Sở chỉ huy chiến lược (SCHCL) là cơ quan đầu não của các loại hình tác chiến chiến lược (TCCL), được tổ chức ra để chỉ huy, chỉ đạo, điều hành toàn diện các lực lượng, các hoạt động tác chiến và đấu tranh trên địa bàn chiến lược. Đây là vấn đề quan trọng, đã được kiểm nghiệm qua thực tiễn, nhưng trước yêu cầu mới, cần tiếp tục được nghiên cứu, phát triển phù hợp.

Thực tiễn hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, chống đế quốc Mỹ xâm lược, cũng như kinh nghiệm của các cuộc kháng chiến trong suốt chiều dài lịch sử giữ nước của dân tộc cho thấy, muốn giành thắng lợi triệt để trong chiến tranh, giải phóng hoàn toàn đất nước phải thực hiện những đòn TCCL. Đây là hoạt động có tính quyết định làm thay đổi cục diện chiến lược, tạo ra bước ngoặt của chiến tranh. Ngày nay, trước sự biến đổi sâu sắc của môi trường tác chiến, đặc biệt là về tổ chức, mô hình, kiểu loại, phương thức tiến hành chiến tranh hiện đại của địch đã tác động trực tiếp tới đặc điểm, tính chất và quy mô của chiến tranh bảo vệ Tổ quốc (nếu xảy ra). Khi đó, nhiều khả năng chúng ta phải đối phó với kẻ địch sử dụng phổ biến vũ khí công nghệ cao (VKCNC) và lực lượng xâm lược quy mô lớn, tiến công ồ ạt ngay từ đầu, nhằm nhanh chóng làm “tê liệt” bộ máy lãnh đạo kháng chiến, đè bẹp sự kháng cự của ta. Trên các hướng chiến lược chủ yếu, địch có thể tổ chức các chiến dịch hiệp đồng quân, binh chủng với quy mô lớn, tốc độ tiến công nhanh, sức đột phá mạnh, áp dụng nhiều phương thức, thủ đoạn tác chiến (tiến công hỏa lực, đổ bộ đường không, đường biển, tiến công trên bộ) để nhanh chóng đánh chiếm, hoặc đánh phá hủy diệt các mục tiêu chiến lược trọng yếu của ta; trong đó, SCHCL là mục tiêu quan trọng của chúng. Trong khi đó, do điều kiện địa hình nước ta dài và hẹp, các mục tiêu chiến lược dù nằm ở trung tâm đất nước cũng chỉ cách biên giới, bờ biển trên dưới 100 km, nên khi chiến tranh xảy ra, rất dễ bị chia cắt về chiến lược. Vì vậy, để bảo đảm đánh bại các hướng tiến công của địch, bảo vệ các mục tiêu chiến lược trọng yếu, cùng với việc mở rộng không gian tác chiến, chủ động đánh địch từ xa, phải nghiên cứu, tổ chức hoạt động TCCL trên các hướng, khu vực trọng điểm; trong đó, nghiên cứu tổ chức SCHCL, bảo đảm chỉ huy, chỉ đạo liên tục, vững chắc trong mọi tình huống là nội dung rất quan trọng.

SCHCL do cấp chiến lược tổ chức, thường là Bộ Tổng tư lệnh, các Bộ Tư lệnh chiến trường (Bộ Tư lệnh mặt trận), cũng có thể là Bộ Tư lệnh chiến dịch (có ý nghĩa chiến lược) điều hành TCCL... Đây là cơ quan đầu não trực tiếp chỉ huy, chỉ đạo thống nhất mọi lực lượng, mọi hoạt động tác chiến và đấu tranh trên từng hướng chiến lược, nhằm đánh bại cuộc tiến công chiến lược của địch, bảo vệ mục tiêu, giữ vững địa bàn chiến lược. Do đó, tổ chức SCHCL trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc phải bảo đảm thường xuyên duy trì mạng lưới chỉ huy vững chắc, liên tục để chỉ huy, chỉ đạo và xử lý kịp thời các tình huống tác chiến và đấu tranh một cách toàn diện; đồng thời, tập trung cho hướng, chiến trường chủ yếu, giữ vững mục tiêu chủ yếu; tập trung để đánh thắng các trận (chiến dịch) then chốt, then chốt quyết định, tạo đột biến lớn, thúc đẩy TCCL phát triển thuận lợi và đánh bại các biện pháp TCCL của địch. Để thống nhất với nhận thức đó, cần nắm vững một số đặc điểm về tổ chức SCHCL trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc: Thứ nhất, do có vai trò đặc biệt quan trọng trong TCCL, nên SCHCL luôn là mục tiêu “tìm diệt” hàng đầu bằng VKCNC của địch. Thứ hai, được tổ chức khoa học, có số lượng và cơ cấu thành phần hợp lý, chất lượng cao; trong đó, thành phần của sở chỉ huy phải đáp ứng được tính tổng hợp cao của TCCL. Thứ ba, thường xuyên phải chịu nhiều áp lực vừa do quân địch gây ra, vừa do yêu cầu nhiệm vụ cao, không gian tác chiến rộng và nhiều vấn đề phức tạp nảy sinh trong quá trình chỉ huy, điều hành TCCL. Thứ tư, luôn dựa vào thế trận của chiến tranh nhân dân, của khu vực phòng thủ địa phương và thế trận của chiến lược tạo ra. Thứ năm, tiến hành trong điều kiện các mặt bảo đảm của ta có hạn, cả về lực lượng, cơ sở vật chất kỹ thuật...; điều kiện chiến tranh hiện đại, địch sử dụng phổ biến VKCNC và tác chiến điện tử rộng rãi.

Như vậy, có thể thấy, các yếu tố, đặc điểm có liên quan đến tổ chức SCHCL trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc đã và sẽ có nhiều thay đổi so với các cuộc chiến tranh giải phóng trước đây. Song, dù có thay đổi thế nào thì về cơ bản vẫn phải tuân theo những vấn đề mang tính quy luật. Do đó, nghiên cứu nghệ thuật tổ chức SCHCL trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc phải quán triệt đường lối quân sự, quốc phòng của Đảng, nghệ thuật quân sự Việt Nam và kế thừa những vấn đề có tính nguyên tắc đã được tổng kết trong các cuộc kháng chiến vừa qua; đồng thời, thường xuyên nghiên cứu, bổ sung, phát triển, hoàn thiện về mặt lý luận cho phù hợp với điều kiện của chiến tranh hiện đại; trong đó, cần tập trung vào mấy vấn đề chủ yếu sau.

Một là, coi trọng công tác giữ bí mật, an toàn cho SCHCL, bảo đảm duy trì, giữ vững chỉ huy trong mọi tình huống. Đây là nội dung quan trọng hàng đầu và có tính nguyên tắc trong tổ chức SCHCL; nhất là trong điều kiện chiến tranh hiện đại, kẻ địch có ưu thế vượt trội về phương tiện trinh sát, khả năng đánh phá chính xác bằng VKCNC và bom đạn có điều khiển. Thực hiện tốt nội dung này có ý nghĩa quyết định tới thắng lợi của TCCL và của cả cuộc chiến tranh. Để giữ được bí mật, an toàn, trước hết cần chủ động nghiên cứu, nắm chắc tình hình mọi mặt, nhất là về địch; đồng thời, dự báo chính xác thủ đoạn, biện pháp trinh sát, đánh phá và những phát triển mới về tổ chức biên chế, vũ khí trang bị và phương thức tác chiến của địch; từ đó, có biện pháp tổ chức phù hợp, giữ bí mật, an toàn cho sở chỉ huy trong suốt quá trình tác chiến. Chú trọng công tác ngụy trang, nghi binh, “bày giả, giấu thật”; trong đó, cần kết hợp cả biện pháp truyền thống và hiện đại, theo hướng làm giả như thật để đánh lừa địch. Đồng thời, thực hiện nghiêm các quy định về bảo mật thông tin, phòng gian, giữ bí mật và bảo vệ chính trị nội bộ trong khu vực tác chiến cũng như trong nội bộ SCHCL. Trước mắt, ngay từ thời bình, cần bí mật xác định, dự kiến nhiều phương án trên từng hướng chiến lược, bảo đảm có sở chỉ huy cơ bản, phía trước, dã chiến, dự bị...; chú ý tận dụng triệt để các công trình, hang động tự nhiên. Trên cơ sở đó, có quy hoạch, kế hoạch bảo vệ, bảo dưỡng và tiến hành xây dựng từng bước các công trình thiết yếu ngay trong quá trình phát triển kinh tế-xã hội.

Hai là, tập trung nâng cao trình độ và khả năng chỉ huy, chỉ đạo, điều hành các hoạt động tác chiến và đấu tranh trên từng hướng chiến lược. TCCL trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc không đơn thuần chỉ là các hoạt động trên lĩnh vực quân sự, mà còn bao hàm tổng hợp các hoạt động đấu tranh trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội trong thời chiến. Vì vậy, để bảo đảm chỉ huy, chỉ đạo kịp thời, vững chắc cho tất cả các lực lượng trên địa bàn và phối hợp, hiệp đồng với các chiến trường, mặt trận khác, thì nâng cao trình độ và khả năng chỉ huy, chỉ đạo, điều hành của SCHCL là vấn đề rất quan trọng. Để làm được điều đó, ngoài việc nghiên cứu, xác định hình thức, quy mô tổ chức và thời cơ triển khai của sở chỉ huy, cần tập trung nghiên cứu, cân nhắc kỹ các phương án tổ chức, bảo đảm cho SCHCL có số lượng, thành phần hợp lý, chất lượng cao, đủ sức chỉ huy, chỉ đạo, điều hành các hoạt động tác chiến và đấu tranh trong TCCL giành thắng lợi. Với tinh thần đó, ngoài thành phần thuộc Bộ Quốc phòng để chỉ huy các hoạt động tác chiến, thì cơ cấu của SCHCL cần thiết và có thể bao gồm: đại diện có thẩm quyền của Đảng, Nhà nước và Chính phủ, đại diện các bộ, ban, ngành, đoàn thể chính trị-xã hội và đại diện một số địa phương có vị trí trọng yếu trên địa bàn. Đây là vấn đề quan trọng, cần sớm được thống nhất và đưa vào hoạt động thường xuyên, nhất là trong luyện tập, diễn tập ở các cấp nhằm phát huy vai trò, chức năng của từng ngành, từng lĩnh vực, từng địa phương...; trong việc làm tham mưu và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ trên lĩnh vực mình phụ trách như: động viên, huy động lực lượng, phương tiện cho chiến tranh; phòng, chống bạo loạn trên địa bàn; bảo đảm hậu cần tại chỗ phục vụ chiến đấu lâu dài..., tạo ra sức mạnh tổng hợp, bảo đảm cho TCCL trên từng hướng, khu vực và cả nước giành thắng lợi.  Bên cạnh đó, cần nghiên cứu  các điều kiện bảo đảm cho SCHCL đủ sức hoạt động thường xuyên, liên tục, vững chắc trong mọi tình huống; trong đó, tập trung nghiên cứu, bảo đảm trang thiết bị, phương tiện làm việc, vật chất hậu cần, công tác bảo vệ, bảo mật, nhất là bảo đảm thông tin thông suốt, bí mật, kịp thời, chính xác cho chỉ huy. Đây là vấn đề quan trọng cần nghiên cứu, chuẩn bị từ thời bình, để sẵn sàng đáp ứng yêu cầu khi chiến tranh xảy ra.

Ba là, nâng cao khả năng cơ động, di chuyển SCHCL, đáp ứng kịp thời các tình huống chiến lược nảy sinh. Một trong những đặc điểm nổi bật của TCCL trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc là phạm vi nhiệm vụ lớn; không gian tác chiến rộng; tính chất, điều kiện tác chiến khẩn trương, quyết liệt; các tình huống chiến lược diễn ra bất ngờ, mau lẹ, phức tạp và chuyển hóa nhanh chóng, đặt ra yêu cầu rất cao về khả năng cơ động lực lượng, chuyển hóa thế trận trong quá trình TCCL. Vì vậy, nâng cao khả năng cơ động, di chuyển SCHCL, đáp ứng yêu cầu chỉ huy, chỉ đạo, điều hành kịp thời, sát sao trong từng nhiệm vụ và tình huống chiến lược là đòi hỏi khách quan, cần thiết, bảo đảm cho TCCL giành thắng lợi.

Trên cơ sở ý định TCCL và các tình huống chiến lược đã được xác định, cần chủ động nghiên cứu, dự kiến nhiều phương án cơ động, di chuyển sở chỉ huy và trong từng phương án phải xây dựng kế hoạch cụ thể; trong đó, cần nghiên cứu, xác định rõ nội dung, phương pháp, quy mô và thời cơ cơ động. Trong điều kiện tác chiến hiện đại, địch sử dụng phổ biến VKCNC thì việc xác định quy mô và thời cơ cơ động là nội dung quan trọng, cần được tính toán, cân nhắc kỹ để vận dụng cho phù hợp. Về quy mô, tùy theo điều kiện cụ thể của từng nhiệm vụ và tình huống chiến lược, có thể cơ động một bộ phận hoặc toàn bộ SCHCL. Thông thường, có thể tổ chức cơ động một bộ phận của sở chỉ huy với các thành phần công tác gọn, nhẹ để chỉ huy, chỉ đạo, điều hành trên hướng chủ yếu, trọng điểm và kịp thời xử lý các tình huống nảy sinh. Trường hợp đặc biệt, khi phát hiện dấu hiệu địch có thể đánh phá hủy diệt, hoặc phong tỏa toàn bộ khu vực thì phải tổ chức di chuyển toàn bộ sở chỉ huy sang vị trí mới. Nhưng, dù cơ động ở quy mô nào cũng phải dự kiến nhiều phương án; chủ động bí mật chuẩn bị trước một phần về cơ sở hạ tầng, hệ thống thông tin liên lạc và các mặt bảo đảm khác để đáp ứng yêu cầu hoạt động thường xuyên, liên tục của SCHCL. Về thời cơ cơ động, thường diễn ra sau mỗi trận chiến đấu, đợt tác chiến chiến dịch; khi cần thiết, cũng có thể cơ động ngay trong quá trình tác chiến, nhưng phải có sự bảo đảm cần thiết để giữ bí mật, an toàn cho sở chỉ huy trong mọi tình huống. Bên cạnh đó, cần tập trung đầu tư, trang bị cho sở chỉ huy các phương tiện cơ động và chỉ huy hiện đại, nhất là các trang thiết bị đặc chủng về thông tin liên lạc, phòng chống VKCNC và tác chiến điện tử của địch, bảo đảm cho sở chỉ huy có thể hoạt động liên tục, vững chắc trong mọi tình huống.

Đại tá, TS. HOÀNG TRUNG KIÊN

Hiệu trưởng Trường Sĩ quan Tăng-Thiết giáp