Hoạt động của các đơn vị trong Quân chủng (QC) Hải quân chủ yếu ở ven biển, phân tán trên 20 tỉnh, thành phố và trên các vùng biển, đảo với nhiều thành phần: lực lượng huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu; học viện, nhà trường; cơ quan; lực lượng lao động, sản xuất, làm kinh tế; lực lượng làm nhiệm vụ trên các tàu, đảo, đài, trạm... Nhiệm vụ của QC càng trở nên nặng nề hơn từ khi có Nghị quyết Trung ương 4 (khóa X) “Về chiến lược Biển Việt Nam đến năm 2020”. Để quản lý có hiệu quả vùng biển, đảo, thềm lục địa rộng lớn của Tổ quốc, QC đã triển khai nhiều nhiệm vụ, nhất là ở khu vực quần đảo Trường Sa, Vịnh Bắc Bộ, vùng biển phía Tây Nam... Trong điều kiện biên giới biển của Việt Nam tiếp giáp với nhiều nước; ngoài những vùng biển được phân định, vẫn còn những vùng tranh chấp, vùng chồng lấn. Với xu thế vươn ra biển của nhiều nước, vấn đề giải quyết các vi phạm, xâm phạm chủ quyền rất phức tạp, có lúc gay gắt. Điều đó đòi hỏi cán bộ, chiến sĩ của QC muốn hoàn thành tốt nhiệm vụ, không chỉ nắm chắc luật pháp Việt Nam mà còn phải hiểu biết, nắm được luật pháp quốc tế có liên quan.

Đối tượng phổ biến, GDPL của QC cũng có điểm khác với các đơn vị bạn. Ngoài lực lượng làm nhiệm vụ trên đất liền, QC còn có lực lượng làm nhiệm vụ trên các đảo độc lập, các biên đội tàu làm nhiệm vụ trên biển dài ngày, lực lượng công binh xây dựng công trình... Do tính chất đặc thù của nhiệm vụ được giao nên công tác phổ biến, GDPL của QC không chỉ tiến hành đối với các đối tượng thuộc QC mà còn với nhiều đối tượng khác: lãnh đạo các cấp, các ngành, các địa phương có liên quan đến quản lý biển, đảo; ngư dân và các lực lượng lao động, sản xuất, làm kinh tế vùng ven biển và trên biển, đảo; các đối tác nước ngoài làm ăn với các doanh nghiệp trên vùng biển nước ta.

Để nâng cao hiệu quả công tác phổ biến, GDPL đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ, cấp ủy, chỉ huy các cấp trong QC đã quan tâm lãnh đạo chặt chẽ; đặc biệt Thường vụ  Đảng ủy QC đã có Nghị quyết chuyên đề I, số 1438: “Về tăng cường rèn luyện kỷ luật, xây dựng nền nếp chính quy, đổi mới phương pháp, tác phong công tác”. Tư lệnh Hải quân đã ra nhiều chỉ thị liên quan đến chấp hành pháp luật, kỷ luật cụ thể hóa Nghị quyết số 1438 bảo đảm cho Nghị quyết thực hiện có hiệu quả, như Chỉ thị về “5 xây, 5 chống”, Chỉ thị về thực hiện “5 không”... Đồng thời, QC Hải quân đã thường xuyên quan tâm kiện toàn, củng cố Hội đồng phối hợp công tác phổ biến, GDPL và cơ quan chức năng của Hội đồng; nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, báo cáo viên. Hội đồng và cơ quan chức năng của Hội đồng đã thực hiện tốt vai trò làm tham mưu cho cấp ủy, chỉ huy lãnh đạo, chỉ đạo về chủ trương, kế hoạch tiến hành công tác phổ biến, GDPL và có nội dung, hình thức, biện pháp phù hợp với từng đối tượng trong mỗi giai đoạn. Quy chế hoạt động của Hội đồng đã thường xuyên được bổ sung, hoàn thiện, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động phổ biến, GDPL có hiệu quả. Cục Chính trị (cơ quan thường trực của Hội đồng) đã tham mưu cho Hội đồng xây dựng kế hoạch 5 năm, hằng năm, xác định rõ mục đích, yêu cầu, nội dung, biện pháp và hướng dẫn chỉ đạo các cơ quan, đơn vị trong QC tổ chức thực hiện. ở đơn vị, do không thành lập Hội đồng nên cơ quan chính trị đã chủ động nghiên cứu các hướng dẫn, chỉ thị của cấp trên làm tham mưu cho chỉ huy tổ chức, triển khai thực hiện công tác phổ biến, GDPL trong đơn vị.

Quân chủng đã duy trì nền nếp chế độ tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên, báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật. Hằng quý đều tổ chức bồi dưỡng cho đội ngũ báo cáo viên kiêm chức tại 4 khu vực: Hải Phòng, Đà Nẵng, Khánh Hòa và thành phố Hồ Chí Minh về phương pháp và những nội dung pháp luật mới. QC đã phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ ở các cơ quan Tư pháp như: Tòa án, Viện Kiểm sát, Thanh tra, Điều tra hình sự; cán bộ Tuyên huấn và cán bộ chính trị của các đơn vị trong việc tham mưu, giúp Hội đồng, cấp ủy, chỉ huy đơn vị xây dựng kế hoạch phổ biến, GDPL. Đồng thời, căn cứ vào đặc điểm, tình hình thực tiễn và chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan nói trên, QC đã tổ chức đội ngũ giáo viên, báo cáo viên, tuyên truyền viên phổ biến, GDPL ở các cấp đảm bảo số lượng, chất lượng.

Trong từng thời gian, QC đã xác định nội dung phổ biến, GDPL phù hợp với từng đối tượng. Ngoài các nội dung theo quy định của Bộ Quốc phòng và Tổng cục Chính trị, như: Luật Nghĩa vụ quân sự, hệ thống điều lệnh, điều lệ, các quy định... nhằm quản lý tốt đơn vị và duy trì nghiêm kỷ luật quân đội, QC tập trung tuyên truyền các văn bản pháp luật liên quan đến khẳng định chủ quyền biển, đảo của nước ta. Đó là: Luật Biển năm 1982; những căn cứ lịch sử và pháp lý khẳng định chủ quyền của ta trên quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa; các hiệp định phân định biên giới biển đã được ký kết giữa nước ta với các nước (Trung Quốc, Ma-lai-xi-a, Thái Lan, Căm-pu-chia...), Hiệp định phân định Vịnh Bắc Bộ và hợp tác nghề cá trong Vịnh Bắc Bộ giữa Việt Nam với Trung Quốc, các thỏa thuận đa phương, song phương giữa nước ta với các nước về vấn đề liên quan đến lãnh thổ quốc gia trên biển. Về quản lý biển, tập trung phổ biến, giáo dục các văn bản liên quan đến hoạt động của Cảnh sát biển cùng các lực lượng khác trên biển, Hiệp định hợp tác khu vực chống cướp biển, Pháp lệnh bắt giữ tàu biển, Bộ quy tắc ứng xử của các bên trên biển Đông (DOC); quy định về tuần tra chung với các nước; các văn bản liên quan đến bảo vệ các công trình, các dự án đang triển khai; quy định của Bộ Quốc phòng và QC liên quan đến quan hệ tiếp xúc với người nước ngoài; tư tưởng chỉ đạo, phương châm, các quy ước, quy tắc xử lý các tình huống xảy ra trong quá trình thực hiện nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo...

Riêng đối với lực lượng Cảnh sát biển, ngoài các nội dung trên, QC đã chỉ đạo tích cực tuyên truyền những nội dung pháp luật có liên quan đến nhiệm vụ chuyên môn như: Nghị định số 53 của Chính phủ về tổ chức hoạt động các lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam; Nghị định số 137 về thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong vùng lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam; Nghị định số 41 của Chính phủ và Quyết định số 28 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng về phối hợp hoạt động giữa các lực lượng trên biển, v.v.

Để các nội dung trên thấm sâu vào các đối tượng phổ biến, GDPL, QC đã sử dụng tổng hợp các hình thức, biện pháp như: tuyên truyền, giáo dục tập trung theo quy chế, chương trình giáo dục hằng năm của Tổng cục Chính trị và của QC xác định; lồng ghép nội dung phổ biến, GDPL vào chương trình giảng dạy các môn khoa học xã hội và nhân văn ở Học viện Hải quân, Trường Trung học Kỹ thuật Hải quân và nội dung sinh hoạt khác. Trong thông báo thời sự (hằng tháng ở cấp trung đoàn và tương đương trở lên và hằng tuần đối với các đơn vị cấp tiểu đoàn), trong giao ban hằng ngày ở các sở chỉ huy và trong sinh hoạt Ngày chính trị - văn hóa - tinh thần ở các đơn vị cơ sở, chỉ huy các đơn vị đã chú ý lồng ghép phổ biến những văn bản pháp luật, quy định... mới, thông báo tình hình chấp hành kỷ luật trong quân đội và ở QC. Đã tích cực tổ chức các cuộc thi tìm hiểu, các cuộc giao lưu, tọa đàm, trao đổi về các văn bản pháp luật: Bộ Luật Lao động, Bộ Luật Hình sự; Luật phòng chống ma túy, các văn bản để thực hiện tốt Luật Giao thông đường bộ (Nghị quyết số 80/NQ-TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng, Nghị quyết số 32/2007/NQ-CP của Chính phủ và Chỉ thị số 128/CT-BQP của Bộ Quốc phòng); Luật Giao thông đường thủy và về các giải pháp hạn chế vi phạm kỷ luật trong QC, với trên 50 ngàn lượt người tham gia. Tuyên truyền pháp luật thông qua hình thức sân khấu hóa được chú trọng; trong Hội diễn nghệ thuật quần chúng các cấp, những năm gần đây đã xây dựng được trên 100 tiết mục có nội dung về chấp hành pháp luật, kỷ luật (sau Hội diễn Cục Chính trị đã sao in thành băng, đĩa cấp cho các đơn vị). QC đã chỉ đạo tổ chức thành từng đợt tuyên truyền về pháp luật đối với các đơn vị đóng quân độc lập, các đài, trạm, các đảo xa bờ. Chỉ tính trong 2 năm 2006 và 2007, Tòa án, Viện Kiểm sát của QC đã tổ chức tuyên truyền pháp luật hàng chục lần cho gần 60 lượt đài, trạm...; Cục Cảnh sát biển cùng với việc thành lập Cụm phòng chống ma túy đã đẩy mạnh tuyên truyền Luật phòng chống ma túy cho nhân dân các địa phương ven biển. Đồng thời, đã tổ chức nhiều đoàn đến nhiều địa phương để tuyên truyền pháp luật. Việc in sách, tờ gấp, tờ rơi và phát hành rộng rãi đến ngư dân, đến nhiều địa bàn vùng khó khăn cũng là một cách tuyên truyền, phổ biến, GDPL có hiệu quả của QC. Phòng Quân sự Địa phương thuộc Bộ Tham mưu đã in, phát hành nhiều tài liệu phổ biến những kiến thức liên quan đến biển, đảo; Cục Chính trị đã biên soạn và phát hành tài liệu “Những vấn đề cần nắm vững đối với các lực lượng hoạt động trên biển”; Cục Cảnh sát biển đã in hàng chục vạn tờ gấp, tờ rơi phổ biến những quy định, nguyên tắc hoạt động trên biển để phát cho ngư dân. Mới đây, Cục cảnh sát biển cùng với Cục Chính trị đã phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương biên soạn, xuất bản sách “Biển và hải đảo Việt Nam” và “Những điều ngư dân cần biết trong hoạt động thủy sản”... Bên cạnh những việc làm đó, QC hết sức coi trọng tuyên truyền việc chấp hành kỷ luật quân đội, pháp luật trên các phương tiện thông tin đại chúng. Báo Hải quân và Tạp chí Hải quân duy trì thường xuyên, có chất lượng chuyên mục “An ninh - pháp luật”, thu hút được sự quan tâm theo dõi của bạn đọc. QC đã và đang thực hiện chương trình phối hợp tuyên truyền về biển, đảo; về pháp luật với 37 tỉnh, thành phố, Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, mang lại kết quả thiết thực. Các đơn vị trong toàn QC đã chủ động quan hệ phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương nơi đóng quân tổ chức tuyên truyền về pháp luật cho nhân dân trên địa bàn, nhất là những địa bàn trọng điểm; đồng thời, tranh thủ kết hợp luyện tập trên biển, huấn luyện dã ngoại, thông qua hoạt động tuần tra chung với các nước để tuyên truyền về pháp luật cho nhân dân và các đối tượng có liên quan. Cục Cảnh sát biển đã kết hợp nhiệm vụ tuần tra, kiểm tra, kiểm soát với phát loa tuyên truyền trên biển về nội dung phòng, chống ma túy, buôn lậu, gian lận thương mại... cho hàng trăm lượt tàu của ngư dân hoạt động, sản xuất trên các vùng biển và các đối tác nước ngoài hoạt động trên biển. Các đơn vị thuộc QC đã kết hợp chặt chẽ giáo dục pháp luật với duy trì nghiêm kỷ luật quân đội và gắn với phong trào thi đua quyết thắng, coi đó là nội dung quan trọng trong đánh giá thành tích thi đua của mình. Hằng năm, QC đều tổ chức và chú trọng công tác kiểm tra, thanh tra việc phổ biến, GDPL, nhất là đối với các đơn vị đảo, các đài, trạm..., chỉ rõ mặt còn hạn chế để kịp thời khắc phục.

Những việc làm thiết thực trên đã góp phần quan trọng vào việc hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị của QC trong những năm qua. Lãnh đạo, chỉ huy các cấp đã nhận thức sâu sắc hơn về vị trí, vai trò của công tác phổ biến, GDPL trong việc xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện. ý thức, động cơ, thái độ tự giác trong chấp hành kỷ luật quân đội, pháp luật Nhà nước, xây dựng nếp sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật của cán bộ, chiến sĩ có sự chuyển biến tích cực. Tình hình chấp hành kỷ luật trong QC có bước tiến bộ hơn trước, nhất là các vụ việc vi phạm kỷ luật nghiêm trọng và vi phạm pháp luật giảm rõ rệt. Năm 2004, tỷ lệ vi phạm kỷ luật trong toàn QC là 0,26%, năm 2007 giảm xuống còn 0,18%. Công tác phổ biến, GDPL của QC còn góp phần tích cực vào việc nâng cao ý thức, trách nhiệm tham gia quản lý, bảo vệ biển, đảo và chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân; thúc đẩy và nâng cao hiệu quả đối ngoại quân sự, xây dựng vùng biển hòa bình, ổn định.

Trong thời gian tới, tình hình biển, đảo tiếp tục có những diễn biến phức tạp. Nhiệm vụ xây dựng QC cách mạng, chính quy đòi hỏi phải làm chủ khoa học - kỹ thuật quân sự ngày càng hiện đại. Việc chấp hành kỷ luật quân đội trong điều kiện xa đất liền, xa sự quản lý, chỉ huy của cấp trên càng đòi hỏi cấp uỷ và người chỉ huy các cấp thuộc QC cần tiếp tục thực hiện những nội dung, hình thức, biện pháp phổ biến, GDPL có hiệu quả trong thời gian qua; trong đó cần tập trung thực hiện tốt một số nội dung: củng cố và duy trì có nền nếp hoạt động của Hội đồng phối hợp công tác phổ biến, GDPL; kiện toàn và nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, báo cáo viên, tuyên truyền viên về pháp luật; chủ động phối hợp với các cơ quan Tư pháp thuộc QC để tuyên truyền, phổ biến, GDPL cho các đối tượng; thực hiện nghiêm túc việc giáo dục các chuyên đề về pháp luật cho cán bộ, chiến sĩ, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân viên quốc phòng theo chương trình do Tổng cục Chính trị quy định hằng năm; kiểm tra, giám sát, bổ sung đầu sách và phát huy hiệu quả giá sách, ngăn sách GDPL; phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, các lực lượng và mọi cá nhân, hướng tới xã hội hóa công tác phổ biến, GDPL ở QC Hải quân.

Phó đô đốc Trần Thanh Huyền

Chính ủy Quân chủng Hải quân