I - CHỦ TRƯƠNG, CHÍNH SÁCH TÔN GIÁO CỦA ĐẢNG, NHÀ NƯỚC TA VÀ NHIỆM VỤ CỦA LỰC LƯỢNG VŨ TRANG

Do các yếu tố địa lý, lịch sử, hiện nay ở Việt Nam, trên 80% dân số có tín ngưỡng và tôn giáo. Ngoài những người theo tín ngưỡng truyền thống (thờ tổ tiên và những người có công với đất nước, cộng đồng), cả nước có trên 20 triệu tín đồ thuộc 6 tôn giáo chính (Phật giáo, Thiên Chúa giáo, Hồi giáo, Tin Lành, Cao Đài và Hòa Hảo), 80 ngàn chức sắc, nhà tu hành; hoạt động trong 16 tổ chức tôn giáo (được Nhà nước công nhận tư cách pháp nhân) và trên 25 ngàn cơ sở thờ tự. Sự tồn tại, hoạt động của các tín ngưỡng, tôn giáo làm phong phú bộ mặt văn hóa tinh thần của đất nước. Tuyệt đại đa số tín đồ, chức sắc, chức việc tôn giáo đều thể hiện xu hướng đồng hành cùng dân tộc, đoàn kết, chung tay xây dựng và bảo vệ đất nước.

Vận dụng sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề tôn giáo, Đảng và Nhà nước ta luôn coi tự do tín ngưỡng, tôn giáo là một trong những quyền cơ bản của công dân, được pháp luật bảo hộ; đồng thời, xác định: công tác tôn giáo (CTTG) là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý, điều hành của Nhà nước; thực hiện tốt CTTG sẽ góp phần củng cố, tăng cường sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN. Ngày 16-10-1990, Bộ Chính trị (khoá VI) đã ra Nghị quyết số 24-NQ/TW về “Tăng cường CTTG trong tình hình mới”, trong đó khẳng định: tín ngưỡng, tôn giáo còn tồn tại lâu dài, là nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân; tôn giáo có những giá trị văn hoá, đạo đức phù hợp với chế độ mới; thực chất CTTG là công tác vận động quần chúng. Trải qua các kỳ đại hội (từ Đại hội VII đến Đại hội X), Đảng ta tiếp tục bổ sung, hoàn thiện chủ trương, chính sách tôn giáo phù hợp với sự phát triển của đất nước. Chỉ thị số 37-CT/TW, ngày 2-7-1998 của Bộ Chính trị "Về CTTG trong tình hình mới” tiếp tục nêu rõ quan điểm: tín ngưỡng, tôn giáo là nhu cầu của một bộ phận nhân dân; tôn trọng và bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, theo hoặc không theo bất kỳ tôn giáo nào, quyền sinh hoạt tôn giáo bình thường theo đúng pháp luật; thực hiện bình đẳng, đoàn kết lương giáo và giữa các tôn giáo; khắc phục mọi thái độ hẹp hòi, thành kiến, phân biệt, đối xử với đồng bào có đạo, chống những hành vi vi phạm tự do tín ngưỡng; nghiêm cấm và ngăn chặn mọi hành vi lợi dụng tôn giáo để phá hoại độc lập, đoàn kết dân tộc, chống phá CNXH và ngăn cản tín đồ làm nghĩa vụ công dân. Chỉ thị khẳng định chính sách tôn giáo của Đảng là nhằm: xây dựng, phát huy đoàn kết giữa đồng bào theo các tôn giáo khác nhau, giữa đồng bào theo tôn giáo và đồng bào không theo tôn giáo; chăm lo phát triển kinh tế, văn hóa, nâng cao đời sống của đồng bào có đạo vì mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh". Đặc biệt, Nghị quyết số 25-NQ/TW, ngày 12-3-2003 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa IX) về CTTG đã nhấn mạnh: tín ngưỡng, tôn giáo là nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân, đang và sẽ tồn tại cùng dân tộc trong quá trình xây dựng CNXH ở nước ta; đồng bào các tôn giáo là bộ phận của khối đại đoàn kết toàn dân tộc; Đảng, Nhà nước thực hiện nhất quán chính sách đại đoàn kết toàn dân tộc, nghiêm cấm phân biệt đối với công dân vì lý do tín ngưỡng, tôn giáo; mọi công dân, không phân biệt tín ngưỡng, tôn giáo đều có quyền và nghĩa vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; mọi tín đồ tôn giáo đều có quyền tự do hành đạo tại gia đình và cơ sở thờ tự hợp pháp theo quy định của pháp luật; các tổ chức tôn giáo (được Nhà nước thừa nhận) hoạt động trong khuôn khổ pháp luật và được pháp luật bảo hộ. Về CTTG, Nghị quyết khẳng định: CTTG là vấn đề chiến lược có ý nghĩa rất quan trọng trong tình hình mới; trách nhiệm thực hiện CTTG là của cả hệ thống chính trị; nội dung cốt lõi của CTTG là công tác vận động quần chúng; lấy mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh làm điểm tương đồng để gắn bó đồng bào các tôn giáo vì sự nghiệp chung.  Để thực hiện tốt CTTG trong tình hình mới, Nghị quyết xác định nhiều chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo và đặc biệt nhấn mạnh các yêu cầu: thực hiện có hiệu quả các chương trình phát triển kinh tế-xã hội, nâng cao đời sống vật chất, văn hóa của nhân dân, trong đó có đồng bào các tôn giáo; tạo điều kiện cho các tôn giáo hoạt động bình thường theo đúng chính sách và pháp luật của Nhà nước; đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước, xây dựng cuộc sống “tốt đời, đẹp đạo” trong quần chúng tín đồ, chức sắc, nhà tu hành; phát huy tinh thần yêu nước của đồng bào có đạo, đấu tranh làm thất bại âm mưu của các thế lực thù địch lợi dụng vấn đề tôn giáo, dân tộc để phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc; tăng cường công tác vận động quần chúng, xây dựng lực lượng chính trị cơ sở; tăng cường công tác quản lý nhà nước về tôn giáo;...

Để hiện thực hoá các quan điểm, chủ trương của Đảng về tôn giáo và CTTG, Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản pháp luật quan trọng để đưa vào thực hiện. Hiến pháp năm 1992 (Điều 70) ghi rõ: “Công dân có quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, theo hoặc không theo một tôn giáo nào, các tôn giáo đều bình đẳng trước pháp luật. Những nơi thờ tự của các tín ngưỡng, tôn giáo được pháp luật bảo hộ, không ai được xâm phạm tự do tín ngưỡng, tôn giáo hoặc lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để làm trái pháp luật và chính sách của Nhà nước”¹. Tiếp theo, Nghị định số 26/1999/NĐ-CP, ngày19-4-1999 của Chính phủ “Về các hoạt động tôn giáo” tiếp tục cụ thể hóa quan điểm, chủ trương của Đảng về tự do tín ngưỡng, tôn giáo và chính sách tôn giáo. Đáng chú ý, ngày 29-6-2004, Nhà nước ta đã công bố Pháp lệnh về Tín ngưỡng, tôn giáo (gồm 6 chương, 41 điều) nhằm điều chỉnh hoạt động tín ngưỡng và tôn giáo; đồng thời, khẳng định rõ vai trò của Nhà nước trong quản lý các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo. Việc Chính phủ công bố Sách trắng "Tôn giáo và Chính sách tôn giáo ở Việt Nam" (tháng 2-2007) có một ý nghĩa quan trọng, vừa khẳng định quan điểm, chính sách nhất quán của Đảng, Nhà nước ta về tôn trọng tự do tín ngưỡng, tôn giáo, vừa thể hiện thái độ rõ ràng trước nhân dân cả nước và công luận quốc tế: tự do tín ngưỡng, tôn giáo ở nước ta được thực thi theo pháp luật; kiên quyết ngăn chặn và xử lý những hành động lợi dụng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo để chống phá Đảng, Nhà nước và chế độ.

Có thể khẳng định rằng, với tư duy đổi mới, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước ta về vấn đề tôn giáo và CTTG đã đi vào cuộc sống và phát huy tác dụng rõ rệt. Đến nay, đời sống của đồng bào có đạo và không có đạo ngày càng được cải thiện; hoạt động tôn giáo phát triển theo chiều hướng tích cực, cơ bản diễn ra theo đúng quy định của pháp luật, góp phần nâng cao bản sắc văn hóa dân tộc; mối quan hệ giữa Nhà nước và các tôn giáo không ngừng được cải thiện; phần lớn đồng bào có đạo đều phát huy lòng yêu nước, sống "tốt đời, đẹp đạo", đồng hành cùng dân tộc, có những đóng góp tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; các tôn giáo có sự phát triển về tín đồ, chức sắc, nhà tu hành; công tác đào tạo chức sắc tôn giáo, in ấn kinh sách,... được quan tâm; sinh hoạt tôn giáo sôi động, cơ sở thờ tự được xây mới, tu bổ khang trang; các hoạt động chống phá, lợi dụng đời sống tâm linh của đồng bào theo tín ngưỡng, tôn giáo hòng phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc bị phê phán và xử lý theo pháp luật.   

Là một bộ phận trong hệ thống chính trị đất nước, có chức năng, nhiệm vụ của một đội quân chiến đấu, đội quân công tác và đội quân lao động sản xuất, làm nòng cốt của nền quốc phòng toàn dân bảo vệ Tổ quốc XHCN, lực lượng vũ trang (LLVT) nhân dân có vai trò, trách nhiệm rất lớn trong việc tham gia thực hiện đường lối, chính sách tôn giáo của Đảng, Nhà nước. Với truyền thống đoàn kết quân - dân, thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình, trên cơ sở quán triệt sâu sắc các chỉ thị, nghị quyết, nghị định của Đảng, Chính phủ về CTTG trong tình hình mới, ngày 23-2-1999, Thường vụ Đảng uỷ Quân sự Trung ương đã ra Chỉ thị số 36/ĐUQSTW “Về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo Quân đội thực hiện CTTG trong tình hình mới”. Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội các khóa VII, VIII và nghị quyết hằng năm của Đảng ủy Quân sự trung ương về lãnh đạo thực hiện công tác quân sự, quốc phòng đều đề cập đến nội dung thực hiện CTTG của quân đội; yêu cầu quân đội tham gia công tác dân vận, góp phần xây dựng cơ sở chính trị, xóa đói, giảm nghèo trên các địa bàn chiến lược, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và vùng có đạo. Theo đó, CTTG của LLVT bao gồm những nhiệm vụ chủ yếu sau:

Thứ nhất, thường xuyên tổ chức quán triệt, nâng cao nhận thức cho đảng viên, cán bộ, chiến sĩ, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân viên chức quốc phòng về vấn đề tự do tín ngưỡng, tôn giáo và vai trò của CTTG theo quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước ta. Trên cơ sở đó, đề cao ý thức trách nhiệm của từng tổ chức, từng con người trong việc thực hiện CTTG ở từng cơ quan, đơn vị; xây dựng ý thức cảnh giác của mỗi cán bộ, chiến sĩ trước âm mưu, thủ đoạn "Diễn biến hòa bình", "phi chính trị hóa" quân đội, lợi dụng vấn đề tự do tín ngưỡng, tôn giáo của các thế lực thù địch để hòng chia rẽ nội bộ quân đội và mối quan hệ máu thịt truyền thống giữa quân đội với nhân dân.

 Thứ hai, nghiên cứu, cụ thể hóa quan điểm, chủ trương, chính sách tôn giáo của Đảng và Nhà nước phù hợp với đặc điểm, nhiệm vụ của LLVT trong tình hình mới. Theo đó, công tác tuyển quân, tuyển sinh, bồi dưỡng đảng viên mới, tạo nguồn cán bộ phục vụ lâu dài trong quân đội và tạo nguồn cán bộ cho địa phương phải thực hiện đúng Quy định của Bộ Quốc phòng, Hướng dẫn của Tổng cục Chính trị và các cơ quan chức năng về tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ, nhằm bảo đảm quyền lợi về chính trị và sự bình đẳng của công dân trong thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc. Trong xây dựng đơn vị, các cấp phải duy trì nghiêm Điều lệnh Quản lý bộ đội, Quy chế dân chủ ở cơ sở, bảo đảm đoàn kết nội bộ; nghiêm cấm mọi hành vi phân biệt đối xử; chú trọng giáo dục, bồi dưỡng, tạo điều kiện để quân nhân có đạo phấn đấu tu dưỡng, rèn luyện trở thành những quân nhân ưu tú, có nhận thức, quan điểm, tư tưởng đúng đắn, bản lĩnh chính trị vững vàng, trình độ, năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Trong quá trình tại ngũ, yêu cầu mọi quân nhân có đạo hay không có đạo đều phải chấp hành nghiêm pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội; nếu đủ tiêu chuẩn theo quy định của Điều lệ Đảng, được xem xét, bồi dưỡng, kết nạp Đảng; được tuyển chọn đào tạo cán bộ, sĩ quan, nhân viên chuyên môn kỹ thuật để phục vụ lâu dài trong quân đội. Việc kết nạp đảng viên, cử quân nhân có đạo, gốc đạo đi học và việc tham gia sinh hoạt tôn giáo của đảng viên có đạo, gốc đạo được thực hiện chặt chẽ, tuân thủ các quy định của Trung ương và cơ quan có thẩm quyền.

Thứ ba, chủ động phối hợp với các cấp, các ngành, các địa phương, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhân dân, nhất là các chức sắc, nhà tu hành và tín đồ các tôn giáo nâng cao lòng yêu nước, tinh thần độc lập, tự chủ, ý thức gắn bó với dân tộc, với chế độ XHCN, thực hiện tốt chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, chăm lo xây dựng cuộc sống "tốt đời, đẹp đạo". Tổ chức thực hiện tốt công tác bồi dưỡng kiến thức quốc phòng - an ninh (QP-AN) cho các đối tượng, trong đó hết sức chú trọng đối tượng là chức sắc, chức việc các tôn giáo; thông qua giáo dục, tuyên truyền, làm cho đồng bào có đạo nhận thức sâu sắc đường lối, chính sách tôn trọng tự do tín ngưỡng, tôn giáo của Đảng, Nhà nước ta; khẳng định quan điểm của Đảng, Nhà nước ta luôn coi đồng bào các tôn giáo là một bộ phận quan trọng trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc, cùng phấn đấu thực hiện mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh"; chú trọng phát huy những giá trị tốt đẹp của các tôn giáo vào xây dựng xã hội mới; khuyến khích các tôn giáo hoạt động tuân thủ pháp luật, đóng góp tích cực vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội và củng cố QP - AN; đồng thời, đề cao cảnh giác, đấu tranh với âm mưu, thủ đoạn của chiến lược "Diễn biến hòa bình", lợi dụng tự do tín ngưỡng, tôn giáo để chống phá sự nghiệp cách mạng của các thế lực thù địch.

Thứ tư, các đơn vị đứng chân trên các địa bàn có đông đồng bào tôn giáo cần đẩy mạnh công tác dân vận, tích cực tham mưu giúp cấp uỷ, chính quyền địa phương xây dựng, kiện toàn, nâng cao chất lượng hoạt động của hệ thống chính trị ở cơ sở, nhất là năng lực quản lý nhà nước về hoạt động tôn giáo, góp phần lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt nhiệm vụ QP-AN ở cơ sở, xây dựng cơ sở vững mạnh toàn diện. Trong bối cảnh hiện nay, cần tham mưu giúp các địa phương nâng cao năng lực tuyên truyền, vận động, thuyết phục, cảm hóa của đội ngũ cán bộ ở cơ sở đối với đồng bào có đạo, nhằm thu hút, tập hợp, tạo sự đồng thuận xã hội rộng rãi của tín đồ các tôn giáo với các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước cũng như năng lực lãnh đạo, chỉ đạo của đội ngũ cán bộ trong đấu tranh, vô hiệu hóa hoạt động chống phá của các thế lực thù địch. Cùng với đó, các đơn vị cần tham mưu giúp các địa phương thực hiện tốt công tác tạo nguồn, bồi dưỡng cán bộ, đảng viên, xây dựng lực lượng cốt cán cho địa phương từ quần chúng tốt tại cơ sở và số quân nhân đã hoàn thành nghĩa vụ quân sự,v.v.

Thứ năm, tích cực giúp đồng bào có đạo phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, xoá đói, giảm nghèo, nâng cao dân trí, thực hiện chính sách xã hội, xây dựng cơ sở hạ tầng, phòng chống thiên tai, dịch bệnh,... bằng những việc làm cụ thể, thiết thực. Thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp công tác dân vận, bảo đảm phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của từng loại hình đơn vị và tình hình thực tiễn của địa phương; chú trọng phát huy vai trò của các tổ (đội) công tác và cán bộ tăng cường cho cơ sở ở vùng có đông đồng bào có đạo; giữ mối liên hệ chặt chẽ giữa chỉ huy, lãnh đạo đơn vị với cấp ủy, chính quyền, các ban, ngành địa phương nhằm xử lý những tình huống nảy sinh ở cơ sở một cách chủ động, kịp thời. Đối với những vấn đề về đất đai, cơ sở thờ tự tôn giáo liên quan đến QP-AN, lãnh đạo, chỉ huy các cấp cần nắm vững nguyên tắc giải quyết theo đúng quy định của pháp luật, vừa phải bảo đảm yêu cầu nhiệm vụ quân sự, QP-AN, vừa phù hợp với chính sách tôn giáo của Đảng và Nhà nước. Trong từng trường hợp cụ thể phải báo cáo, xin chỉ thị của trên; kiên quyết đấu tranh với các hiện tượng lợi dụng vấn đề tôn giáo để chống phá, gây mất ổn định chính trị - xã hội địa bàn.

(Số sau: II - Những giải pháp chủ yếu, kết quả và bài học kinh nghiệm).

HỌC TỪ - MINH SƠN

_________

1- Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb CTQG, H. 1992, tr. 36.