Kết hợp phát triển kinh tế-xã hội (KT-XH) với tăng cường quốc phòng-an ninh (QP-AN) là quan điểm nhất quán, xuyên suốt trong đường lối xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của Đảng. Vì vậy, trong chiến lược phát triển KT-XH của từng thời kỳ, cần thống nhất các quan điểm về QP-AN, làm cơ sở xác định đúng phạm vi, nội dung cần đề cập, nhằm phát huy sức mạnh của các lực lượng QP-AN trong giữ vững môi trường hòa bình, ổn định kết hợp với tham gia xây dựng, phát triển KT-XH.

Thực tiễn xây dựng và thực hiện thành công hai kỳ chiến lược phát triển KT-XH của đất nước (1991-2000 và 2001-2010) cho thấy, nội dung về QP-AN luôn được xác định là yếu tố quan trọng để hợp thành chiến lược. Đây là lĩnh vực có phạm vi rộng và mối liên hệ với nhiều ngành, lĩnh vực của đời sống xã hội; có vai trò, vị trí rất quan trọng trong thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược: xây dựng và bảo vệ Tổ quốc nói chung, chiến lược phát triển KT-XH nói riêng. Tuy nhiên, ở từng thời kỳ khác nhau thì nội dung về QP-AN trong chiến lược phát triển KT-XH cũng có sự khác nhau. Vì vậy, việc lựa chọn nội dung, xác định giới hạn đề cập của QP-AN phù hợp với chiến lược phát triển KT-XH trong từng thời kỳ là vấn đề quan trọng, cần được nghiên cứu, thống nhất.

Nhìn lại chiến lược phát triển KT-XH thời kỳ 2001-2010, nội dung về QP-AN  được xác định là một trong năm quan điểm phát triển. Đó là: “Kết  hợp chặt chẽ phát triển KT-XH với xây dựng tiềm lực và thế trận quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân, được thể hiện trong chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển KT-XH của cả nước, của các ngành, các địa phương và trong các dự án đầu tư lớn”¹. Đến nay, trong Dự thảo Chiến lược phát triển KT-XH 10 năm tới (2011-2020), nội dung về QP-AN được thể hiện dưới dạng mục tiêu: “Giữ vững độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, bảo đảm an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội;…”² và là một trong những nội dung định hướng chiến lược. Như vậy, cách lựa chọn và xếp đặt nội dung QP-AN trong chiến lược phát triển KT-XH của từng thời kỳ có sự đổi mới về quan điểm, nhận thức của Đảng ta. Từ chỗ đặt vấn đề kết hợp phát triển KT-XH với củng cố QP-AN là quan điểm chỉ đạo sự gắn kết giữa xây dựng, phát triển và bảo vệ, tiến đến xác định đó là một trong 12 nội dung định hướng phát triển của chiến lược KT-XH. Điều đó khẳng định, QP-AN đã trở thành một giải pháp chiến lược rất quan trọng, vừa đạt được mục tiêu của QP-AN, vừa bảo đảm thực hiện thắng lợi mục tiêu và các chỉ tiêu của chiến lược phát triển KT-XH. Thực tiễn đó cho thấy, muốn xác định đúng vai trò, vị trí và mối quan hệ của QP-AN trong Dự thảo Chiến lược phát triển KT-XH 10 năm tới (2011-2020), theo chúng tôi, cần thống nhất và nắm vững  một số quan điểm chủ yếu sau.

1. QP-AN là bộ phận hữu cơ trong chiến lược phát triển KT-XH.

Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay, mỗi lĩnh vực đều có chiến lược chuyên ngành để xây dựng, phát triển và thực hiện mục tiêu theo chức năng, nhiệm vụ của mình. Ví như, chiến lược phát triển KT-XH nhằm mục tiêu xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN phát triển nhanh và bền vững;  chiến lược quốc phòng, chiến lược an ninh nhằm giữ vững ổn định chính trị, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc... Tuy chức năng, nhiệm vụ có khác nhau, nhưng các chiến lược đó đều góp phần thực hiện mục tiêu chung là xây dựng nước Việt Nam XHCN, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, nên chúng có liên quan mật thiết với nhau trong quan hệ tổng thể giữa xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Vì thế, khi xây dựng từng chiến lược nói chung, chiến lược phát triển KT-XH nói riêng, cần xem xét mức độ liên quan với các lĩnh vực khác để kết hợp đúng mức và đạt hiệu quả cao nhất.

Mặt khác, nhìn từ góc độ bảo vệ, lĩnh vực QP-AN có liên quan đến hai chiến lược, là chiến lược quốc phòng và chiến lược an ninh quốc gia. Mỗi chiến lược có đặc trưng riêng, nhưng quốc phòng và an ninh luôn gắn bó khăng khít với nhau và  có quan hệ chặt chẽ với các lĩnh vực, các ngành khác trong chiến lược bảo vệ Tổ quốc. Điều đó được thể hiện rõ nét trong việc thường xuyên phối hợp giữa QP-AN trong các hoạt động xây dựng, quản lý và đấu tranh nhằm mục tiêu bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ chế độ XHCN, bảo vệ sự nghiệp đổi mới và công cuộc lao động hòa bình của nhân dân. Do đó, QP-AN không chỉ là lĩnh vực đặc thù, liên quan mật thiết đến KT-XH mà còn là bộ phận hữu cơ của chiến lược phát triển KT-XH.

Thời gian tới, nước ta bước vào thời kỳ chiến lược mới (2011-2020), trong bối cảnh quốc tế và khu vực đang có thay đổi rất nhanh, phức tạp và khó lường; tình hình trong nước vừa có thuận lợi, cơ hội, vừa đứng trước những khó khăn, thách thức gay gắt. Để đạt được mục tiêu tổng quát, các tiêu chí, chỉ tiêu chủ yếu và các định hướng phát triển mà Dự thảo Chiến lược nêu ra, thì vấn đề quan trọng hàng đầu là phải tạo được môi trường hòa bình, ổn định để đảm bảo cho đất nước phát triển nhanh, bền vững. Vì vậy, cùng với thực hiện tốt các giải pháp, đột phá chiến lược, cần đẩy mạnh kết hợp phát triển KT-XH với củng cố QP-AN trong từng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch và chính sách phát triển KT-XH, bảo đảm mỗi bước phát triển KT-XH là một bước củng cố QP-AN và QP-AN vững mạnh sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho KT-XH phát triển. Với ý nghĩa đó, QP-AN phải trở thành bộ phận hữu cơ, không thể thiếu trong chiến lược phát triển KT-XH của đất nước.

2. QP-AN có vị trí quan trọng trong giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để xây dựng và phát triển KT-XH của đất nước.

Trong Dự thảo “Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH” (bổ sung, phát triển năm 2011), Đảng ta đã xác định: “Mục tiêu, nhiệm vụ của quốc phòng, an ninh là bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ XHCN, giữ vững hòa bình, ổn định chính trị và an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội; chủ động ngăn chặn, làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực thù địch đối với sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta”³. Phấn đấu đạt được mục tiêu đó chính là tạo ra môi trường hòa bình, ổn định để xây dựng, phát triển KT-XH của đất nước.

Tuy nhiên, không phải chờ đến khi đạt được mục tiêu bảo vệ, tạo được môi trường hòa bình, ổn định mới xây dựng đất nước, mà hai nhiệm vụ: xây dựng và bảo vệ phải tiến hành song song. Vì vậy, trong xây dựng chiến lược phát triển KT-XH, đi đôi với xác định mục tiêu và các chỉ tiêu KT-XH, còn phải có các biện pháp để giữ vững môi trường ổn định và bảo vệ những thành quả đạt được. Để thực hiện yêu cầu đó, trước hết, cần phát huy trách nhiệm, khả năng tự bảo vệ của các lĩnh vực, các ngành KT-XH; đồng thời, phải kết hợp với các hoạt động đấu tranh bảo vệ của lực lượng QP-AN theo chức năng. Đó là mối quan hệ “Kết hợp KT-XH với QP-AN theo phương châm phát triển KT-XH là nền tảng để bảo vệ Tổ quốc; ổn định chính trị, củng cố QP-AN vững mạnh là điều kiện để phát triển KT-XH”⁴. Như vậy, trong phạm vi của chiến lược phát triển KT-XH, đây là mối quan hệ giữa chủ thể là KT-XH giữ vai trò quyết định và khách thể là QP-AN có vị trí quan trọng.

Hoạt động của lĩnh vực QP-AN có phạm vi rất rộng, được thể hiện trong chiến lược quốc phòng và chiến lược an ninh quốc gia. Phấn đấu thực hiện tốt mục tiêu của các chiến lược này cũng đồng thời đạt được mục tiêu giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, bảo đảm cho xây dựng, phát triển KT-XH nhanh và bền vững. Vì vậy, trong nội dung của Chiến lược phát triển KT-XH 10 năm tới, không cần đề cập toàn bộ các hoạt động của chiến lược quốc phòng và chiến lược an ninh quốc gia, mà trong đó có thể chỉ xác định các vấn đề có liên quan trực tiếp đến bảo đảm cho xây dựng và phát triển KT-XH của đất nước. Trong đó, cần chú trọng phát huy sức mạnh nòng cốt của lực lượng QP-AN trong đấu tranh phòng, chống các hoạt động gây mất ổn định chính trị, phá hoại nền kinh tế, gây rối loạn thị trường, làm mất an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội…; đồng thời, ngăn chặn, đẩy lùi mọi nguy cơ, giải quyết kịp thời, có hiệu quả mọi tình huống và sẵn sàng đánh bại chiến tranh xâm lược của các thế lực thù địch. Qua đó, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển KT-XH, bảo vệ vững chắc những thành quả đạt được.

3. QP-AN trực tiếp tham gia thực hiện có hiệu quả các mục tiêu kinh tế, văn hóa, xã hội trong chiến lược phát triển KT-XH của đất nước.

Trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng, phát triển KT-XH của đất nước, Đảng ta luôn chủ trương kết hợp chặt chẽ phát triển KT-XH với củng cố QP-AN và củng cố QP-AN với phát triển KT-XH. Trong mối quan hệ đó, phát triển KT-XH có vai trò tạo cơ sở vật chất kỹ thuật để củng cố QP-AN; ngược lại, QP-AN lại là điều kiện, phương tiện bảo đảm cho xây dựng, phát triển KT-XH. Ở nước ta, quan hệ KT-XH với QP-AN về cơ bản là đồng thuận, vì cùng nhằm mục tiêu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhưng cũng có điểm chưa đồng nhất, vì chi phí, đầu tư cho QP-AN khá tốn kém, nhưng lợi ích về KT-XH lại khó xác định rõ ràng. Do vậy, để tạo được sự thống nhất cao giữa KT-XH với QP-AN thì kết hợp giữa các lĩnh vực này là yêu cầu tất yếu khách quan. Trong Chiến lược phát triển KT-XH 10 năm tới, lực lượng QP-AN nói chung, lực lượng vũ trang (LLVT) nhân dân nói riêng, ngoài nhiệm vụ đấu tranh, chiến đấu bảo vệ cho phát triển KT-XH còn có trách nhiệm tham gia lao động sản xuất, xây dựng kinh tế và làm tốt các công tác xã hội. Tùy theo chức năng, sở trường và khả năng của từng lực lượng mà xác định nhiệm vụ tham gia xây dựng KT-XH cho phù hợp.

Đối với lực lượng Quân đội nhân dân, ngoài việc phát huy truyền thống tự lực, tự cường, đẩy mạnh tăng gia sản xuất, tự bảo đảm (một số nhu cầu thiết yếu) đi đôi với thực hành tiết kiệm, góp phần tích lũy cho xây dựng, phát triển KT-XH của đất nước, cần chủ động tham gia vào các chương trình KT-XH khi có điều kiện và yêu cầu trên các địa bàn. Trong đó, cần tập trung xây dựng và nâng cao hiệu quả hoạt động của các khu Kinh tế-Quốc phòng (với kinh tế là chủ thể) theo hướng ngày càng đi vào chiều sâu với các quy mô và phân cấp quản lý phù hợp. Đồng thời, nghiên cứu để triển khai xây dựng các khu Quốc phòng-Kinh tế (với quốc phòng là chủ thể) ở những địa bàn trọng điểm về QP-AN, cả trên đất liền và ngoài biển, đảo. Đây là các mô hình thể hiện rõ nét việc quân đội trực tiếp tham gia xây dựng, phát triển KT-XH của đất nước một cách có hiệu quả. Mặt khác, tiếp tục đẩy mạnh xây dựng các doanh nghiệp quân đội tham gia sản xuất xây dựng kinh tế, vừa góp phần phát huy nội lực của nền kinh tế đất nước trên các địa bàn chiến lược, vừa duy trì được lực lượng nòng cốt bảo đảm nhu cầu vật chất, kỹ thuật cho sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu thắng lợi. Đặc biệt, đối với công nghiệp quốc phòng là bộ phận hợp thành của nền công nghiệp quốc gia, cần phấn đấu từng bước đáp ứng nhu cầu về vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại cho quân đội; đồng thời, góp phần đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Đối với lực lượng An ninh nhân dân, trong quá trình đấu tranh để giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, cần chủ động tham gia xây dựng, phát triển KT-XH. Các hoạt động đấu tranh của lực lượng an ninh trong quản lý thị trường, chống buôn lậu, đầu cơ, tích trữ, phá giá, làm hàng giả, hàng nhái…, vừa nhằm bảo vệ sản xuất, kinh doanh vừa trực tiếp góp phần cho phát triển KT-XH.

Đi đôi với tham gia lao động sản xuất làm kinh tế, LLVT nhân dân cần tích cực tham gia các hoạt động văn hóa-xã hội, giữ vững và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, gìn giữ các di sản văn hóa phi vật thể, tôn tạo và quản lý tốt các di sản văn hóa vật thể, xây dựng nếp sống văn hóa mới. Kết hợp với các địa phương trên địa bàn đóng quân và cơ quan chức năng, tổ chức bồi dưỡng kiến thức QP-AN, nâng cao trình độ văn hóa, trình độ dân trí cho nhân dân, nhất là đối với đồng bào các dân tộc thiểu số ở vùng núi cao, vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo. Mặt khác, LLVT nhân dân còn trực tiếp giúp dân bảo vệ môi trường, thực hiện tốt các chương trình, chính sách xã hội của Nhà nước như: xóa đói, giảm nghèo, bảo đảm nước sạch, vệ sinh phòng bệnh, khám chữa bệnh cho nhân dân và chăm lo cho các đối tượng chính sách ở địa phương. Những việc làm đó cho thấy, LLVT nhân dân còn là bộ phận trực tiếp tham gia xây dựng, phát triển KT-XH của đất nước.

Như vậy, xác định các quan điểm về QP-AN có vị trí rất quan trọng trong xây dựng chiến lược phát triển KT-XH của đất nước trong thời kỳ mới. Các quan điểm đó chỉ rõ mối quan hệ, tác động qua lại và phạm vi liên quan của hai lĩnh vực “kép” là KT-XH và QP-AN trong chiến lược phát triển KT-XH. Các quan điểm trên đây bắt nguồn từ một quan điểm cơ bản, xuyên suốt của Đảng ta là “Kết hợp chặt chẽ KT-XH với QP-AN” trong xây dựng phát triển kinh tế và quá trình thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược. Thống nhất các quan điểm là cơ sở để xác định vị trí và các nội dung cần đề cập về QP-AN một cách hợp lý, góp phần xây dựng, hoàn thiện và thực hiện thành công Chiến lược phát triển KT-XH trong 10 năm tới.

PGS, TS. HOÀNG XUÂN LÂM

__________

1- ĐCSVN, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb. CTQG, H. 2001, tr. 167.

2- ĐCSVN, Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XI của Đảng, Nxb. CTQG, H. 2010, tr. 37.

3- ĐCSVN, Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XI của Đảng, Nxb. CTQG, H. 2010, tr. 12.

4- ĐCSVN, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb.CTQG, H. 2006, tr. 227-228