Năm 2008, những diễn biến không thuận lợi của nền kinh tế thế giới và trong nước đã ảnh hưởng đến sản xuất, tăng trưởng kinh tế, nên một số chỉ tiêu kinh tế vĩ mô đạt thấp, giá tiêu dùng tăng cao, đời sống nhân dân gặp khó khăn... Trước tình hình đó, Đảng, Nhà nước đã có nhiều chủ trương, biện pháp để kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội và tăng trưởng bền vững. Chính phủ đã điều chỉnh chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế (từ 8,5 % xuống 7%), điều chỉnh chỉ tiêu về chỉ số giá tiêu dùng, thắt chặt chi tiêu ngân sách và đầu tư công, giảm chi ngân sách Nhà nước (NSNN) đảm bảo cho các nhiệm vụ, trong đó có quốc phòng. Theo đó, ngành Tài chính Quân đội đã chủ động làm tham mưu cho Bộ Quốc phòng các giải pháp điều hành ngân sách phù hợp với diễn biến thực tế. Bộ Quốc phòng đã ban hành Quyết định số 1076/QĐ-BQP (ngày 06-5-2008) về thực hiện chủ trương kiềm chế lạm phát của Chính phủ; đồng thời, tăng cường chỉ đạo các ngành, các đơn vị rà soát các nội dung chi, đảm bảo thực hiện nhiệm vụ thường xuyên, đột xuất; tăng cường kiểm tra, đôn đốc thực hiện thu nộp NSNN và ngân sách quốc phòng (NSQP) đạt và vượt chỉ tiêu kế hoạch; tích cực đôn đốc chi tiêu, đẩy nhanh tiến độ giải ngân, thanh toán, quyết toán; điều hành ngân sách theo chỉ tiêu Bộ giao (không bổ sung ngân sách). Cùng với đó, Ngành đã xây dựng, hoàn thiện và ban hành hệ thống văn bản về cơ chế, chính sách, quy chế, quy định mới, tạo hành lang pháp lý cho việc nâng cao chất lượng công tác quản lý tài chính trong toàn quân; việc huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực tài chính được quan tâm và đạt hiệu quả thiết thực; đẩy mạnh thực hiện tiết kiệm, phòng, chống lãng phí, thất thoát...Bằng các giải pháp đồng bộ, nên mặc dù ngân sách hạn hẹp, giá cả một số mặt hàng thiết yếu tăng mạnh, nhưng nhìn chung, công tác tài chính đã đảm bảo tốt nhu cầu chi tiêu cho quân đội thực hiện thắng lợi nhiệm vụ quân sự, quốc phòng (QS, QP) và tham gia xây dựng đất nước.

Năm 2009, dự báo tình hình kinh tế đất nước từng bước ổn định, lạm phát  giảm dần, tăng trưởng kinh tế trong nước khoảng 7%. Tiềm lực tài chính quốc gia từng bước được tăng cường, đi vào chiều sâu; Chính phủ tiếp tục thực hiện thắt chặt chi tiêu NSNN, nhất là các khoản chi ngân sách (kể cả chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển), triệt để tiết kiệm và nâng cao hiệu quả chi ngân sách...

Với tình hình trên, khả năng đảm bảo NSQP năm 2009 không tăng so với năm trước. Trong khi đó, giá xăng, dầu thế giới và giá nhiều loại vật tư, lương thực, thực phẩm diễn biến phức tạp; nhu cầu chi cho nhiệm vụ QS, QP và xây dựng quân đội tăng cao; nhiều chế độ, chính sách mới ban hành; chi thường xuyên bảo đảm đời sống vật chất, tinh thần cho bộ đội vẫn chiếm tỷ trọng lớn của ngân sách, các nguồn lực tài chính giảm dần...

Để giải quyết sự mất cân đối giữa nhu cầu cao, nhưng khả năng ngân sách có hạn, đáp ứng tài chính cho toàn quân hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ chính trị được giao trong mọi tình huống, công tác tài chính và ngành Tài chính Quân đội cần nhận rõ khó khăn chung của đất nước, chủ động khai thác tối đa các nguồn lực tài chính, nâng cao chất lượng xây dựng dự toán và đảm bảo ngân sách, trong đó cần tập trung vào những vấn đề chủ yếu sau.

Một là, quán triệt sâu sắc và thực hiện nghiêm túc các chủ trương, chính sách về kinh tế, tài chính của Đảng, Nhà nước, trực tiếp là các chỉ thị, nghị quyết của Đảng ủy Quân sự Trung ương, Bộ Quốc phòng về công tác tài chính quân đội; đặc biệt là Chỉ thị 75/CT-BQP ngày 20-6-2008 của Bộ Quốc phòng về đảm bảo tài chính năm 2009 để xây dựng dự toán và đảm bảo ngân sách cho các hoạt động của quân đội. Trong đó, tập trung bảo đảm tốt cho các nhiệm vụ chủ yếu sau:

Ưu tiên ngân sách bảo đảm ổn định và cải thiện đời sống vật chất, tinh thần của bộ đội, chú trọng các đơn vị đóng quân ở địa bàn khó khăn, biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa; bảo đảm tốt cho các hoạt động kỷ niệm 65 năm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam, 20 năm ngày Hội Quốc phòng toàn dân...

Tiếp tục đầu tư xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh toàn diện, nhất là các địa bàn, khu vực trọng điểm và các khu vực phòng thủ chủ yếu, biên giới, hải đảo; tăng cường khả năng sẵn sàng chiến đấu (SSCĐ); đẩy mạnh xây dựng chính quy; nâng cao chất lượng huấn luyện chiến đấu; nâng cao khả năng đối phó với những nhiệm vụ đột xuất phát sinh; phòng, chống thiên tai, tìm kiếm, cứu nạn.

Tập trung ngân sách để tăng cường tiềm lực quốc phòng; duy trì, bảo quản, sửa chữa, tăng hạn và bổ sung các vũ khí, trang bị, khí tài cần thiết; thực hiện đầu tư các chương trình sản xuất, cải tiến vũ khí, trang bị, sản xuất phụ tùng, thiết bị kỹ thuật thay thế (hạn chế nhập khẩu); tiếp tục đồng bộ vũ khí, trang bị cho các đơn vị SSCĐ, các sư đoàn bộ binh đủ quân, các đơn vị kỹ thuật. Nâng cao chất lượng các sản phẩm công nghiệp quốc phòng, phát huy hiệu quả đầu tư Chương trình Công nghiệp quốc phòng theo Nghị quyết 27 của Bộ Chính trị...

Bảo đảm ngân sách để tiếp tục sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp quốc phòng  (DNQP); triển khai Chiến lược biển theo Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4, khóa X; đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án trọng điểm, các chương trình, mục tiêu quốc gia và đường tuần tra biên giới, đường Trường Sơn Đông. Tiếp tục đầu tư thực hiện các chương trình, mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội (KT-XH) của Nhà nước; chương trình quản lý biên giới; thực hiện nhiệm vụ quốc tế; xây dựng các khu kinh tế-quốc phòng; phòng, chống dịch bệnh và các vấn đề xã hội bức xúc, như: tai nạn giao thông, tội phạm, ma tuý.

Hai là, tập trung khai thác tối đa các nguồn lực tài chính để bảo đảm cho nhiệm vụ QS, QP. Trong điều kiện khả năng đảm bảo NSNN chưa đáp ứng đầy đủ  các yêu cầu cấp thiết của nhiệm vụ QS, QP, các ngành, các đơn vị cần huy động tối đa các nguồn thu, tích cực xây dựng dự toán thu trên cơ sở tính toán chặt chẽ, khoa học, toàn diện, bao quát hết các chính sách, chế độ thu đã ban hành; nắm và dự kiến các yếu tố khách quan, chủ quan tác động đến thu ngân sách. Mặt khác, phát huy tiềm năng, lợi thế ở từng địa bàn đóng quân, các đơn vị cần khai thác các nguồn hỗ trợ của địa phương, các nguồn thu được phép của Nhà nước, quân đội, trong đó có nguồn thu khai thác sử dụng đất quốc phòng để tăng thêm khả năng đảm bảo cho các nhiệm vụ. Tiến hành rà soát lại số vật tư, hàng hoá tồn kho để huy động đảm bảo ngân sách, nắm chắc số chậm luân chuyển để tính toán luân lưu, đổi hạng, nhượng bán... nhằm tăng khả năng bổ sung ngân sách bảo đảm cho nhiệm vụ.

Thực hiện tốt các quy định của Bộ Quốc phòng về chế độ tài chính áp dụng cho đơn vị sự nghiệp có thu; nâng cao tính chủ động, tự chủ của các đơn vị sự nghiệp trong quân đội, tạo động lực phát triển cho các trung tâm dạy nghề, bệnh viện, nhà trường, viện nghiên cứu, các đoàn nghệ thuật, bảo tàng, đoàn an dưỡng. Quan tâm thích đáng nguồn thu từ các hoạt động giáo dục quốc phòng, y tế, văn hóa, thể dục- thể thao, môi trường…

Các DNQP cần phát triển sản xuất, kinh doanh để tăng thêm nguồn thu. Nắm các yếu tố khách quan, chủ quan tác động đến thu ngân sách (tăng trưởng kinh tế, đổi mới công nghệ, gia tăng năng lực sản xuất, biến động giá cả thị trường, hội nhập kinh tế, thay đổi các yếu tố đầu vào...) để xác định nguồn thu vững chắc, ổn định.

Ba là, nâng cao chất lượng xây dựng dự toán, phân bổ ngân sách theo khả năng, đúng trọng tâm, trọng điểm, thực hiện thứ tự ưu tiên, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. Trên cơ sở quán triệt chủ trương, chính sách phát triển KT-XH của Đảng, Nhà nước, nhiệm vụ quân đội, nắm chắc các nguồn lực tài chính, các ngành, các cấp tập trung nâng cao chất lượng xây dựng dự toán ngân sách, bảo đảm tính cân đối, vững chắc, cơ cấu hợp lý, nhằm huy động tối đa các nguồn lực đảm bảo cho quốc phòng, góp phần thực hiện chủ trương kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô để bảo đảm phát triển bền vững, an sinh xã hội của Nhà nước. Phấn đấu xây dựng dự toán ngân sách có cơ cấu chi phù hợp, phân bổ đúng trọng tâm, trọng điểm cho các mục tiêu đã xác định; ưu tiên ngân sách giữ vững ổn định đời sống của bộ đội; chú trọng đảm bảo cho công tác huấn luyện, giáo dục-đào tạo, đổi mới vũ khí, trang bị kỹ thuật, xây dựng cơ sở vật chất, nâng cao sức mạnh chiến đấu của quân đội và tiềm lực quốc phòng. Dự kiến các nhiệm vụ chi phát sinh trong năm ngân sách, các yếu tố biến động của thị trường giá cả (trong nước, quốc tế); chủ động đáp ứng các nhiệm vụ đột xuất, thiên tai, dịch bệnh có thể xảy ra.

Trong xây dựng dự toán và phân bổ ngân sách phải bảo đảm tập trung, hiệu quả, chống dàn trải, lãng phí. Tăng cường phân cấp quản lý ngân sách cho đơn vị cơ sở, hạn chế việc mua sắm hiện vật tập trung để cấp phát cho đơn vị, tiết kiệm chi phí ở các khâu trung gian. Kết hợp phân cấp với tăng cường quản lý, giám sát, kiểm tra của cấp trên, phát huy trách nhiệm của cấp dưới, thực hiện nghiêm các quy định, quản lý chặt chẽ NSNN, tránh thất thoát, lãng phí.

Bố trí đủ vốn theo tiến độ đối với các công trình, dự án quan trọng đang thực hiện; kiên quyết đình hoãn những dự án, những nội dung không có hiệu quả. Rà soát chặt chẽ các dự án đầu tư để bố trí ngân sách, đẩy nhanh tiến độ đầu tư xây dựng các dự án đã được phê duyệt, phù hợp khả năng bảo đảm vốn. Lấy quy hoạch, kế hoạch đã được duyệt để làm căn cứ cân đối ngân sách, không tổng hợp vào dự toán các nội dung chưa rõ nhiệm vụ, các dự án đầu tư ngoài quy hoạch chưa được phê duyệt. Bố trí ngân sách để hoàn thành các dự án đã phê duyệt quyết toán, phê duyệt lại dự án đầu tư, bảo đảm lành mạnh tài chính, ngân sách trong xây dựng cơ bản, không để các phát sinh nợ đọng.

Bốn là, tăng cường kiểm tra, quản lý chặt chẽ giá cả, tạo thuận lợi trong triển khai điều hành ngân sách.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ về việc tiếp tục tăng cường kiểm tra, giám sát, chống đầu cơ tăng giá, tiết giảm chi phí để kiềm chế lạm phát, Bộ Quốc phòng  tăng cường quản lý giá, mở rộng phân cấp thẩm định giá, nâng cao chất lượng công tác đấu thầu, đấu giá...Các ngành, đơn vị cần quản lý chặt chẽ giá cả trong lập, chấp hành dự toán ngân sách. Trên cơ sở khả năng ngân sách được thông báo, triển khai lập dự toán ngân sách với các yếu tố giá cả phù hợp (giá để xây dựng dự toán ngân sách là giá thời điểm hiện hành đã được phê duyệt); đồng thời, chủ động triển khai  sớm kế hoạch mua sắm, sản xuất sản phẩm để tránh biến động về giá, hạn chế tối đa tác động tiêu cực từ các yếu tố giá cả đến thực hiện nhiệm vụ. Trong điều hành giá lấy chỉ tiêu ngân sách làm căn cứ để quản lý, sắp xếp số lượng, sản lượng phù hợp.

Đối với DNQP, chỉ điều chỉnh giá các sản phẩm quốc phòng ở mức hợp lý, phù hợp với quy định hiện hành sau khi đã áp dụng các biện pháp tiết kiệm giảm chi phí, kể cả việc chấp nhận giảm lãi (nếu có); rà soát các định mức kinh tế, kỹ thuật, các quy định về giá thành sản phẩm, các chi phí quản lý... nhằm tiết giảm tối đa trong lập phương án giá thanh toán sản phẩm, báo cáo cấp có thẩm quyền phê duyệt, đảm bảo giảm thiểu các ảnh hưởng bất lợi về giá.

Năm là, kịp thời nắm bắt các cơ chế, chính sách của Nhà nước, hoàn thiện và triển khai thực hiện đến các đơn vị.

Trên cơ sở chính sách quản lý tài chính của Nhà nước, trong quá trình xây dựng và triển khai dự toán ngân sách, cần nghiên cứu, đổi mới phương thức để vận dụng phù hợp với đặc thù quốc phòng. Hoàn thiện hệ thống các tiêu chuẩn, định mức chi tiêu, sử dụng kinh phí, hệ thống chế độ chính sách; đồng thời, triển khai thực hiện đến các đơn vị hệ thống văn bản về quản lý tài chính đã ban hành, nhất là các nội dung sắp sửa đổi, bổ sung của Luật NSNN và các thông tư, hướng dẫn có liên quan, tránh các vướng mắc trong lập dự toán NSQP như các năm trước đây. Từng bước nghiên cứu, vận dụng các phương thức lập dự toán ngân sách gắn với kết quả thực hiện và xây dựng kế hoạch tài chính trung hạn. Hoàn thiện, ban hành quy định sử dụng nguồn thu, các chính sách tài chính đối với DNQP, cơ chế tự chủ tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp công lập trong quốc phòng; nghiên cứu, xây dựng các chế độ, chính sách mới của tiến trình cải cách tiền lương đối với quân đội, thi hành Luật Sĩ quan (sửa đổi).

Sáu là, triệt để thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí, tiêu cực, tham nhũng; xử lý các kiến nghị của thanh tra, kiểm tra, kiểm toán tài chính ngay từ khâu lập dự toán.

Trong xây dựng và triển khai dự toán NSQP phải quán triệt các Chương trình hành động của Chính phủ, Bộ Quốc phòng và của từng đơn vị về thực hiện Luật Thực hành tiết kiệm chống lãng phí, Luật Phòng chống tham nhũng. Phối hợp đồng bộ và nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm toán, thanh tra, kiểm tra tài chính, quản lý giá, kiểm soát chi; nâng cao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của cấp uỷ, chỉ huy các cấp. Thông qua thanh tra, kiểm tra, kiểm toán để phát hiện các vấn đề bất cập, từ đó tiếp tục hoàn thiện các chế độ, định mức, các chế độ quản lý trong khâu lập dự toán, phân bổ và quản lý ngân sách. Nâng cao trách nhiệm của người trực tiếp quản lý, sử dụng ngân sách, tài sản công, chịu trách nhiệm trước pháp luật về những khoản chi sai chế độ, thất thoát, lãng phí ở đơn vị được giao phụ trách.

Đẩy mạnh thực hiện chế độ công khai NSQP, công khai tài sản nhà nước ở các cấp, các đơn vị dự toán ngân sách, các dự án xây dựng cơ bản có sử dụng vốn ngân sách, các DNQP; đồng thời, kết hợp chặt chẽ với phong trào thi đua “Xây dựng đơn vị quản lý tài chính tốt”, phát huy dân chủ, quyền làm chủ và giám sát của mọi cán bộ, chiến sĩ trong quá trình lập, phân bổ, quản lý, sử dụng ngân sách trong quân đội.

Nhận rõ khó khăn chung của đất nước, công tác tài chính và ngành Tài chính Quân đội cần phát huy sức mạnh tổng hợp, đẩy mạnh khai thác các nguồn lực tài chính, nâng cao chất lượng xây dựng dự toán và đảm bảo ngân sách năm 2009, đáp ứng nhu cầu tài chính cho toàn quân hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ QS, QP, xây dựng quân đội và tham gia phát triển KT-XH.

Thiếu tướng Phạm Quang Phiếu

Cục trưởng Cục Tài chính, BQP