Giáo dục chính trị (GDCT) là một bộ phận quan trọng của công tác tư tưởng, lý luận của Đảng; là một nội dung không thể thiếu của công tác đảng, công tác chính trị (CTĐ,CTCT) trong quân đội; được tiến hành trong các nhà trường và ở các cơ quan, đơn vị; nhằm nâng cao nhận thức chính trị và xây dựng bản lĩnh chính trị, bồi dưỡng phẩm chất, đạo đức, lối sống cho mọi quân nhân, bảo đảm cho quân đội ta luôn tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và nhân dân, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ trong các tình huống.

 Trong những năm qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng ủy Quân sự Trung ương (ĐUQSTƯ), Bộ Quốc phòng (BQP) và Tổng cục Chính trị (TCCT), các nhà trường, cơ quan, đơn vị trong toàn quân đã thực hiện nghiêm túc chương trình, nội dung GDCT cho các đối tượng. Trên cơ sở mục tiêu, yêu cầu chung về đào tạo cán bộ quân đội, các nhà trường đã cụ thể hoá, bổ sung, hoàn thiện nội dung về chính trị, tư tưởng trong mục tiêu đào tạo cho các đối tượng, nhằm đáp ứng tốt hơn yêu cầu về phẩm chất, năng lực thực hiện nhiệm vụ, nhất là thực hiện chức vụ ban đầu của đối tượng đào tạo. Các nhà trường đã quan tâm đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp dạy học các môn khoa học xã hội và nhân văn (KHXH&NV); tích cực ứng dụng công nghệ thông tin và các kết quả nghiên cứu KHXH&NV vào thực tiễn giảng dạy. Đội ngũ làm công tác giảng dạy KHXH&NV được quan tâm củng cố, kiện toàn; được cử đi đào tạo cơ bản tại các học viện, nhà trường, đi thực tế ở các đơn vị để nâng cao trình độ học vấn cũng như hiểu biết thực tiễn hoạt động của bộ đội. Các đơn vị thực hiện có nền nếp chế độ tập huấn, bồi dưỡng đối với đội ngũ giáo viên kiêm chức và cán bộ tuyên huấn, nhằm nâng cao năng lực thực hành GDCT theo yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra. Nhờ đó, công tác GDCT đã đạt được những kết quả quan trọng, góp phần tích cực vào việc tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ (CBCS) về chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối đổi mới của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, nhiệm vụ của cách mạng, quân đội và đơn vị, cùng tư duy mới của Đảng về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc...; đồng thời, tích cực đấu tranh phê phán những quan điểm sai trái, thù địch mưu toan phủ nhận chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, vai trò lãnh đạo của Đảng, v.v. Những hoạt động đó đã góp phần tạo nên sự thống nhất tư tưởng và hành động, sự đoàn kết, nhất trí trong toàn quân; góp phần tích cực vào việc xây dựng quân đội nhân dân vững mạnh về chính trị, củng cố và tăng cường “trận địa” tư tưởng của Đảng, đấu tranh làm thất bại chiến lược “Diễn biến hoà bình”, ý đồ “phi chính trị hoá” quân đội của các thế lực thù địch, bồi dưỡng và phát huy phẩm chất cao quý “Bộ đội Cụ Hồ” trong tình hình mới.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả trên, công tác GDCT trong quân đội vẫn còn một số hạn chế cần được khắc phục. Do chưa nhận thức thấu đáo vị trí, tầm quan trọng của công tác GDCT, nên cấp ủy, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy ở một số nhà trường, cơ quan, đơn vị chưa tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt công tác này. Ở một số nhà trường vẫn còn tình trạng giáo viên lý luận phải giảng dạy nhiều bộ môn không đúng chuyên ngành đào tạo, thậm chí chưa được đào tạo sư phạm. Việc cập nhật, bổ sung kiến thức mới vào giảng dạy còn hạn chế, tính thuyết phục và tính chiến đấu chưa cao; sự trùng lặp về nội dung của một số bộ môn (nhất là những môn có sự giao thoa về kiến thức) chưa được khắc phục triệt để; tình trạng độc thoại trong truyền thụ kiến thức hoặc dạy “chay” còn phổ biến. Chất lượng giáo án và việc phê duyệt giáo án; phương pháp sư phạm của đội ngũ giáo viên còn nhiều hạn chế. Việc quản lý, bồi dưỡng của cấp trên đối với cấp dưới ở các đơn vị chưa chặt chẽ, hiệu quả thấp. Cùng với đó, cơ sở vật chất, phương tiện bảo đảm cho GDCT chưa được các nhà trường, cơ quan và đơn vị đầu tư đúng mức; giáo trình, tài liệu vừa thiếu, vừa không cập nhật... đã ảnh hưởng đến chất lượng công tác này. Có thể nói rằng, việc chậm khắc phục những khâu yếu hiện nay của một bộ phận cán bộ, đảng viên, chiến sĩ quân đội về: trình độ lý luận, sự nhạy cảm chính trị, nhất là về phẩm chất, đạo đức, phong cách, lối sống trước tác động của mặt trái kinh tế thị trường và các thủ đoạn “Diễn biến hoà bình” trên lĩnh vực tư tưởng - lý luận của các thế lực thù địch... có một phần trách nhiệm của công tác GDCT trong các nhà trường, cơ quan và đơn vị quân đội.

Nguyên nhân của tình hình trên là do việc quán triệt phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ công tác GDCT của cấp ủy, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy một số nhà trường, cơ quan và đơn vị chưa sâu sắc; chưa có các chủ trương, biện pháp tích cực nhằm nâng cao hiệu quả công tác này. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, một số nhà trường, cơ quan và đơn vị chưa phát huy được vai trò của đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cán bộ giảng dạy, quản lý và cơ quan tham mưu. Nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục chậm được đổi mới; việc kiểm tra, đánh giá kết quả còn hình thức, chưa bảo đảm đúng thực chất... nên chưa động viên được tính tích cực, chủ động, sáng tạo cũng như ý thức, trách nhiệm của CBCS và học viên, v.v.

Là một bộ phận trong công tác tư tưởng, lý luận của Đảng, một nội dung quan trọng của CTĐ,CTCT, công tác GDCT trong quân đội phải gắn liền với yêu cầu, nhiệm vụ của cách mạng, của quân đội và phải xuất phát từ chủ trương, phương hướng công tác tư tưởng, lý luận chung của toàn Đảng nhằm củng cố, tăng cường “trận địa” chính trị, tư tưởng của Đảng trong quân đội; góp phần xây dựng quân đội nhân dân vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, làm cơ sở nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, bảo đảm cho quân đội luôn là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước và nhân dân. Trước yêu cầu của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế, GDCT trong các nhà trường quân đội cần làm tốt trên cả hai phương diện: giáo dục KHXH&NV cho các đối tượng học viên theo chương trình quy định và làm tốt GDCT thường xuyên cho CBCS, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân viên chức quốc phòng và học viên theo chương trình chung; GDCT ở các cơ quan và đơn vị phải kết hợp chặt chẽ giáo dục cơ bản theo chương trình quy định cho các đối tượng và giáo dục thường xuyên thông qua các nhiệm vụ. Dù GDCT ở các nhà trường, cơ quan và đơn vị có đặc điểm khác nhau, nhưng để nâng cao chất lượng GDCT trong thời kỳ mới, cấp ủy, chính ủy, chính trị viên và người chỉ huy mỗi nhà trường, cơ quan, đơn vị đều cần thực hiện tốt một số nội dung sau:

Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy các đơn vị đối với công tác GDCT. Cấp ủy, chính ủy, chính trị viên và người chỉ huy các nhà trường, cơ quan và đơn vị phải thấu triệt mục đích, ý nghĩa, vị trí, vai trò của công tác GDCT; nhận thức sâu sắc những quan điểm, định hướng tư tưởng của Đảng (nhất là kết luận của Bộ Chính trị/khoá X về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 2/khoá VIII về giáo dục - đào tạo, Nghị quyết Trung ương 5/khoá X về công tác tư tưởng, lý luận và báo chí trước yêu cầu mới), Nghị quyết số 86/ NQ-ĐUQSTW của ĐUQSTƯ về công tác giáo dục - đào tạo trong tình hình mới... Lãnh đạo, chỉ huy các nhà trường tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo việc thực hiện chương trình, nội dung giáo dục KHXH&NV theo các quyết định của BQP và TCCT (Quyết định số 64/2003/QĐ-BQP của BQP về tỉ lệ khối lượng kiến thức KHXH&NV cho các đối tượng đào tạo theo các cấp học, bậc học và quy định tổ chức khoa, tổ bộ môn KHXH&NV trong hệ thống nhà trường quân đội; các quyết định của TCCT số: 170/QĐ-CT, 911/QĐ-CT, 1010/QĐ-CT, 1565/QĐ-CT và 266/QĐ-CT... về chương trình KHXH&NV đào tạo cho các cấp học, bậc học). Trên cơ sở đó, phát huy trách nhiệm của các cấp trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện có hiệu quả công tác GDCT; gắn trách nhiệm của từng cấp ủy viên trong tổ chức, quản lý và tham gia công tác GDCT; khắc phục triệt để hiện tượng “giao khoán” việc GDCT cho các khoa lý luận, đội ngũ giáo viên, cơ quan chính trị và cán bộ chính trị. Người chỉ huy các cấp phải chủ động, dân chủ bàn bạc với chính ủy, chính trị viên và chỉ đạo cơ quan chức năng, các khoa KHXH&NV xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch GDCT đảm bảo tính khoa học, chặt chẽ và thống nhất.

Hai là, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ giảng dạy, quản lý và cơ quan tham mưu GDCT. Trình độ lý luận, phẩm chất đạo đức, phong cách, lối sống của đội ngũ cán bộ giảng dạy, chỉ huy, quản lý có ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành, phát triển nhân cách của học viên các nhà trường cũng như CBCS các đơn vị. Để nâng cao chất lượng công tác GDCT, các đơn vị, nhà trường phải có kế hoạch bồi dưỡng, nâng cao trình độ mọi mặt cho họ; đồng thời, yêu cầu mỗi người phải luôn tu dưỡng, rèn luyện về phẩm chất, đạo đức, lối sống, không ngừng hoàn thiện về nhân cách để làm gương cho bộ đội noi theo.

Nhằm xây dựng đội ngũ giáo viên KHXH&NV đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ thời kỳ mới, các học viện, nhà trường tiếp tục triển khai thực hiện Quyết định 85/2005/QĐ-BQP của Bộ trưởng BQP về kiện toàn, phát triển đội ngũ nhà giáo đến năm 2010. Trên cơ sở đó và căn cứ vào thực tiễn của từng trường, các cấp ủy thực hiện công tác quy hoạch, kế hoạch bồi dưỡng, đào tạo, kiện toàn và phát triển nhà giáo; trong đó, cần quan tâm đúng mức đến giáo viên KHXH&NV có đủ số lượng, đồng bộ về cơ cấu, chất lượng ngày càng cao; khắc phục tình trạng giáo viên phải dạy nhiều môn, làm hạn chế chất lượng giáo dục - đào tạo. Các nhà trường phải tích cực thực hiện việc luân chuyển cán bộ giữa nhà trường với đơn vị, đảm bảo gắn GDCT với thực tiễn đơn vị, quân đội, đất nước; xây dựng đội ngũ cán bộ giảng dạy, quản lý và tham mưu có đủ phẩm chất và năng lực đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ ngày càng nặng nề của công tác GDCT trong tình hình mới.

Đối với đội ngũ giáo viên kiêm chức, các đơn vị phải tích cực bồi dưỡng theo phân cấp, chú ý bồi dưỡng toàn diện cả về: nội dung, phương pháp giáo dục chính trị; tập trung khắc phục khâu yếu, như: biên soạn và phê duyệt giáo án, phương pháp truyền thụ kiến thức và hướng dẫn thảo luận... Chú trọng đa dạng hoá hình thức bồi dưỡng, thông qua: phê duyệt giáo án, giảng thử, bình giảng, thi giáo viên dạy chính trị...; đồng thời, có chế độ, chính sách thích hợp nhằm động viên, tạo điều kiện cho cán bộ yên tâm, nhiệt tình tham gia GDCT.

GDCT còn được thực hiện qua các sinh hoạt chính trị hằng năm (học chính trị tại chức, quán triệt nghị quyết của Đảng...) của CBCS, công nhân viên quốc phòng. Do vậy, theo phân cấp, các cấp ủy phải lựa chọn kỹ lưỡng và bồi dưỡng chu đáo đội ngũ báo cáo viên, để họ hoàn thành tốt nhiệm vụ, đảm bảo các lớp học này có chất lượng, hiệu quả cao.

Đội ngũ cán bộ làm công tác tham mưu GDCT trong các nhà trường, cơ quan và đơn vị phải là những người có trình độ chuyên môn vững, nhạy bén về chính trị, tham mưu đúng và trúng những vấn đề đang nổi lên để cấp ủy, người chỉ huy tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt công tác GDCT. Do đó, các cấp cần chú ý xây dựng đội ngũ này, bảo đảm đủ về số lượng và chất lượng theo đúng yêu cầu đặt ra. Mặt khác, mỗi cán bộ tham mưu phải tự mình ra sức học tập, rèn luyện, nâng cao trình độ chính trị, khả năng chuyên môn đáp ứng ngày càng tốt hơn nhiệm vụ được giao.

Ba là, không ngừng đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp GDCT. Các nhà trường, cơ quan và đơn vị phải tiếp tục đổi mới hệ thống giáo trình, tài liệu GDCT cho các đối tượng, đảm bảo tính lý luận, thực tiễn và cập nhật thông tin mới, phù hợp với đối tượng giáo dục. Nội dung GDCT phải bám sát đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, thực tiễn của đất nước, quân đội và đơn vị, phục vụ tốt nhất cho nhiệm vụ chính trị đang đặt ra. Trong thời gian tới, nội dung GDCT cần phải chú ý đẩy mạnh việc tuyên truyền kết quả thực hiện Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” gắn với kỷ niệm 40 năm thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh; thành tựu 20 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH (năm 1991) của Đảng và 25 năm thực hiện công cuộc đổi mới; góp phần tổ chức thành công đại hội Đảng các cấp, tiến tới Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ 9 và Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 11 của Đảng. Cùng với đó, công tác GDCT phải chủ động nghiên cứu, giải đáp những vướng mắc nảy sinh trong nhận thức tư tưởng của CBCS từ thực tiễn xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, từ quá trình xây dựng quân đội, thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, như: mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế với thực hiện đường lối kinh tế độc lập, tự chủ; phát triển kinh tế thị trường với đảm bảo công bằng xã hội và thực hiện tốt chính sách xã hội; phát triển kinh tế đi đôi với việc huy động nhân lực, vật lực của toàn xã hội cho nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc; tổ chức, biên chế, trang bị, cách đánh của ta để đối phó với cuộc chiến tranh xâm lược của địch có sử dụng vũ khí công nghệ cao; vấn đề phòng, chống tham nhũng hiện nay, v.v.

Bên cạnh chương trình cơ bản, công tác GDCT phải tăng cường nội dung bổ trợ, cập nhật thông tin sát với từng đối tượng, từng thời điểm; tập trung quán triệt sâu sắc những nội dung mới theo các chỉ thị, nghị quyết của Đảng và ĐUQSTƯ, hướng dẫn của TCCT về GDCT. Theo đó, các nhà trường, cơ quan và đơn vị phải thường xuyên giáo dục về tình hình nhiệm vụ cách mạng, nhiệm vụ quân đội, nhiệm vụ đơn vị và âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch đối với cách mạng nước ta. Coi trọng giáo dục truyền thống, lịch sử cách mạng, giáo dục tinh thần yêu nước XHCN và lý tưởng chiến đấu của người quân nhân cách mạng; tập trung giải quyết những vấn đề bức xúc, nảy sinh do cuộc sống đặt ra. Trong quá trình đó, cần chú ý vận dụng những thành tựu khoa học - công nghệ trong các lĩnh vực (nhất là công nghệ thông tin) vào công tác GDCT. Khắc phục triệt để những nhận thức cho rằng GDCT chỉ đơn thuần là đào tạo, huấn luyện chính trị, dẫn đến tách rời giữa học và hành, lý luận và thực tiễn. Bên cạnh các hình thức lên lớp, phải chú ý các hình thức sinh hoạt chính trị, thông báo chính trị - thời sự, ngày chính trị, văn hoá - tinh thần, các hoạt động giao lưu, thi tìm hiểu về các sự kiện chính trị, tìm hiểu pháp luật, truyền thống...; kết hợp giáo dục cơ bản với giáo dục thường xuyên, giáo dục chính trị với các mặt huấn luyện khác, giáo dục với quản lý, rèn luyện bộ đội, giáo dục thông qua thực hiện các cuộc vận động, các ngày kỷ niệm... nhằm biến quá trình giáo dục thành “tự giáo dục” của mọi CBCS.

Bốn là, kiểm tra, đánh giá kết quả GDCT phải bảo đảm tính khách quan, khoa học. Việc làm đó sẽ tạo động lực khuyến khích cả người dạy và người học nâng cao chất lượng tất cả các khâu, các bước trong quy trình GDCT. Bởi vậy, các nhà trường, cơ quan, đơn vị cần tập trung thực hiện tốt Chỉ thị số 33/2006/CT-TTg ngày 8-9-2006 của Thủ tướng Chính phủ, Chỉ thị số 60/CT-TM ngày 25-12-2006 của Tổng Tham mưu trưởng về việc “Chống tiêu cực và bệnh thành tích trong giáo dục tại các cơ sở đào tạo trong quân đội”. Theo đó, việc đánh giá kết quả công tác GDCT phải đúng thực chất; kịp thời phát hiện, khắc phục khâu yếu, mặt yếu và biểu dương những nhân tố tích cực trong quá trình GDCT. Nhằm nâng cao chất lượng công tác kiểm tra, đánh giá kết quả GDCT, các nhà trường, cơ quan và đơn vị phải thường xuyên đổi mới cả hình thức và biện pháp, trong đó tập trung kiểm tra kết quả nhận thức lý luận gắn với kết quả thực hành chức trách, nhiệm vụ; để qua đó, đánh giá đúng thực chất trình độ lý luận, nhận thức chính trị, cũng như khả năng vận dụng vào quá trình hoạt động thực tiễn của mọi CBCS .

Năm là, phát huy sức mạnh tổng hợp của các cấp, các ngành, các lực lượng. GDCT là một nội dung của CTĐ, CTCT, nên đó là trách nhiệm của mọi cấp, ngành và lực lượng. Theo đó, mọi cán bộ (chỉ huy tham mưu, chính trị, hậu cần, kỹ thuật), mọi tổ chức (đảng, chỉ huy, tổ chức quần chúng và Hội đồng quân nhân) cần chủ động lồng ghép các yêu cầu GDCT vào các hoạt động nghiệp vụ theo chức trách, nhiệm vụ của mỗi người, theo chức năng của mỗi tổ chức; xem đó là biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ chuyên môn. Cùng với đó, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy các nhà trường, cơ quan, đơn vị cần chú ý khai thác có hiệu quả hoạt động của bảo tàng, nhà văn hoá, thư viện, Phòng Hồ Chí Minh, tủ sách pháp luật... cho mục tiêu GDCT. Bên cạnh việc phấn đấu đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu văn hoá, tinh thần của bộ đội, hoạt động của các thiết chế văn hoá ở các đơn vị quân đội cần chủ động hướng vào xây dựng cho mọi CBCS trong đơn vị có bản lĩnh chính trị vững vàng, ý chí quyết tâm hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.

Sáu là, quan tâm đầu tư, nâng cấp và hiện đại hoá cơ sở vật chất, trang thiết bị GDCT. Một trong những nguyên nhân hạn chế chất lượng GDCT ở các nhà trường, cơ quan, đơn vị trong thời gian qua là sự thiếu thốn về cơ sở vật chất, trang thiết bị bảo đảm cho GDCT. Nhiều đơn vị cơ sở không có đủ hội trường, bàn ghế, phòng học phục vụ cho học tập chính trị, nghe thời sự của CBCS; giáo trình, tài liệu phục vụ cho quá trình đổi mới phương pháp dạy học (theo hướng tích cực) ở nhiều nhà trường không đáp ứng được yêu cầu của giáo viên, học viên; phương tiện trình - chiếu lạc hậu, thiếu thốn... Vì thế, các cấp, các ngành cần quan tâm đầu tư, đổi mới và hiện đại hoá cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ GDCT. Theo đó, cùng với sự quan tâm đầu tư của cấp trên, lãnh đạo, chỉ huy các nhà trường, cơ quan và đơn vị cần phát huy tinh thần sáng tạo, khắc phục khó khăn, chủ động khai thác nhiều nguồn lực để từng bước bổ sung, nâng cấp và hiện đại hoá trang thiết bị, phương tiện kỹ thuật, giáo trình, tài liệu... nhằm bảo đảm ngày càng tốt hơn cho công tác GDCT.

Thực hiện tốt những nội dung trên, làm cho chất lượng GDCT ở các nhà trường, cơ quan và đơn vị được nâng lên, là góp phần tích cực vào việc xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, thực sự là lực lượng nòng cốt bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN trong thời kỳ mới.

Trung tướng, PGS,TS. NGUYỄN TUẤN DŨNG

Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị