Phương hướng xây dựng Quân đội nhân dân (QĐND) “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại” đã được xác định và thực hiện trong nhiều nhiệm kỳ đại hội Đảng. Hiện nay, trước bối cảnh và yêu cầu mới của nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, phương hướng đó cần tiếp tục được quán triệt, cụ thể hóa cho phù hợp, đảm bảo cho quân đội luôn xứng đáng là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu trung thành và tin cậy của Đảng, Nhà nước và nhân dân.

Xây dựng QĐND vững mạnh về mọi mặt, có chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu ngày càng cao, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của cách mạng là nội dung có tầm quan trọng chiến lược trong toàn bộ đường lối quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân của Đảng. Trong từng thời kỳ, giai đoạn cụ thể, tùy theo yêu cầu nhiệm vụ của cách mạng mà phương hướng, mục tiêu và nội dung xây dựng QĐND có sự bổ sung, phát triển và được xác định rõ trong Cương lĩnh, nghị quyết của Đảng qua các kỳ đại hội. Trong Dự thảo Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH (bổ sung, phát triển năm 2011), một lần nữa Đảng ta khẳng định: Xây dựng QĐND cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và nhân dân, được nhân dân tin yêu. Đây là phương hướng chung xây dựng QĐND được xác định cho một giai đoạn cách mạng, một thời kỳ lịch sử nhất định - thời kỳ quá độ lên CNXH ở nước ta. Phương hướng này được quán triệt và cụ thể hóa trong các văn kiện của đại hội Đảng từng nhiệm kỳ cho phù hợp với đặc điểm tình hình và yêu cầu nhiệm vụ của thời kỳ đã xác định. Theo đó, trong nhiệm kỳ Đại hội Đảng lần này, cần quán triệt phương hướng xây dựng QĐND với một số nội dung cơ bản sau.

Một là, tiếp tục khẳng định: xây dựng QĐND vững mạnh về chính trị là nội dung quan trọng hàng đầu, làm cơ sở để nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu của QĐND. Mục đích xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị nhằm không ngừng tăng cường bản chất cách mạng, bản lĩnh chính trị của QĐND, trước hết là đội ngũ cán bộ, đảng viên, bảo đảm để quân đội luôn tuyệt đối trung thành với Đảng, Nhà nước và nhân dân; đồng thời, đủ khả năng, bản lĩnh sẵn sàng hoàn thành tốt nhiệm vụ chiến đấu và đấu tranh làm thất bại chiến lược “Diễn biến hòa bình”, âm mưu “phi chính trị hóa” quân đội của các thế lực thù địch. Để đạt được mục đích trên, một mặt, cần tiếp tục tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, nhất là giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ nâng cao nhận thức về chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng...; mặt khác, tích cực đổi mới nội dung, hình thức và phương pháp hoạt động công tác đảng, công tác chính trị trong quân đội phù hợp với đặc điểm tình hình mới. Tiếp tục quán triệt và thực hiện tốt Nghị quyết số 51- NQ/TƯ của Bộ Chính trị “Về tiếp tục hoàn thiện cơ chế lãnh đạo của Đảng, thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên trong QĐND Việt Nam”, bảo đảm không ngừng tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với quân đội trong tình hình mới. Coi trọng nâng cao năng lực lãnh đạo toàn diện và sức chiến đấu của các tổ chức cơ sở đảng trong Đảng bộ quân đội; tăng cường công tác bảo vệ chính trị nội bộ, chủ động đấu tranh chống các âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, giữ vững trận địa chính trị, tư tưởng trong quân đội.

Hai là, vận dụng linh hoạt các hình thức tổ chức lực lượng phù hợp với quá trình tổ chức lại quân đội và yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Sau chiến tranh, trước yêu cầu nhiệm vụ mới, việc điều chỉnh tổ chức quân đội là rất cần thiết và có ý nghĩa chiến lược đối với phát triển kinh tế-xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tuy nhiên, xung quanh vấn đề này đang có nhiều ý kiến khác nhau, nhưng về cơ bản có hai khuynh hướng. Khuynh hướng thứ nhất cho rằng, nên tổ chức QĐND với các đơn vị tinh, gọn, có khả năng cơ động cao để giải quyết linh hoạt, có hiệu quả các tình huống và nhiệm vụ  quốc phòng cả trong thời bình và khi xảy ra chiến tranh, theo xu hướng hiện nay của một số nước trên thế giới. Khuynh hướng thứ hai, chủ trương giữ nguyên tổ chức QĐND như hiện nay, với các đơn vị có quy mô lớn là chủ yếu, nhằm tạo ra sức mạnh tập trung trên từng hướng chiến lược. Đây là vấn đề lớn, đặc biệt quan trọng, có liên quan đến chất lượng tổng hợp, trình độ và khả năng sẵn sàng chiến đấu của quân đội. Cả hai khuynh hướng này không thể hoàn chỉnh ngay trong một thời điểm, nên cần được nghiên cứu một cách thấu đáo, toàn diện. Trước hết, cần thống nhất nhận thức, việc điều chỉnh tổ chức quân đội là một quá trình vận động khách quan, trên cơ sở tư duy khoa học với nhiều luận cứ, điều kiện và yếu tố phụ thuộc; trong đó, yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, đặc điểm của đất nước, khả năng trang bị và sự kế thừa các yếu tố lịch sử là những vấn đề cốt lõi. Do vậy, quá trình đó nên vận dụng nhiều hình thức tổ chức lực lượng ở các quy mô khác nhau, vừa kế thừa những mặt tích cực của mô hình đã có, vừa có các hình thức tổ chức mới đan xen. Trong quá trình vận động, phát triển ấy, tùy thuộc vào tình hình cụ thể mà điều chỉnh, chuyển đổi theo hướng mới, phù hợp với đặc điểm, khả năng của đất nước và xu hướng tổ chức quân đội trên thế giới, đảm bảo cho QĐND với các đơn vị tinh, gọn nhẹ, nhưng có khả năng cơ động và sức mạnh chiến đấu cao, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong mọi tình huống.

Ba là, từng bước điều chỉnh cơ cấu lực lượng quân đội hợp lý, đáp ứng yêu cầu phòng thủ, bảo vệ vững chắc đất nước; đồng thời, ngày càng nâng cao khả năng cơ động tiến công. Nước ta có vùng biển rộng, bờ biển dài, không gian lãnh thổ đất nước rộng lớn, nên việc quản lý, bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ trong điều kiện mới rất khó khăn, nhất là đối với vùng biển, đảo và vùng trời của Tổ quốc. Trong khi đó, do lịch sử để lại và do những điều kiện cụ thể khách quan của đất nước, cơ cấu lực lượng của quân đội còn có mặt chưa hợp lý, nhất là cơ cấu lực lượng giữa các quân chủng, giữa bộ đội chủ lực và lực lượng vũ trang địa phương... Vì vậy, thời gian tới, trong xây dựng, điều chỉnh cơ cấu lực lượng của quân đội cần chú trọng tăng cường lực lượng bảo vệ vùng biển, vùng trời của Tổ quốc và nâng cao chất lượng tác chiến trên bộ. Trong tình hình hiện nay, việc bảo vệ và giữ vững sự ổn định của từng địa phương, cơ sở giữ vai trò rất quan trọng đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; do đó, cần nghiên cứu, điều chỉnh cơ cấu lực lượng vũ trang địa phương hợp lý, đảm bảo đủ sức làm nòng cốt cùng Đảng bộ, chính quyền và nhân dân địa phương bảo vệ vững chắc cơ sở, địa bàn mình trong mọi tình huống. Đối với lực lượng chủ lực của Bộ, Quân khu và Quân chủng, nên đầu tư xây dựng một số đơn vị có trình độ chính quy, khả năng cơ động và sức mạnh chiến đấu cao, làm lực lượng cơ động chủ yếu để giải quyết các tình huống chiến lược trên bộ, trên không và trên biển; trên cơ sở đó, từng bước chuyển đổi từ tư duy phòng thủ thông thường để bảo vệ, sang kết hợp phòng thủ với cơ động tiến công là chủ yếu để bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Bốn là, đầu tư xây dựng một số đơn vị trọng điểm, với trang thiết bị hiện đại để nâng cao khả năng răn đe và tác chiến bảo vệ Tổ quốc từ xa, từng bước hình thành lực lượng tác chiến chiến lược. Xây dựng QĐND phải coi trọng toàn diện, nhưng nhất thiết phải tập trung ở các trọng điểm, nhằm tạo ra sự chuyển biến mang tính đột phá về sức mạnh và khả năng tác chiến của quân đội. Trong điều kiện kinh tế của đất nước còn hạn hẹp, trình độ công nghệ của nền công nghiệp quốc gia nói chung, công nghiệp quốc phòng nói riêng còn nhiều bất cập, việc mua sắm và sản xuất vũ khí, trang bị cho quân đội còn nhiều khó khăn. Vì vậy, cần kiên quyết đầu tư có trọng điểm trong việc mua sắm và nghiên cứu, sản xuất một số loại vũ khí, trang bị tiên tiến, hiện đại, nhất là các loại vũ khí tác chiến tầm xa, uy lực mạnh, độ chính xác cao, như: tàu ngầm, máy bay và tên lửa các loại... Cùng với đó, cần chủ động có kế hoạch tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực chất lượng cao để quản lý, sử dụng các loại vũ khí, trang bị hiện đại này; trên cơ sở đó, tổ chức các đơn vị mạnh, đủ sức tác chiến có hiệu quả trên biển, trên không và đánh thắng quân địch tiến công trên bộ. Từ các đơn vị trọng điểm đó, từng bước có kế hoạch tăng cường bổ sung, điều chỉnh để hình thành lực lượng tác chiến chiến lược mạnh của quân đội trên từng hướng chiến lược. Đây là vấn đề vừa lớn, vừa khó, có thể chưa làm được ngay, nhưng cần nghiên cứu đặt nền móng ngay từ những năm tới, tạo cơ sở, tiền đề để xây dựng lực lượng một cách cơ bản, lâu dài.

Năm là, chú trọng xây dựng một số đơn vị có tính chuyên nghiệp cao (đơn vị đặc biệt), đáp ứng yêu cầu của chiến tranh công nghệ cao và hợp tác quốc tế ngày càng mở rộng. Bộ đội ta được huấn luyện và thực hiện nhiệm vụ chủ yếu theo chế độ nghĩa vụ quân sự, thời gian phục vụ trong quân đội không dài, điều kiện huấn luyện còn nhiều khó khăn, nên tính chuyên nghiệp và khả năng tham gia một số hoạt động hợp tác quốc tế về lĩnh vực quân sự, quốc phòng còn hạn chế. Trong khi đó, trước xu thế hội nhập, hợp tác khu vực và quốc tế ngày càng sâu rộng, việc tham gia các hoạt động hợp tác quốc tế về lĩnh vực quân sự, quốc phòng là tất yếu khách quan; đây còn là điều kiện để thế giới hiểu rõ hơn tính chất nền quốc phòng tự vệ của Việt Nam, góp phần xây dựng môi trường hòa bình, cùng tồn tại và phát triển. Vì thế, cần nghiên cứu xây dựng một số đơn vị có tính đặc thù, quy mô nhỏ (cấp lữ đoàn, tiểu đoàn) thuộc các quân chủng, đảm bảo trình độ chính quy, tinh nhuệ, hiện đại để sẵn sàng tham gia có hiệu quả các hoạt động hợp tác quốc tế về lĩnh vực quân sự, quốc phòng khi cần thiết.

Sáu là, đẩy mạnh vận dụng cơ chế thị trường trong một số mặt bảo đảm của quân đội, góp phần giảm quân số phục vụ, tăng cường lực lượng tác chiến. Với quan điểm, xây dựng QĐND không chỉ nhằm sẵn sàng đánh thắng các loại hình chiến tranh xâm lược của kẻ thù (nếu chúng liều lĩnh gây ra), mà trước hết, phải làm thất bại chiến lược “Diễn biến hòa bình”, âm mưu bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, góp phần giữ vững ổn định chính trị-xã hội, tạo môi trường thuận lợi để phát triển đất nước, ngăn chặn và đẩy lùi nguy cơ chiến tranh. Vì vậy, công tác bảo đảm các mặt cho quân đội cần được duy trì thường xuyên cả về số lượng và chất lượng ngay trong thời bình, vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt, vừa cơ bản lâu dài, phù hợp với điều kiện tác chiến hiện đại. Trong điều kiện thời bình, đất nước đổi mới, nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường, định hướng XHCN, quân đội cần nghiên cứu, vận dụng những mặt tích cực của cơ chế thị trường vào một số mặt bảo đảm của quân đội một cách hợp lý, nhất là bảo đảm hậu cần, kỹ thuật và một số hoạt động của công nghiệp quốc phòng..., nhằm nâng cao tính hiệu quả, tiết kiệm cho ngân sách, giảm bớt quân số phục vụ, tăng thêm quân số tác chiến, từng bước làm giảm áp lực về quân số hiện nay.

Xây dựng QĐND là một vấn đề lớn, chúng ta đã thực hiện từ nhiều năm nay, tuy đã đạt được một số kết quả quan trọng, nhưng khó khăn, thử thách còn nhiều. Nội dung nêu ra ở đây nhằm góp ý kiến vào dự thảo các Văn kiện Đại hội XI của Đảng, góp phần tăng cường sức mạnh quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Trung tướng, PGS, TS. TRẦN THÁI BÌNH

Viện trưởng Viện Chiến lược Quân sự – BQP