Cải cách tư pháp (CCTP) là một trong những mặt công tác trọng tâm trong công cuộc đổi mới đất nước và là yêu cầu cấp thiết của tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN trong điều kiện mới... Đối với quân đội, thực hiện có hiệu quả công tác này sẽ trực tiếp góp phần vào thành công của sự nghiệp xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, xây dựng đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong hoàn cảnh mới...

Thấy rõ tầm quan trọng của công tác CCTP, những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị về CCTP như: Nghị quyết Trung ương 3, Trung ương 7 (Khóa VIII), Nghị quyết số 08-NQ/TƯ ngày 2-1-2002 của Bộ Chính trị. Đặc biệt là Nghị quyết số 49-NQ/TƯ ngày 2-6-2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược CCTP đến năm 2020, đã thể hiện chủ trương, quyết tâm chính trị của Đảng và Nhà nước về tiếp tục đẩy mạnh CCTP, với mục tiêu: Xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng bước hiện đại, phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc Việt Nam XHCN.        

Quán triệt và triển khai nhiệm vụ CCTP trong quân đội, Quân ủy Trung ương (QUTƯ) đã có Nghị quyết số 67 ngày 8-3-2007 về lãnh đạo thực hiện Chiến lược CCTP trong quân đội đến năm 2020; Bộ Quốc phòng (BQP) đã xây dựng và triển khai kế hoạch thực hiện Chiến lược CCTP trong quân đội cho từng giai đoạn; đồng thời, thành lập và thường xuyên kiện toàn Ban chỉ đạo CCTP-BQP để lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai thực hiện. Quá trình thực hiện đã bảo đảm tính đồng bộ, thận trọng, chặt chẽ, có lộ trình cụ thể, bước đi phù hợp và đã đạt được kết quả quan trọng. Nổi bật là, đã triển khai quán triệt quan điểm, mục tiêu, nội dung, nhiệm vụ CCTP của Nhà nước, của BQP đến tất cả các cấp, các đơn vị, nhất là đối với các cơ quan trong khối tư pháp, nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm chính trị, chất lượng các mặt công tác và hiệu quả hoạt động. Công tác tổng kết thực hiện văn bản quy phạm pháp luật được triển khai nghiêm túc, đề xuất được nhiều ý kiến thiết thực, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam, nhất là pháp luật hình sự và tố tụng hình sự. Các cơ quan tư pháp đầu ngành vừa thực hiện chỉ đạo, phối hợp chặt chẽ trong quá trình hoạt động tố tụng, vừa làm tốt chức năng tham mưu cho QUTƯ và BQP về phòng, chống tội phạm, các hành vi vi phạm pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội, góp phần tăng cường pháp chế XHCN, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội, nâng cao kỷ luật và sức mạnh chiến đấu của quân đội trong tình hình mới. Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật được triển khai sâu rộng cho các đối tượng là quân nhân, công nhân viên chức quốc phòng, lực lượng dự bị động viên, dân quân, tự vệ, góp phần nâng cao ý thức pháp luật, tạo sự đồng thuận cao trong thực hiện các chủ trương, định hướng CCTP của Nhà nước.

Công tác CCTP còn tập trung chăm lo, kiện toàn tổ chức biên chế các cơ quan tư pháp, cơ quan bổ trợ tư pháp bảo đảm đúng chức năng, nhiệm vụ được giao. Đội ngũ cán bộ khối các cơ quan tư pháp có sự chuyển biến tích cực về nhận thức, trách nhiệm trong hoạt động chuyên môn; chất lượng công tác tư pháp được nâng cao, bảo đảm đúng pháp luật. Công tác quy hoạch, đào tạo cán bộ; bảo đảm cơ sở vật chất, trang thiết bị cho hoạt động tư pháp được quan tâm, dần cải thiện, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả trong hoạt động tố tụng.

Cùng với những kết quả đạt được, công tác CCTP trong quân đội còn những hạn chế nhất định. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về công tác tư pháp còn nhiều bất cập cả về tính đồng bộ, sự chồng chéo, thậm chí mâu thuẫn giữa các văn bản hướng dẫn pháp luật, dẫn tới việc vận dụng còn lúng túng, thiếu thống nhất. Sự phối hợp giữa các cơ quan tư pháp, thanh tra, kiểm tra trong đấu tranh phòng, chống tội phạm, còn thiếu chặt chẽ. Đội ngũ cán bộ tư pháp ở tất cả các ngành còn thiếu về số lượng; trình độ chuyên môn không đồng đều, một số cán bộ năng lực còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu CCTP đặt ra. Việc bảo đảm cơ sở vật chất, nhất là về trụ sở làm việc và các trang thiết bị phục vụ cho các hoạt động tư pháp còn nhiều bất cập.

Thời gian tới, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế đặt ra yêu cầu mới cao hơn, trong đó nhiều vấn đề mới về kinh tế-xã hội, quốc phòng-an ninh được đặt ra cho cả giai đoạn trước mắt và lâu dài, đòi hỏi các lực lượng vũ trang nói chung, Quân đội nhân dân nói riêng phải được xây dựng theo hướng “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”, thực sự làm nòng cốt trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới. Để đạt được mục tiêu đó, toàn quân cần thực hiện đồng bộ các giải pháp trên các mặt công tác; trong đó, công tác CCTP cần tập trung vào một số nội dung chủ yếu sau.

Một là, thường xuyên nâng cao nhận thức và tăng cường công tác chỉ đạo tổ chức thực hiện CCTP trong quân đội thời kỳ mới. Đây là nội dung quan trọng hàng đầu để nâng cao hiệu quả công tác CCTP trong quân đội. Lãnh đạo, chỉ huy các cơ quan, đơn vị cần tiếp tục quán triệt sâu sắc và triển khai thực hiện nghiêm túc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Nhà nước và Chính phủ cùng các chỉ thị, nghị quyết của QUTƯ và BQP về CCTP, trọng tâm là Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị; Nghị quyết 67 của QUTƯ. Qua đó, nâng cao nhận thức cho cán bộ, chiến sĩ, công nhân viên chức quốc phòng về tư tưởng chỉ đạo, mục tiêu, yêu cầu và nhiệm vụ CCTP trong quân đội thời kỳ mới; đồng thời, tạo sự thống nhất ở mọi cấp, mọi ngành trong việc triển khai thực hiện. Trong quá trình giáo dục, quán triệt, cần làm cho mọi người nhận thức rõ: CCTP là nhiệm vụ trọng tâm hiện nay của quân đội; là bộ phận của CCTP Nhà nước; do đó, CCTP trong quân đội vừa phải tuân thủ tiến trình CCTP và cải cách hành chính Nhà nước, vừa phải phù hợp với đặc thù của quân đội. Theo đó, hệ thống các cơ quan tư pháp trong quân đội cần bảo đảm tinh gọn đầu mối và tổ chức biên chế, nâng cao hiệu quả hoạt động; đồng thời, phát huy tốt vai trò làm tham mưu cho QUTƯ và BQP trong xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN; bảo đảm phòng, chống tội phạm, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội và kỷ luật quân đội, góp phần trực tiếp xây dựng Quân đội nhân dân “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”. Trong quá trình thực hiện, các cơ quan, đơn vị trong toàn quân phải khắc phục triệt để biểu hiện coi CCTP chỉ là công việc riêng của các cơ quan tư pháp; là nội dung “phụ”, không “ảnh hưởng” tới thực hiện nhiệm vụ chính trị của cơ quan, đơn vị.

Cùng với đó, cấp ủy, chỉ huy các cấp cần tăng cường công tác chỉ đạo, tổ chức thực hiện CCTP theo đúng kế hoạch, lộ trình nhằm đạt được hiệu quả thiết thực. Trước mắt, cần chỉ đạo củng cố, kiện toàn Ban nghiên cứu thực hiện Chiến lược CCTP của từng ngành, từng cơ quan, đơn vị cả về cơ cấu tổ chức, chức năng nhiệm vụ và thẩm quyền pháp lý. Đồng thời, đẩy mạnh việc nghiên cứu, xây dựng, hoàn thiện các đề án, dự án về tổ chức biên chế các cơ quan tư pháp, cơ quan bổ trợ tư pháp theo kế hoạch đã xác định, nhất là đề án “Mô hình tổ chức Tòa án quân sự đến năm 2015 và từ năm 2016 đến năm 2020”. Trên cơ sở các văn bản của BQP và tình hình cụ thể, cấp ủy các đơn vị cần có nghị quyết lãnh đạo chuyên đề về CCTP; coi trọng công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện nội dung, chương trình và chất lượng CCTP, kịp thời phát hiện những mặt hạn chế để có biện pháp khắc phục, góp phần nâng cao hiệu quả công tác CCTP trong quân đội.

Hai là, tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp. Đây là nội dung chủ yếu của công tác CCTP trong quân đội; là bước “đột phá” nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan tư pháp trong phòng ngừa, đấu tranh, xử lý nghiêm minh các loại tội phạm, nhất là các tội xâm phạm an ninh quốc gia, bí mật quân sự và tội phạm có tổ chức; đồng thời, góp phần xây dựng, củng cố các cơ quan tư pháp trong sạch, vững mạnh. Vì vậy, đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp nói chung, trong quân đội nói riêng vừa phải theo đúng đường lối, chủ trương của Đảng, vừa phải bảo đảm tính toàn diện, đồng bộ nhưng có trọng tâm, trọng điểm, lộ trình phù hợp với điều kiện của quân đội và đặc điểm, chức năng, nhiệm vụ của từng ngành. Đối với ngành Điều tra, trên cơ sở kiện toàn về tổ chức biên chế theo Pháp lệnh tổ chức Điều tra hình sự (năm 2004), cần làm tốt công tác dự báo và quản lý tình hình vi phạm, tội phạm hình sự trong toàn quân, giúp QUTƯ và BQP đánh giá toàn diện tình hình vi phạm pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội để có biện pháp giáo dục, phòng ngừa và đấu tranh có hiệu quả. Tiếp tục nâng cao chất lượng hoạt động điều tra, áp dụng các biện pháp điều tra và năng lực giám định kỹ thuật hình sự; trong đó, cần giải quyết tốt mối quan hệ giữa thủ trưởng Cơ quan điều tra và Điều tra viên, giữa cơ quan điều tra cấp trên và cơ quan điều tra cấp dưới. Theo đó, cần phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của thủ trưởng Cơ quan điều tra, Điều tra viên và thủ trưởng quản lý ngành theo hướng: tăng thẩm quyền và trách nhiệm pháp lý cho Điều tra viên, bảo đảm sự chủ động, linh hoạt, hiệu quả trong hoạt động điều tra. Đối với ngành Kiểm sát quân sự, cần tiếp tục thực hiện tốt chức năng công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động tư pháp, nhất là kiểm sát trong xét xử hình sự, mà trọng tâm là nâng cao trình độ thẩm vấn, luận tội và năng lực xét hỏi, tranh luận của Kiểm sát viên tại phiên tòa. Đối với ngành Tòa án quân sự, cần đổi mới và nâng cao chất lượng xét xử; trong đó, tập trung đổi mới thủ tục tố tụng tại phiên tòa theo hướng: chuyển từ thủ tục xét hỏi sang tranh tụng, lấy kết quả tranh tụng công khai tại phiên tòa làm căn cứ chủ yếu để đưa ra phán quyết cuối cùng, bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch, đúng quy định của pháp luật. Đối với công tác Thi hành án, cần nghiên cứu, hoàn thiện tổ chức biên chế cơ quan Thi hành án hình sự và dân sự trong quân đội theo cơ chế quản lý thống nhất. Đồng thời, sớm xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm nâng cao trách nhiệm, hiệu quả công tác Thi hành án, bảo đảm tất cả các bản án, quyết định của tòa án đã có hiệu lực pháp luật phải được tôn trọng và thi hành, góp phần giữ vững trật tự, kỷ cương và ổn định xã hội.

Ba là, chăm lo xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ tư pháp. CCTP Nhà nước nói chung, trong quân đội nói riêng là công việc phức tạp, khó khăn, liên quan đến nhiều lĩnh vực, phải tiến hành nhiều giải pháp đồng bộ mà thành công của nó phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố; trong đó, con người mà trước hết là đội ngũ cán bộ tư pháp (phải đáp ứng yêu cầu vừa hồng, vừa chuyên như Bác Hồ đã dạy) giữ vai trò quyết định. Vì vậy, xây dựng đội ngũ cán bộ tư pháp có phẩm chất đạo đức trong sáng, năng lực chuyên môn giỏi, có tinh thần trách nhiệm, ý thức tổ chức kỷ luật và tác phong chính quy là vấn đề rất quan trọng, đáp ứng yêu cầu CCTP và xây dựng quân đội thời kỳ mới. Để làm được điều đó, trước hết cần tập trung rà soát lại đội ngũ, phân loại đối tượng cán bộ để xây dựng quy hoạch và hoạch định chiến lược đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác tư pháp, bảo đảm đủ về số lượng và chất lượng ngày càng cao. Về số lượng cán bộ, phải đủ theo biên chế, bảo đảm tính liên tục, kế thừa, chuyển tiếp các thế hệ, đáp ứng cả yêu cầu trước mắt và lâu dài; về chất lượng, bên cạnh nâng cao nghiệp vụ chuyên môn, cần chú trọng bồi dưỡng nâng cao phẩm chất đạo đức, lý luận chính trị, trình độ ngoại ngữ, tin học và các kiến thức về kinh tế-xã hội, lịch sử văn hóa, quốc phòng-an ninh và phương pháp luận cách mạng khoa học. Tiếp tục nghiên cứu, đổi mới công tác giáo dục-đào tạo cán bộ tư pháp theo hướng hiện đại; trong đó, cần tập trung đổi mới công tác đào tạo và đào tạo lại cán bộ có chức danh tư pháp, nhất là đối với các chức danh Điều tra viên, Kiểm sát viên và Thẩm phán khu vực theo hướng: vừa có trình độ đại học chuyên ngành luật, vừa được đào tạo về kỹ năng nghề nghiệp theo từng chức danh đảm nhiệm, nhằm bắt kịp những yêu cầu ngày càng cao của công tác tư pháp, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Coi trọng công tác thanh tra, kiểm tra và thực hiện đúng quy trình nhận xét, đánh giá, bổ nhiệm, miễn nhiệm cán bộ, nhất là đối với cán bộ có chức danh tư pháp. Bên cạnh đó, đề nghị Nhà nước nghiên cứu và có cơ chế, chính sách đãi ngộ thỏa đáng đối với cán bộ làm công tác tư pháp cả về vật chất và tinh thần; bảo đảm trang thiết bị công tác và trụ sở làm việc cần thiết cho các cơ quan tư pháp, góp phần đẩy mạnh tiến trình CCTP, xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc và xây dựng đất nước.

Thượng tướng PHAN TRUNG KIÊN

Uỷ viên BCHTƯ Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng

Trưởng Ban chỉ đạo Cải cách tư pháp - Bộ Quốc phòng