Học viện Hải quân là trung tâm đào tạo cán bộ và nghiên cứu khoa học (NCKH) của Quân chủng Hải quân. Hơn 58 năm xây dựng và trưởng thành, Học viện luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ, được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân thời kỳ chống Mỹ, cứu nước. Đặc biệt, trong công cuộc đổi mới đất nước, trong đó có đổi mới tư duy nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc (BVTQ), nhất là từ khi có Nghị quyết số 93/NQ- ĐUQSTW (01-6-1994) của  Đảng ủy Quân sự Trung ương “Về tiếp tục đổi mới công tác đào tạo cán bộ, nhân viên chuyên môn, kỹ thuật và xây dựng nhà trường chính quy”, công tác giáo dục-đào tạo (GD-ĐT) của Học viện Hải quân đã có bước phát triển toàn diện cả về quy mô, đối tượng, hình thức và chất lượng. Học viện đã đào tạo, bồi dưỡng được hàng ngàn sĩ quan chỉ huy, kỹ thuật các cấp (sĩ quan cấp phân đội bậc đại học, cấp chiến thuật-chiến dịch, sau đại học - chủ yếu là thạc sĩ, tiến sĩ). Công tác đào tạo của Học viện  được gắn kết chặt chẽ với nhiệm vụ, tổ chức biên chế, trang bị của Quân chủng Hải quân, phù hợp với phương thức tác chiến mới, tiếp cận với khoa học và công nghệ hiện đại. Chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ ngày càng được nâng cao. Học viên tốt nghiệp ra trường có bản lĩnh chính trị vững vàng; trình độ chuyên ngành khá, khai thác, sử dụng thành thạo các phương tiện, trang thiết bị của chuyên ngành đào tạo; có khả năng tổ chức, quản lý, chỉ huy, huấn luyện theo cương vị, chức trách, hoàn thành tốt nhiệm vụ theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo. Nhiều học viên đã trở thành những cán bộ chỉ huy, cán bộ kỹ thuật chủ chốt ở các cấp của Quân chủng Hải quân. Cùng với công tác đào tạo, Học viện chú trọng hoạt động NCKH với nội dung và hình thức phong phú; triển khai thực hiện hàng chục dự án, hàng trăm đề tài khoa học các cấp  (Nhà nước, Bộ Quốc phòng, Quân chủng Hải quân, Học viện); trong đó, một số dự án, đề tài đã được nghiệm thu đạt kết quả tốt, được đưa vào ứng dụng phục vụ hoạt động, tác chiến bảo vệ biển, đảo và NCKH, đào tạo tại Học viện. Điều đáng quý nữa là, Học viện đã xây dựng được đội ngũ cán bộ, giảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, tâm huyết với nghề nghiệp; 100% giảng viên có trình độ đại học, trong đó 47% có trình độ sau đại học (10% là tiến sĩ), năng lực chuyên môn và năng lực sư phạm không ngừng được nâng lên. Công tác quản lý, tổ chức đào tạo có nhiều tiến bộ. Cơ sở vật chất huấn luyện từng bước được tăng cường theo hướng hiện đại hóa, như: thư viện điện tử, phòng thí nghiệm vũ khí dưới nước, các phòng học ngoại ngữ, tin học, phòng học vũ khí, mạng công nghệ thông tin cục bộ LAN; đặc biệt là Tổ hợp mô phỏng huấn luyện “Laguna-12418” của tàu hải quân mặt nước thế hệ mới...      

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác GD- ĐT của Học viện còn một số hạn chế. Quy trình đào tạo chưa hợp lý, thời gian đào tạo còn dài; chương trình, nội dung đào tạo vẫn còn trùng lặp giữa các bậc học, còn nặng về lý thuyết cơ bản, cơ sở, chưa cập nhật với sự phát triển của thực tiễn. Phương pháp dạy-học chậm được đổi mới, chưa phát huy được tính tích cực của người học. Đội ngũ giảng viên còn thiếu về số lượng, chưa cân đối về cơ cấu, còn thiếu cán bộ giảng dạy, NCKH trình độ cao, nhất là trong lĩnh vực khoa học kỹ thuật quân sự hải quân; kiến thức tin học, ngoại ngữ còn hạn chế. Một số đề tài NCKH chất lượng chưa được như mong muốn. Trang thiết bị, cơ sở vật chất phục vụ công tác đào tạo, NCKH còn nhiều khó khăn; kinh phí, xăng dầu hằng năm còn hạn hẹp...  

Yêu cầu, nhiệm vụ BVTQ, bảo vệ biển, đảo đất nước trong tình hình mới; tiến trình cải cách GD-ĐT quốc gia; đổi mới và nâng cao chất lượng GD-ĐT trong quân đội, đang đặt ra cho Học viện Hải quân phải nâng cao hơn nữa chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, đáp ứng yêu cầu xây dựng đội ngũ cán bộ Quân chủng Hải quân - lực lượng nòng cốt trong quản lý, bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc. Theo đó, Học viện tiếp tục quán triệt sâu sắc, vận dụng sáng tạo đường lối, quan điểm, chính sách về GD-ĐT của Đảng, Nhà nước, trực tiếp là Nghị quyết 86/NQ-ĐUQSTW, ngày 27-3-2007 của Đảng uỷ Quân sự Trung ương, Nghị quyết số 8157/NQ-ĐUQC-NT, ngày 18-10-2007 của Đảng uỷ Quân chủng Hải quân “Về công tác GD-ĐT trong tình hình mới” và các nghị quyết, chỉ thị của cấp trên, đẩy mạnh đổi mới công tác GD-ĐT theo hướng “chuẩn hóa, hiện đại hóa”, tạo sự chuyển biến cơ bản, vững chắc về chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ theo chức vụ và có trình độ học vấn tương ứng; có trình độ toàn diện cả về phẩm chất chính trị, kiến thức, năng lực và tác phong công tác, đảm nhiệm tốt chức vụ ban đầu, có khả năng phát triển, hoàn thành nhiệm vụ được giao trong mọi tình huống, đáp ứng nhiệm vụ BVTQ trên biển, đảo và xây dựng Quân chủng Hải quân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. 

Để thực hiện thắng lợi phương hướng, mục tiêu đó, Học viện đã và đang triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp, trong đó tập trung vào những vấn đề chủ yếu sau.

Một là, tiếp tục hoàn thiện mục tiêu, chương trình đào tạo các loại hình theo quy trình đào tạo mới. Trên cơ sở Đề án “Đổi mới quy trình, chương trình đào tạo cán bộ các cấp trong quân đội” của Bộ Quốc phòng, Học viện đang triển khai xây dựng và  hoàn thiện mục tiêu và chương trình đào tạo cán bộ các cấp của Quân chủng Hải quân (đã được Bộ phê duyệt). Trong đó, Học viện đặt trọng tâm vào việc hoàn thiện các chương trình đào tạo cơ bản như: đào tạo sĩ  quan cấp phân đội bậc đại học (5 năm), sĩ quan chỉ huy-tham mưu, chỉ huy-kỹ thuật cấp chiến thuật-chiến dịch (1 năm), đào tạo thuyền trưởng-hải đội trưởng; đồng thời, tập trung xác định, hoàn thiện nội dung chương trình, bảo đảm “chuẩn hóa nội dung, chương trình” sát với mục tiêu đào tạo. Bên cạnh hoàn thiện nội dung chương trình toàn khóa, Học viện coi trọng xây dựng, hoàn thiện nội dung của từng môn học cụ thể theo hướng: thiết thực, hiện đại, bám sát sự tiến bộ của khoa học-công nghệ, nghệ thuật quân sự lĩnh vực hải quân, sự phát triển của Quân chủng, Quân đội, giảm lý thuyết, tăng thực hành đối với từng môn học; trang bị kiến thức toàn diện kết hợp với chuyên sâu, trau dồi phẩm chất cách mạng, rèn luyện bản lĩnh, tác phong chỉ huy, tính độc lập, sáng tạo, khả năng thích ứng cao với hoàn cảnh, điều kiện công tác, có khả năng hội nhập xã hội cao và từng bước hội nhập quốc tế.

Hai là, tăng cường đổi mới phương pháp dạy- học. Học viện đẩy mạnh kết hợp  phương pháp dạy-học truyền thống với phương pháp dạy-học hiện đại, nhất là ứng dụng rộng rãi công nghệ thông tin, nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, độc lập, sáng tạo của người học. Việc đổi mới phương pháp dạy-học được tiến hành đồng bộ ở các khâu, các cấp, từ Học viện, các khoa, đến từng tổ bộ môn, bằng nhiều biện pháp. Cùng với đầu tư và tập huấn về ứng dụng các phương tiện công nghệ thông tin, công nghệ mô phỏng trong giảng dạy, Học viện tăng cường đổi mới phương pháp dạy-học, phương pháp đánh giá kết quả giảng dạy của giảng viên, kết quả học tập của học viên. Trong giảng dạy, giảng viên cần tăng cường vận dụng nhuần nhuyễn các phương pháp để truyền thụ cho học viên phương pháp tư duy, nghiên cứu nói chung, từng môn học nói riêng; khi lên lớp, thảo luận, chủ yếu vận dụng phương pháp nêu vấn đề, hướng dẫn nghiên cứu, tổ chức thảo luận nhóm…nhằm phát huy tính tự giác, độc lập, sáng tạo trong nghiên cứu, học tập của học viên, thực hiện “biến quá trình đào tạo thành tự đào tạo”. Phương pháp thi, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học viên cũng được chú trọng đổi mới theo hướng: từ đánh giá tái hiện kiến thức sang đánh giá khả năng vận dụng kiến thức vào giải quyết vấn đề cụ thể của thực tế. Cùng với đó, Học viện có chính sách động viên, khen thưởng kịp thời các giảng viên có phương pháp giảng dạy tốt và lấy đó là một trong những tiêu chuẩn quan trọng để bình xét giảng viên giỏi.

Ba là, đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng toàn diện của đội ngũ giảng viên. Đây là khâu then chốt, có ý nghĩa quyết định đến nâng cao chất lượng GD-ĐT của Học viện. Quán triệt và thực hiện Đề án “Kiện toàn, phát triển đội ngũ Nhà giáo quân đội đến năm 2010” của Bộ Quốc phòng, Đảng ủy Học viện đã ra Nghị quyết chuyên đề “Về xây dựng đội ngũ giảng viên trong thời kỳ mới”. Theo đó, Học viện tiếp tục kiện toàn đội ngũ giảng viên, bảo đảm đủ số lượng, từng bước nâng cao chất lượng, cơ cấu hợp lý; quan tâm đào tạo đội ngũ cán bộ giảng dạy có trình độ cao: tiến sĩ, giáo sư, phó giáo sư, chuyên gia đầu ngành. Phấn đấu đến năm 2012, đội ngũ giảng viên của Học viện có trên 70% đạt trình độ sau đại học với ít nhất từ 20-30% trình độ tiến sĩ, ưu tiên đào tạo cán bộ đầu ngành về kỹ thuật đặc thù trong lĩnh vực hải quân (vũ khí hải quân, tự động điều khiển, máy và điện tàu quân sự...).

Để thực hiện được mục tiêu đó, Học viện đã và đang triển khai nhiều giải pháp để khuyến khích, động viên đội ngũ giảng viên tích cực học tập nâng cao trình độ mọi mặt, tạo cơ sở để nâng cao chất lượng giảng dạy. Thường xuyên rà soát quy hoạch, kế hoạch và thực hiện nghiêm túc quy trình tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng giảng viên; lựa chọn gửi đi đào tạo sau đại học (chủ yếu là thạc sĩ, tiến sĩ) ở các học viện, trường đại học trong và ngoài quân đội, nước ngoài. Cùng với đó, Học viện đẩy mạnh mở các lớp đào tạo, bồi dưỡng tại đơn vị cho đội ngũ cán bộ, giảng viên; khuyến khích, động viên giảng viên tự học tập, nâng cao trình độ chuyên môn, ngoại ngữ, tin học, năng lực sư phạm, kiến thức thực tiễn; trong đó, đặc biệt quan tâm đào tạo, bồi dưỡng về ngoại ngữ (tiếng Anh) cho đội ngũ cán bộ, giảng viên, nhằm vừa nâng cao khả năng giảng dạy, vừa đáp ứng yêu cầu hội nhập và giao lưu quốc tế hiện nay, nhất là trong tham gia hoạt động ngoại giao quân sự Hải quân như: tuần tra chung, hội thảo quân sự với các nước trong khu vực, phối hợp hoạt động nhân đạo, tìm kiếm cứu nạn trên biển... Bên cạnh đó, thực hiện tốt các chế độ, chính sách về đãi ngộ, khen thưởng, tôn vinh nhà giáo, bảo đảm điều kiện làm việc, sinh hoạt cho đội ngũ giảng viên, vừa khuyến khích, động viên, vừa là điều kiện cần thiết để giảng viên tích cực học tập, nâng cao trình độ. Chẳng hạn, điều kiện xét bổ nhiệm trưởng bộ môn hoặc cán bộ khoa phải có trình độ học vấn sau đại học; nguồn Ban Giám đốc Học viện phải là tiến sĩ; những nghiên cứu sinh chuyên ngành kỹ thuật được Học viện hỗ trợ 30 triệu đồng, học cao học được hỗ trợ từ 2- 4 triệu đồng/ năm, các đồng chí có học vị tiến sĩ  được ưu tiên trong việc xét cấp đất, nhà ở, v.v.

Bốn là, đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác quản lý tổ chức đào tạo. Học viện chú trọng phát huy vai trò, trách nhiệm của các khoa giáo viên, tổ bộ môn trong việc quản lý nội dung, chương trình huấn luyện của giảng viên; phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan chức năng với các khoa, đơn vị quản lý học viên, nhằm thực hiện tốt công tác đào tạo. Nghiên cứu, xây dựng cơ chế gắn kết quả học tập, rèn luyện của học viên với trách nhiệm của giảng viên và cán bộ quản lý học viên. Đổi mới hình thức và nâng cao chất lượng giờ tự học của học viên; chú trọng phát hiện, bồi dưỡng học viên giỏi. Đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác quản lý, điều hành huấn luyện, bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ trong Học viện; đồng thời, kết hợp chặt chẽ với các đơn vị hải quân trong việc đánh giá chất lượng học viên thực tập, sau khi tốt nghiệp và theo dõi sự phát triển của cán bộ để rút kinh nghiệm công tác đào tạo.     

Năm là, đẩy mạnh công tác NCKH, phục vụ việc nâng cao chất lượng GD-ĐT. Theo đó, Học viện đã tăng cường công tác tuyên truyền, động viên được đông đảo đội ngũ cán bộ, giảng viên, học viên tham gia NCKH, nhất là đội ngũ cán bộ, giảng viên có học vị, chức danh khoa học. Thông qua công tác NCKH đã góp phần nâng cao trình độ, phát triển tư duy khoa học, tính độc lập, sáng tạo trong giảng dạy, học tập và ứng dụng kiến thức vào giải quyết những vấn đề cụ thể. Thực tiễn ở Học viện Hải quân cho thấy, những giảng viên tích cực tham gia NCKH là những giảng viên có kiến thức sâu, rộng, phương pháp giảng dạy phù hợp, chất lượng giảng dạy cao. Nội dung NCKH tập trung vào những vấn đề thực tiễn đang đặt ra mà Học viện có ưu thế, nhất là khoa học và nghệ thuật quân sự hải quân, môi trường biển, ứng dụng khoa học-công nghệ vào phục vụ GD-ĐT. Trước mắt, Học viện tập trung nghiên cứu, biên soạn mới và nâng cấp hệ thống giáo trình, tài liệu đặc chủng phục vụ giảng dạy theo quy trình và chương trình mới về khoa học hải quân, như: huấn luyện chiến đấu hải quân, vũ khí hải quân, các phương tiện kỹ thuật hải quân (rađa điều khiển vũ khí, sona), hệ thống động lực tàu chiến đấu.    

 Sáu là, tăng cường đầu tư, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho đào tạo. Tận dụng tốt mọi nguồn kinh phí, Học viện thực hiện đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, ưu tiên lĩnh vực công nghệ thông tin, mô phỏng. Đi đôi với tổ chức khai thác, sử dụng có hiệu quả các phòng thực hành, thực nghiệm, mô hình, mô phỏng hiện có, Học viện tiếp tục đầu tư hoàn thiện hệ thống giảng đường, các phòng thí nghiệm, phòng học chuyên dùng của các loại vũ khí kỹ thuật hải quân hiện đại; đầu tư hiện đại hóa thư viện theo hướng ứng dụng công nghệ thông tin; triển khai xây dựng các trung tâm ứng dụng một số ngành kỹ thuật mũi nhọn như: Trung tâm mô phỏng chiến thuật hải quân (có thể tiến hành diễn tập chỉ huy-cơ quan trên bản đồ điện tử 2 bên 2 cấp), Trung tâm ứng dụng công nghệ tin học vào các lĩnh vực khoa học kỹ thuật và khoa học quân sự hải quân, Trung tâm ứng dụng kỹ thuật sona và các thiết bị ngầm dưới biển. Đầu tư nâng cấp đội tàu thực tập của Học viện để không những hoạt động ở vùng biển Việt Nam mà còn có khả năng vươn ra các vùng biển đại dương xa, góp phần nâng cao khả năng thực hành chuyên môn và rèn luyện kỹ năng đi biển của học viên...  

Phát huy kết quả, kinh nghiệm đạt được những năm qua, Học viện Hải quân tiếp tục đổi mới, không ngừng nâng cao chất lượng GD-ĐT, NCKH, góp phần cùng Quân chủng Hải quân, toàn quân và cả nước bảo vệ vững chắc chủ quyền, quyền chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc trong tình hình mới.

Chuẩn đô đốc, PGS, TS. Phạm Hồng Thuận

Giám đốc Học viện