Thực hiện Pháp lệnh Dân quân tự vệ và Nghị định số 119/2004/NĐ-CP ngày 11/5/2004 của Chính phủ về công tác quốc phòng ở các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và các địa phương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng (BQP) đã có Quyết định số 133/2005/QĐ-BQP ngày 12/9/2005 về việc thành lập Ban Chỉ huy Quân sự (CHQS) các bộ, ngành, cơ quan, tổ chức ở Trung ương; Bộ Tổng Tham mưu (BTTM) có Hướng dẫn số 1107/HD-TM ngày 28/7/2005 về việc thành lập Ban CHQS cơ quan, tổ chức cấp tỉnh, huyện (cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp nhà nước, tổ chức kinh tế, chính trị, tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc cấp tỉnh, cấp huyện). Quá trình thực hiện bước đầu đã đạt được kết quả đáng khích lệ, khẳng định chủ trương thành lập Ban CHQS cơ quan, tổ chức các cấp là đúng đắn, góp phần thực hiện có hiệu quả quan điểm, đường lối về quốc phòng, quân sự của Đảng trong điều kiện mới.

Trong bài viết này, chúng tôi xin trao đổi về kết quả và một số vấn đề đặt ra trong công tác xây dựng và hoạt động của Ban CHQS cơ quan, tổ chức các cấp.

Về công tác xây dựng, củng cố, kiện toàn Ban CHQS cơ quan, tổ chức các cấp. Nhận rõ đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của công tác quốc phòng, quân sự nên thời gian qua các bộ, ngành Trung ương, các quân khu, cơ quan quân sự địa phương đã tích cực quán triệt và triển khai thực hiện các văn bản của Chính phủ, của BQP và BTTM. Đến nay, đã có 57 bộ, ngành, cơ quan, tổ chức ở Trung ương thành lập Ban CHQS; có 1.351/1.578 Ban CHQS đơn vị thành viên thuộc bộ, ngành Trung ương, đạt 85,13%; có 2.886/3.080 Ban CHQS cơ quan, tổ chức thuộc cấp tỉnh, thành phố, đạt 93,7%; có 3.274 Ban CHQS cơ quan, tổ chức thuộc cấp huyện được thành lập và đi vào hoạt động. Việc bổ nhiệm, phân công cán bộ Ban CHQS được thực hiện chặt chẽ, đúng quy định. Cơ quan quân sự các cấp đã phối hợp với các cơ quan, ban ngành có liên quan mở hai lớp tập huấn ở Trung ương và hàng trăm lớp tập huấn ở các địa phương, bồi dưỡng cho hàng ngàn lượt cán bộ Ban CHQS các cấp, tạo được bước chuyển biến quan trọng về nhận thức và trách nhiệm, nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ Ban CHQS các cấp đối với công tác quốc phòng, quân sự.

Đáng chú ý là Quân khu 4, Quân khu 7 đã thành lập 100% Ban CHQS ở các cơ quan, tổ chức có đủ điều kiện. Các đơn vị thành viên thuộc bộ, ngành Trung ương có trụ sở tại Quân khu 1 cũng đạt 100%; Quân khu 2 và Quân khu 3, đạt gần 90%. Tuy nhiên, vẫn còn một số đơn vị, địa phương chưa thực hiện triệt để nhiệm vụ này, tiến độ còn chậm so với kế hoạch (đến tháng 9/2007 còn gần 15% cơ quan, tổ chức ở Trung ương và 7% cơ quan, tổ chức cấp tỉnh, cấp huyện có đủ điều kiện nhưng chưa thành lập Ban CHQS).

Theo chúng tôi, những hạn chế trên có nhiều nguyên nhân, gồm cả nguyên nhân chủ quan và khách quan, trong đó, nguyên nhân chủ quan là chính. Một số cấp ủy, người đứng đầu cơ quan, tổ chức chưa nhận thức đầy đủ về nhiệm vụ xây dựng Ban CHQS cơ quan, tổ chức nên trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện chưa được đề cao; cơ quan quân sự ở một số địa phương, Ban CHQS cơ quan, tổ chức cũng chưa thật chủ động, tích cực hướng dẫn, giúp đỡ và phối hợp với nhau trong quá trình thực hiện nên hiệu quả còn hạn chế.

Thời gian tới, các cấp, các ngành, các địa phương, nhất là cấp ủy, người đứng đầu các cơ quan, tổ chức cần tiếp tục quán triệt sâu sắc quan điểm, đường lối của Đảng, trọng tâm là Luật Quốc phòng, Luật Nghĩa vụ quân sự, Pháp lệnh Dân quân tự vệ, các nghị định của Chính phủ và Quyết định của BQP, Hướng dẫn của BTTM về nhiệm vụ xây dựng Ban CHQS cơ quan, tổ chức các cấp. Qua đó, xác định rõ nhiệm vụ xây dựng Ban CHQS, thấy được vị trí, vai trò quan trọng của Ban CHQS các cơ quan, tổ chức, nhất là trong điều kiện nước ta ngày càng hội nhập sâu, rộng với khu vực và thế giới, đặc biệt là trước âm mưu, thủ đoạn thâm độc trong chiến lược "Diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch nhằm phá hoại sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta. Thấy rõ, xây dựng Ban CHQS cơ quan, tổ chức các cấp vững mạnh sẽ giúp cho mỗi cán bộ, đảng viên, công chức trong các cơ quan, tổ chức từ Trung ương tới các địa phương thực hiện đầy đủ hơn quyền và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc. Qua đó, cấp ủy, người đứng đầu cơ quan, tổ chức tích lũy kinh nghiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, quân sự, góp phần thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của các bộ, ngành, cơ quan, tổ chức trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Để xây dựng Ban CHQS cơ quan, tổ chức vững mạnh, cơ quan quân sự các cấp phải thực sự “vào cuộc”, thường xuyên đề cao trách nhiệm, tích cực, chủ động, sâu sát hướng dẫn, giúp đỡ từ khảo sát thực tế, xây dựng kế hoạch cho tới duy trì hoạt động của Ban CHQS các cấp. Trước hết, cần nắm chắc số lư­ợng, thực trạng về chất lượng các Ban CHQS đã đ­ược thành lập, nhất là đối với các đơn vị thành viên thuộc bộ, ngành Trung ương có trụ sở ở địa phương; đề xuất chủ trương, biện pháp tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền cùng cấp nghiên cứu, bổ sung và ban hành các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai thực hiện kế hoạch củng cố, xây dựng Ban CHQS theo quy định. Cần sớm hoàn thành xây dựng Ban CHQS ở tất cả các cơ quan, tổ chức có đủ điều kiện, đi đôi với củng cố, kiện toàn các Ban CHQS đã được thành lập. Chú trọng đối với các bộ, ngành, cơ quan, tổ chức Trung ương mới có quyết định sáp nhập hoặc thay đổi về tổ chức. Quá trình xây dựng Ban CHQS cần tiến hành đầy đủ các bước theo quy định của Bộ, trên cơ sở làm tốt công tác chuẩn bị về mọi mặt, hết sức tránh chủ quan, nôn nóng; coi trọng rút kinh nghiệm từ những đơn vị làm điểm và những đơn vị đã thành lập Ban CHQS .

Thành phần Ban CHQS cơ quan, tổ chức gồm có Chỉ huy trưởng, do thủ trưởng hoặc cấp phó đảm nhiệm; Chính trị viên là cán bộ kiêm nhiệm; Phó chỉ huy trưởng là cán bộ chuyên trách hoặc kiêm nhiệm. Như vậy, Ban CHQS chủ yếu là những cán bộ lãnh đạo, chủ trì các cơ quan, tổ chức đảm nhiệm, đa số đã được bồi dưỡng kiến thức quốc phòng-an ninh, đó là thuận lợi rất cơ bản. Tuy nhiên, do người đứng đầu cơ quan, tổ chức thường có tuổi đời cao, bận nhiều công tác nên việc phát huy vai trò, sự năng động, sáng tạo của cán bộ chuyên trách là hết sức quan trọng. Mặt khác, để họ đảm nhiệm được chức trách, nhiệm vụ của Ban CHQS, thì rất cần tổ chức tập huấn, bồi dưỡng nâng cao trình độ cho đội ngũ này. Thời gian qua, nhiều địa phương đã phối hợp với ngành chủ quản mở các lớp bồi dưỡng cho Ban CHQS các cấp, như lớp bồi dưỡng cho chỉ huy trưởng và phó chỉ huy trưởng, lớp bồi dưỡng cho chính trị viên. Cũng có địa phương kết hợp mở lớp bồi dưỡng tập trung với cung cấp tài liệu để cán bộ nghiên cứu, quán triệt, sau đó tổ chức trao đổi hoặc viết thu hoạch, nhất là những đồng chí không có điều kiện học tập trung. Từ thực tế cho thấy, nội dung bồi dưỡng cần tập trung nâng cao nhận thức về quan điểm, đường lối quốc phòng, quân sự của Đảng; phương pháp tham mưu giúp cấp ủy, người đứng đầu cơ quan, tổ chức triển khai công tác quốc phòng, quân sự, nhất là xây dựng và duy trì hoạt động của lực lượng tự vệ, lực lượng dự bị động viên các đơn vị thuộc quyền. Tuy nhiên, việc tổ chức tập huấn, bồi dưỡng phải xuất phát từ điều kiện thực tế của mỗi cơ quan, tổ chức và trình độ của cán bộ để có hình thức, biện pháp bồi dưỡng cho phù hợp, đạt được hiệu quả cao, hết sức tránh dập khuôn máy móc.

Về hoạt động của Ban CHQS các cấp. Nhìn chung, các Ban CHQS cơ quan, tổ chức sau khi thành lập đã phát huy vai trò tham m­ưu giúp cấp uỷ, ng­ười đứng đầu cơ quan, tổ chức lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai thực hiện công tác quốc phòng, quân sự của từng cơ quan, tổ chức. Đáng chú ý là, công tác giáo dục quốc phòng cho các đối tượng đã đi vào nền nếp và chất lượng ngày càng được nâng lên, hằng năm có trên 97% cán bộ, công chức được bồi dưỡng kiến thức quốc phòng theo quy định; lực lượng tự vệ được tổ chức chặt chẽ và được huấn luyện chu đáo, luôn giữ vai trò nòng cốt trong bảo vệ an ninh chính trị, trật tự, an toàn trong mỗi cơ quan, tổ chức. Nhiều Ban CHQS sau khi thành lập đi vào hoạt động đã tạo được sự chuyển biến rõ rệt trong công tác quốc phòng, quân sự của bộ, ngành mình. Điển hình như Ban CHQS của: Bộ Y tế, Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam, Tổng Công ty Thép Việt Nam, Tổng Công ty Cà phê Việt Nam, Tập đoàn Công nghiệp Tàu thuỷ Việt Nam...

Tuy nhiên, một số Ban CHQS cơ quan, tổ chức hoạt động chưa thành nền nếp, còn mang tính hình thức, hiệu quả chưa cao; có đơn vị chưa xây dựng quy chế hoạt động, việc phân công trách nhiệm chưa rõ ràng; sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị chưa thường xuyên, chặt chẽ; chế độ giao ban, báo cáo chưa thành nền nếp. Ngoài những nguyên nhân đã nêu, có một thực tế là Ban CHQS cơ quan, tổ chức đang ở trong giai đoạn hoàn thành xây dựng về tổ chức, từng bước nâng cao hiệu quả hoạt động, nên thời gian đầu hiệu quả còn hạn chế. Do đó, cơ quan quân sự các cấp, nhất là cấp tỉnh, huyện cần tăng cường chỉ đạo, hướng dẫn và có biện pháp giúp đỡ Ban CHQS các cấp xây dựng quy chế hoạt động chặt chẽ, xác định rõ chức trách, nhiệm vụ và các mối quan hệ công tác.

Trong thực hiện nhiệm vụ, Ban CHQS các cơ quan, tổ chức cần chủ động phối hợp với cơ quan quân sự trong việc tham gia thẩm định các kế hoạch, quy hoạch và dự án kinh tế-xã hội của ngành có liên quan đến quốc phòng-an ninh; xây dựng kế hoạch động viên người, phương tiện và cơ sở vật chất theo chỉ tiêu của Nhà nước giao, kế hoạch tham gia xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố), huyện (quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh) vững chắc, sẵn sàng đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ quân sự, quốc phòng tại địa phương. Thường xuyên phối hợp chặt chẽ với Hội đồng Giáo dục quốc phòng địa phương thực hiện tốt nhiệm vụ giáo dục quốc phòng- an ninh cho cán bộ, người lao động; tổ chức bồi dưỡng kiến thức quốc phòng-an ninh cho cán bộ, công chức theo quy định. Cần tập trung xây dựng, củng cố, nâng cao chất lượng các đơn vị tự vệ, lực lượng dự bị động viên, tạo bước chuyển biến thực sự về chất lượng tổng hợp, khả năng sẵn sàng chiến đấu và phối hợp chặt chẽ với các lực lượng giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn ở từng cơ quan, tổ chức và trên từng địa bàn trong mọi tình huống. Chú trọng duy trì tốt nền nếp giao ban các lực lượng trong địa bàn; thực hiện tốt công tác kiểm tra, sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm về công tác quân sự, quốc phòng trong từng thời gian; chấp hành chế độ báo cáo thường xuyên và đột xuất với cơ quan quân sự địa phương và Ban CHQS ngành dọc. Cùng với các mặt công tác trên, các đơn vị cần xây dựng kế hoạch bảo đảm tài chính, hậu cần, kỹ thuật tại chỗ; đăng ký, quản lý chặt chẽ vũ khí, trang bị, sẵn sàng đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ được giao trong mọi tình huống.

Xây dựng Ban CHQS cơ quan, tổ chức các cấp vững mạnh là vấn đề có ý nghĩa chiến lược, là yêu cầu khách quan, cấp thiết trong tình hình hiện nay. Các cơ quan, tổ chức là nơi tập trung những cán bộ, đảng viên, công chức ưu tú của đất nước, là cơ quan tham mưu cho Đảng, Nhà nước và cấp ủy, chính quyền các địa phương đề ra những chủ trương, chính sách và chỉ đạo, tổ chức thực hiện nhiệm vụ của bộ, ngành, địa phương mình. Vì vậy, xây dựng và duy trì hoạt động của Ban CHQS cơ quan, tổ chức các cấp sẽ tăng cường hiệu quả tham m­ưu giúp cấp uỷ, ng­ười đứng đầu cơ quan, tổ chức lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai thực hiện tốt công tác quốc phòng, quân sự, góp phần hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Đại tá NGUYỄN THÀNH ĐÔ