người chủ trì về chính trị, trực tiếp chỉ đạo CTĐ, CTCT trong các đơn vị quân đội (thay cho chế độ phó chỉ huy về chính trị là người giúp việc cho chỉ huy thực hiện CTĐ, CTCT trước đây). Đó là một bước hoàn thiện cơ chế lãnh đạo của Đảng, bảo đảm vai trò lãnh đạo của cấp ủy và tổ chức đảng các cấp trong quân đội không ngừng được củng cố, tăng cường. Như vậy, chế độ một người chỉ huy gắn với chế độ CU, CTV theo tinh thần Nghị quyết 51 đặt ra những nội dung mới về chức trách, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác, đòi hỏi phải được giải quyết đúng nguyên tắc, bảo đảm cho cơ chế mới được vận hành chặt chẽ, đạt hiệu quả cao.  

Ngày 01 tháng 12 năm 2007, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị đã ký Quyết định số 1723/ QĐ-CT ban hành chức trách, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của CU, CTV, chủ nhiệm chính trị và chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của cơ quan chính trị các cấp trong toàn quân. Đây là văn bản rất quan trọng, cụ thể hơn việc tổ chức thực hiện Nghị quyết 51 của Bộ Chính trị (khóa IX) và Nghị quyết 513-NQ/ ĐUQSTW của Đảng ủy Quân sự Trung ương, Quyết định 85 của Thường vụ Đảng ủy Quân sự Trung ương về trách nhiệm, quyền hạn, mối quan hệ làm việc của người chỉ huy và CU, CTV. Do đó, lãnh đạo, chỉ huy các cấp cần tổ chức nghiên cứu, học tập một cách nghiêm túc và vận dụng phù hợp với đặc điểm, nhiệm vụ của từng cấp, từng cơ quan, đơn vị. Trong quá trình nghiên cứu, học tập, cần tiếp tục quán triệt, nắm vững yêu cầu, nội dung Nghị quyết 51 của Bộ Chính trị;  kết hợp phê phán, uốn nắn một số nhận thức, thái độ không đúng, như: quá nhấn mạnh, đề cao vai trò, vị trí của CU, CTV; thiếu tôn trọng lẫn nhau giữa lãnh đạo và chỉ huy; chấp hành mệnh lệnh, chỉ thị không nghiêm; trông chờ, đùn đẩy trách nhiệm trong xử lý mọi công việc;... dẫn đến vi phạm nguyên tắc, làm ách tắc, trì trệ hoạt động của đơn vị. Cần phân tích, làm rõ sự khác nhau giữa chế độ CU, CTV với chế độ phó chỉ huy về chính trị trước đây, trên cơ sở đó nhận thức và thực hiện nghiêm túc chức trách, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của CU, CTV. Về chức trách, nhiệm vụ, cần làm rõ: CU, CTV và người chỉ huy là hai người có trách nhiệm và quyền hạn cao nhất, cùng chịu trách nhiệm trước cấp trên và cấp uỷ cùng cấp về mọi hoạt động của cơ quan, đơn vị và mỗi người được xác định rõ chức trách, quyền hạn của mình. CU, CTV là người chủ trì về chính trị, chịu trách nhiệm trực tiếp chỉ đạo tiến hành CTĐ, CTCT; trong phạm vi chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn của mình, CU, CTV chịu trách nhiệm về toàn bộ hoạt động CTĐ, CTCT trong đơn vị; trực tiếp chỉ đạo, tổ chức tiến hành các nội dung CTĐ, CTCT; tham gia xây dựng, tổ chức thực hiện các kế hoạch công tác chung của đơn vị, nhằm tăng cường sự lãnh đạo của tổ chức đảng, hiệu lực chỉ huy, quản lý đối với mọi hoạt động, mọi mặt đời sống, bảo đảm cho đơn vị hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao. Về mối quan hệ công tác: CU, CTV phải phục tùng sự lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn của cấp uỷ, CU, CTV, người chỉ huy và thủ trưởng cơ quan chính trị cấp trên trực tiếp và sự lãnh đạo của cấp uỷ cùng cấp; với người chỉ huy cùng cấp là quan hệ phối hợp công tác trên tinh thần đoàn kết, tin cậy, tôn trọng, giúp đỡ nhau trong thực hiện nhiệm vụ; với người đứng đầu cấp uỷ, chính quyền địa phương và các cơ quan, đơn vị có liên quan nơi đóng quân cũng là quan hệ phối hợp công tác; với phó chính uỷ và các cấp phó cùng cấp là quan hệ giữa cấp trên với cấp dưới. Phó chính uỷ và chính trị viên phó là người đảm nhiệm một số mặt công tác do CU, CTV phân công, sẵn sàng thay thế CU, CTV. Ngoài ra, đối với cấp trung đoàn (hải đoàn, đoàn) trở lên, phải phân tích làm rõ chức trách, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của chủ nhiệm chính trị, phó chủ nhiệm chính trị và chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của cơ quan chính trị các cấp. Cần nắm vững, chính uỷ là người chỉ đạo trực tiếp CTĐ, CTCT; chủ nhiệm chính trị là thủ trưởng cơ quan chính trị, cấp dưới trực tiếp của chính uỷ, phó chính uỷ, người chỉ huy và các phó chỉ huy; cơ quan chính trị là cơ quan nghiên cứu, tham mưu, đề xuất với chính uỷ và đảng uỷ cùng cấp những nội dung, biện pháp, kế hoạch tiến hành CTĐ, CTCT; đồng thời, hướng dẫn, kiểm tra các cơ quan, đơn vị tiến hành các mặt hoạt động CTĐ, CTCT...

Để quán triệt và thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của CU, CTV, chủ nhiệm chính trị và chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của cơ quan chính trị theo đúng tinh thần Nghị quyết 51 của Bộ Chính trị, phải thường xuyên chăm lo xây dựng cấp ủy các cấp trong sạch, vững mạnh, có sức chiến đấu cao, đủ sức lãnh đạo, kiểm tra, giám sát việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ cũng như xử lý các mối quan hệ công tác của người chỉ huy và CU, CTV. Bản thân người chỉ huy, CU, CTV là những cấp ủy viên giữ cương vị chủ chốt trong cơ quan, đơn vị, phải gương mẫu thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao và chủ động điều chỉnh các mối quan hệ công tác một cách hài hòa trên tinh thần đoàn kết, tôn trọng lẫn nhau, cùng khắc phục khó khăn, cùng chịu trách nhiệm trước cấp trên và cấp ủy cấp mình; không “tranh công, đổ lỗi”. Phải phấn đấu để mối quan hệ giữa CU, CTV và người chỉ huy thực sự trở thành quan hệ mẫu mực về sự đoàn kết, thống nhất trong mọi chủ trương, quyết định đối với tập thể cơ quan, đơn vị; mẫu mực về cách ứng xử với cấp trên, cấp dưới và đồng cấp theo đúng Điều lệnh, các quy định của quân đội. CU, CTV và người chỉ huy phải luôn tu dưỡng, rèn luyện bản lĩnh chính trị, lập trường giai cấp, đạo đức cách mạng, tác phong công tác; đề cao tính đảng, tính nguyên tắc, luôn đặt lợi ích của tập thể lên trên lợi ích cá nhân, bộ phận. Kinh nghiệm của những người làm công tác lãnh đạo, chỉ huy, chỉ đạo CTĐ, CTCT lâu năm cho thấy, mọi chủ trương, quyết định của cơ quan, đơn vị có tạo được sự đồng thuận cao hay không, sức mạnh của tập thể có được phát huy tốt hay không,... đều phụ thuộc trước hết vào vai trò và mối quan hệ giữa người chỉ huy và CU, CTV. Nếu người chỉ huy và CU, CTV “tâm đầu, ý hợp”, thường xuyên trao đổi, bàn bạc cặn kẽ với nhau mọi vấn đề trước khi đề xuất những chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo,... sẽ đảm bảo cho cơ quan, đơn vị thực hiện tốt mọi nhiệm vụ được giao. Về phía tập thể cấp ủy, phải luôn đặt ra yêu cầu cao đối với CU, CTV và người chỉ huy trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ và các mối quan hệ công tác. Trong sinh hoạt của cấp ủy, phải nêu cao tính chiến đấu, tự phê bình và phê bình thẳng thắn, chân thành, không né tránh khuyết điểm; giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ trong mọi sinh hoạt của cấp uỷ, vì mục đích hoàn thành nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị. Cấp ủy phải lãnh đạo thực hiện tốt nền nếp công tác kiểm tra, giám sát của tổ chức đảng; trong đó chú trọng nội dung kiểm tra, giám sát việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của cấp ủy viên là cán bộ chủ trì cơ quan, đơn vị. Khi phát hiện có dấu hiệu sai phạm, phải kịp thời có biện pháp uốn nắn, ngăn chặn và xử lý kỷ luật kịp thời, nghiêm minh, làm gương cho đơn vị.

Đối với các nhà trường quân đội, cần sớm đưa quy định về chức trách, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của CU, CTV, chủ nhiệm chính trị và chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của cơ quan chính trị các cấp vào chương trình giảng dạy cho các đối tượng; bảo đảm để đội ngũ học viên ngay sau khi được điều động về các cơ quan, đơn vị, nhanh chóng đảm nhiệm công việc; thực hiện tốt các cương vị, chức trách được phân công. Riêng đối với các trường có đào tạo sĩ quan chính trị, phải coi đây là một nội dung trọng tâm của bộ môn CTĐ, CTCT. Trong quá trình trang bị kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo, bồi dưỡng phương pháp, tác phong công tác cho người học, cần chú trọng liên hệ, vận dụng, giúp học viên nhận thức đúng đắn chế độ một người chỉ huy gắn với chế độ CU, CTV và rút ra những bài học trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ và xử lý các mối quan hệ công tác của CU, CTV, chủ nhiệm chính trị trong toàn quân thời gian qua, tạo điều kiện để học viên vận dụng, phát huy tốt chức trách, nhiệm vụ sau khi ra trường.

Có thể thấy rằng, các quy định về chức trách, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của CU, CTV, chủ nhiệm chính trị và chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của cơ quan chính trị các cấp mang tính pháp lý cao. Tuy nhiên, thực tiễn của việc vận hành cơ chế luôn luôn biến động, phức tạp; nhiều vấn đề trong đời sống, hoạt động của cơ quan, đơn vị diễn ra rất phong phú, đa dạng; CU, CTV và người chỉ huy thường xuyên phải đối mặt với những tình huống ứng xử khác nhau;... Và trong từng tình huống cụ thể, họ phải tự đưa ra những quyết định sáng suốt nhất. Vì vậy, quá trình thực hiện nhiệm vụ, đội ngũ CU, CTV và người chỉ huy phải hết sức bình tĩnh, nắm vững chức trách, nhiệm vụ, các mối quan hệ công tác; phân tích, đánh giá cụ thể mọi diễn biễn của tình hình để xử lý đúng đắn trong từng trường hợp cụ thể; không cứng nhắc, rập khuôn, máy móc; trái lại, phải luôn chủ động, sáng tạo và linh hoạt.

Để bảo đảm cho quá trình thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với chế độ CU, CTV theo tinh thần Nghị quyết 51 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 513 của Đảng ủy Quân sự Trung ương, các đơn vị phải thường xuyên làm tốt công tác sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm. Cấp uỷ các cấp cần có kế hoạch theo dõi, kiểm tra, đánh giá hiệu quả vận hành của cơ chế mới; đánh giá đúng việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ, các mối quan hệ công tác của CU, CTV, chủ nhiệm chính trị và chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của cơ quan chính trị; kịp thời phát hiện những khó khăn, vướng mắc, từ đó rút kinh nghiệm và có biện pháp điều chỉnh phù hợp.

Trung tướng Ngô Xuân Lịch

Ủy viên BCHTƯ Đảng,

Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị