Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng ủy Quân sự Trung ương và Bộ Quốc phòng, thời gian qua, công tác đối ngoại quân sự (ĐNQS) đã quán triệt và triển khai thực hiện nghiêm túc các quan điểm, đường lối, chính sách đối ngoại của Đảng, Nhà nước trong lĩnh vực quân sự, quốc phòng và có những đóng góp quan trọng vào thành tựu đối ngoại chung của cả nước. Hoạt động ĐNQS đã được triển khai một cách chủ động, đúng tinh thần Nghị quyết Trung ương 8 (Khóa IX) về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới và chủ trương kết hợp chặt chẽ phát triển kinh tế-xã hội với tăng cường quốc phòng-an ninh và đối ngoại cùng quy chế ĐNQS của Bộ Quốc phòng. ĐNQS đã triển khai trên nhiều hướng (song phương và đa phương), với nhiều nội dung đa dạng, phong phú, phát huy được sức mạnh tổng hợp, không ngừng mở rộng và đưa quan hệ hợp tác quốc phòng giữa nước ta với các nước đi vào chiều sâu, có hiệu quả hơn theo hướng ổn định, lâu dài, tôn trọng, bình đẳng cùng có lợi. Công tác ĐNQS đã góp phần tạo thế vững chắc cho hoạt động đối ngoại của Đảng và Nhà nước, xây dựng vành đai an ninh, duy trì môi trường hòa bình, ổn định, tạo điều kiện quốc tế thuận lợi cho đất nước phát triển trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và an ninh quốc gia; đồng thời, góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị của quân đội, nâng cao uy tín và vị thế của đất nước, của quân đội trên trường quốc tế.

Những thành tựu ĐNQS đó thể hiện nỗ lực rất lớn của tất cả các lực lượng trong toàn quân, đặc biệt là các đơn vị nòng cốt trong công tác ĐNQS, như Cục Đối ngoại, Cục 25-Tổng cục II, Bộ đội Biên phòng, Quân khu 4, Quân khu 7, Quân khu 9, Quân chủng Hải quân... Bên cạnh đó, nghiêm túc kiểm điểm chúng ta thấy còn một số tồn tại cần sớm được khắc phục. Đó là, một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa nhận thức kịp với diễn biến của tình hình, nảy sinh tư tưởng giản đơn, không nắm vững các nguyên tắc chỉ đạo trong hoạt động ĐNQS, chưa chú ý lợi ích quốc phòng-an ninh của đất nước trong quá trình thực hiện nhiệm vụ… Điều đó làm ảnh hưởng đến sự phát triển quan hệ hợp tác. Tuy nhiên, đánh giá tổng thể thì ưu điểm vẫn là cơ bản, những kết quả đạt được trong thời gian qua là rất quan trọng, tạo cơ sở, nền tảng để hoạt động ĐNQS tiếp tục được triển khai đúng định hướng mà Nghị quyết Đại hội X của Đảng và Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ 8 đã xác định. 

 Để thực hiện tốt công tác ĐNQS trong thời gian tới, chúng ta cần nhận thức sâu sắc về mục tiêu, yêu cầu nhiệm vụ công tác ĐNQS trong tình hình mới. Cần hiểu rõ: lợi ích cao nhất của đất nước ta hiện nay và giai đoạn tới là phải duy trì cho được môi trường hòa bình, ổn định để phát triển; đồng thời, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ đất nước, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ XHCN. Theo đó, ĐNQS  phải phục vụ đắc lực cho mục tiêu chiến lược này và góp phần quan trọng vào công cuộc phát triển kinh tế-xã hội của đất nước, tăng cường quốc phòng-an ninh, xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, giữ vững an ninh quốc gia, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong mọi tình huống. ĐNQS  cần tiếp tục quán triệt và triển khai thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, rộng mở, đa phương hóa, đa dạng hóa, theo phương châm: tích cực, chủ động, vừa hợp tác vừa đấu tranh, phát huy các điểm tương đồng, tranh thủ những lợi ích chung, thu hẹp các điểm bất đồng, tăng cường các biện pháp xây dựng lòng tin, hiểu biết lẫn nhau, thêm bạn bớt thù, bảo vệ lợi ích quốc gia, lợi ích quân đội, toàn vẹn lãnh thổ và an ninh quốc gia, không để đất nước bị bất ngờ về chiến lược, bị đẩy vào thế đối đầu hoặc bị cô lập. Xử lý đúng đắn mối quan hệ chiến lược giữa phát triển và an ninh quốc gia trong tình hình mới, Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới là kết quả của nhận thức về an ninh toàn diện và là sự đúc kết kinh nghiệm cách mạng nước ta về tạo dựng và phát huy sức mạnh tổng hợp cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Theo đó, tư tưởng chỉ đạo là chủ động, tích cực; xây dựng phải đi đôi với bảo vệ; giữ vững ổn định bên trong, đồng thời ngăn chặn mọi nguy cơ từ bên ngoài, duy trì môi trường hòa bình, ổn định, điều kiện quốc tế thuận lợi cho thực hiện nhiệm vụ trung tâm là phát triển kinh tế đất nước và giữ vững an ninh quốc gia, độc lập, toàn vẹn lãnh thổ. Phát triển toàn diện đất nước là nhân tố đảm bảo an ninh quyết định nhất và duy trì vững chắc an ninh, ổn định là tạo cơ sở vững chắc để phát triển đất nước. Đây là hai mặt chiến lược có quan hệ chặt chẽ, không thể tách rời và không thể xem nhẹ mặt nào.

Trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực và trong nước diễn biến phức tạp, khó lường, đan xen giữa thời cơ và nguy cơ, đặc biệt là các thế lực thù địch đang triệt để lợi dụng chính sách mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế của chúng ta để đẩy mạnh chiến lược "Diễn biến hòa bình", với những âm mưu, thủ đoạn mới hết sức thâm độc, nguy hiểm đã đặt ra yêu cầu mới ngày càng cao đối với công tác ĐNQS . Vì thế trong chỉ đạo, tổ chức thực hiện, công tác ĐNQS cần quán triệt và thực hiện nghiêm túc các quan điểm, phương châm chỉ đạo có tính nguyên tắc trong đường lối quốc phòng, quân sự của Đảng là độc lập, tự chủ, phòng thủ, bảo vệ đất nước, đấu tranh gìn giữ hòa bình, kiên quyết phản đối và  ngăn chặn chiến tranh xâm lược, can thiệp quân sự, xâm phạm độc lập, chủ quyền dân tộc; kiên trì giải quyết các bất đồng và xung đột bằng các biện pháp hòa bình, trên tinh thần tôn trọng luật pháp quốc tế, Hiến chương Liên hợp quốc; không liên minh quân sự, không liên kết với nước này chống nước khác; không để nước ngoài đặt căn cứ quân sự hoặc sử dụng lãnh thổ nước ta vào các mục đích quân sự; đẩy mạnh quan hệ song phương, ưu tiên các nước láng giềng, các nước trong khu vực; đồng thời, chủ động tham gia các hoạt động đa phương về quốc phòng-an ninh khu vực và quốc tế, phù hợp với Hiến chương Liên hợp quốc, luật pháp quốc tế, lợi ích của quốc gia, dân tộc và quân đội; tích cực chuẩn bị về mọi mặt và khi có đủ điều kiện, sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ với Liên hợp quốc, phù hợp với luật pháp, khả năng và điều kiện thực tế của nước ta. Trong hoạt động đối ngoại, phải giữ vững lập trường, nguyên tắc đối ngoại của Đảng, vận dụng nhuần nhuyễn tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh: "Dĩ bất biến, ứng vạn biến", xử lý tốt các mối quan hệ, không để bị đối đầu, cô lập, bị lệ thuộc; ngăn chặn và đẩy lùi mọi nguy cơ có thể gây ra xung đột, chiến tranh, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, điều kiện quốc tế có lợi cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ đất nước. ĐNQS  phải tăng cường phối hợp với đối ngoại của Đảng, ngoại giao của Nhà nước, đối ngoại nhân dân, các cấp, các ngành khác trong cả nước để củng cố thế trận kết hợp kinh tế-quốc phòng-an ninh-đối ngoại, không ngừng nâng cao thế và lực của đất nước, uy tín và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Hiện nay, cần tăng cường phối hợp nghiên cứu cả về lý luận và tổng kết kinh nghiệm thực tiễn nhằm nâng cao chất lượng công tác dự báo chiến lược, tham mưu đề xuất cho Đảng, Nhà nước trong hoạch định chính sách, phương án xử lý các vấn đề nảy sinh về quốc phòng-an ninh và đối ngoại, không để bị động về chiến lược. Đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền đối ngoại để bạn bè quốc tế hiểu rõ hơn tính chất chính nghĩa trong đường lối đối ngoại của nước ta, những thành tựu của công cuộc đổi mới, về đất nước, con người và lực lượng vũ trang nhân dân, quân đội nhân dân, đặc biệt là hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ". Đồng thời, tăng cường các "phòng tuyến ngoại biên" để chủ động, kiên quyết đấu tranh chống lại luận điệu xuyên tạc, vu cáo của các thế lực thù địch, các hành động lợi dụng vấn đề nhân quyền, dân chủ, tôn giáo hòng "phi chính trị hóa" quân đội, tiến tới xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng và chế độ XHCN ở nước ta. Tiếp tục rà soát, hoàn chỉnh, xây dựng các quy định công tác, đảm bảo các hoạt động ĐNQS được triển khai theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; chú trọng đẩy mạnh cải cách hành chính theo hướng quản lý tập trung, thống nhất; kiện toàn tổ chức các cơ quan chức năng và ban hành bổ sung quy chế công tác và hoạt động ĐNQS trong toàn quân (Quy chế Lễ tân, Sổ tay về kinh nghiệm tiếp xúc đối ngoại, các tập quán, thông tục quốc tế, Cơ chế quản lý công tác Tùy viên quốc phòng…). Một vấn đề hết sức quan trọng có tính quyết định đến chất lượng, hiệu quả công tác ĐNQS là công tác cán bộ, bởi Bác Hồ đã dạy: "Cán bộ là cái gốc của mọi công việc". Vì vậy, cần tập trung quy hoạch, xây dựng, rèn luyện đội ngũ cán bộ ĐNQS đồng bộ, hợp lý, có phẩm chất cách mạng trong sáng, bản lĩnh chính trị vững vàng, tận tụy và tuyệt đối trung thành với Đảng, chế độ và nhân dân, am hiểu nghiệp vụ đối ngoại, có kiến thức về quân sự, lý luận chính trị, luật pháp quốc tế và nhất là trình độ ngoại ngữ, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ ĐNQS .

Từ nay đến 2010 và một số năm tiếp theo, công tác ĐNQS  cần chú trọng vào một số mặt chủ yếu sau:

- Tập trung kiện toàn tổ chức biên chế các cơ quan đại diện ngoại giao quốc phòng của Việt Nam ở nước ngoài có trọng điểm và hợp lý, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ ĐNQS. Trình Thủ tướng phê duyệt "Đề án quy hoạch mới Phòng Tùy viên quốc phòng và bổ sung biên chế các Phòng Tùy viên quốc phòng đến năm 2010 và những năm tiếp theo".

- Trong chương trình hợp tác quốc phòng quốc tế, cần nghiên cứu mở một số khóa học chuyên ngành quân sự cho học viên một số nước trong khu vực và quốc tế.

- Tăng cường quan hệ hữu nghị truyền thống với Lào, Căm-pu-chia; đưa quan hệ hợp tác, đối tác chiến lược Việt Nam-Lào, Việt Nam-Căm-pu-chia phát triển toàn diện, vững chắc, đi vào chiều sâu. 

- Phát triển quan hệ quốc phòng Việt Nam-Trung Quốc phù hợp với khuôn khổ hợp tác đối tác chiến lược toàn diện, theo phương châm "16 chữ" và "4 tốt" mà Đảng, Chính phủ hai nước đã thông qua; duy trì xây dựng đường biên giới trên bộ, trên vịnh Bắc Bộ hòa bình, hợp tác vì phát triển; hoàn thành phân giới cắm mốc biên giới trên bộ; triển khai thỏa thuận về hợp tác Biên phòng và các hợp tác chuyên ngành khác.

- Phối hợp tham mưu trong việc triển khai Chiến lược Biển và giải quyết hòa bình các bất đồng trên Biển Đông; xây dựng Biển Đông hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển.

- Mở rộng các hình thức và lĩnh vực hợp tác của hải quân, góp phần bảo vệ an ninh, ổn định và trật tự trên biển; thúc đẩy ký thỏa thuận hợp tác tuần tra chung với hải quân các nước láng giềng (In-đô-nê-xi-a, Mi-an-ma, Ma-lai-xi-a, Bru-nây); hợp tác hải quân với Phi-líp-pin, Xin-ga-po, Mi-an-ma; tiếp tục đưa tầu hải quân thăm viếng một số nước trong khu vực.

- Tổ chức diễn tập tìm kiếm cứu nạn trên biển với một số nước trong khu vực, ưu tiên ở khu vực quần đảo Trường Sa, bắc vịnh Bắc Bộ.

- Ký các thỏa thuận hợp tác quốc phòng với một số nước, nhất là nước có ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh nước ta, nhằm xây dựng quan hệ lâu dài, ổn định.

 - Thúc đẩy hợp tác với ASEAN, ARF và các diễn đàn khu vực khác; góp phần xây dựng Cộng đồng an ninh ASEAN (ASC); kiên trì giữ vững các nguyên tắc cơ bản và vai trò chủ đạo của ASEAN trong các vấn đề an ninh khu vực, với nguyên tắc ASC không trở thành một hiệp ước an ninh, một liên minh quân sự hay một thể chế có chính sách an ninh chung.

- Tiếp tục tiến hành các hoạt động giao lưu sĩ quan trẻ, trao đổi, tham quan, nghỉ dưỡng; nghiên cứu các hoạt động giao lưu văn hóa, thi đấu thể thao quân sự ASEAN.

- Tiếp tục tìm hiểu kinh nghiệm, chuẩn bị phương án sẵn sàng đăng cai tổ chức các hội nghị trong lĩnh vực quốc phòng trong nhiệm kỳ nước ta làm Chủ tịch Thường trực ASEAN năm 2009-2010, như Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN, Hội nghị chính sách an ninh ARF, các hội nghị Tư lệnh Lục quân, Hải quân, Không quân, Tình báo các nước ASEAN, Giải bắn súng quân dụng ASEAN và một số hoạt động khác.

Thượng tướng, TS. Nguyễn Huy Hiệu

Ủy viên BCHTƯ Đảng

Thứ trưởng Bộ Quốc phòng