Trước yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, ngày 05 tháng 10 năm 2002, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ra Chỉ thị số 16-CT/TW "Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng dân quân, tự vệ (DQTV) và lực lượng dự bị động viên (DBDV) trong tình hình mới". Sau 8 năm triển khai thực hiện Chỉ thị đó, chất lượng DQTV và DBĐV của Hải Phòng đã có bước chuyển biến toàn diện.

Điểm nổi bật trong thực hiện Chỉ thị 16-CT/TW ở Hải Phòng là chất lượng chính trị của lực lượng DQTV và lực lượng DBĐV có chuyển biến tích cực. Nhiều xã, phường, tổ chức, doanh nghiệp đã coi trọng công tác phát triển đảng viên trong lực lượng DQTV và DBĐV; đồng thời, thực hiện tốt việc phân công đảng viên trực tiếp tham gia vào hai lực lượng này. Vì vậy, đến nay, tỷ lệ đảng viên trong DQTV của Hải Phòng đạt 22,9%, (tăng 6,51% so với năm 2002), tỷ lệ đoàn viên đạt 42,8%; tỷ lệ đảng viên trong lực lượng DBĐV đạt 10,7%, (tăng 0,3% so với năm 2002), riêng tỷ lệ đảng viên trong sĩ quan dự bị đạt 49%. Số quân nhân dự bị đã sắp xếp, biên chế đạt 98,8% chỉ tiêu được giao; tỷ lệ đúng chuyên nghiệp quân sự của sĩ quan dự bị đạt 59,1%, hạ sĩ quan, binh sĩ đạt 57%. Phương tiện kỹ thuật của nền kinh tế quốc dân được đăng ký, quản lý, sắp xếp vào các đơn vị DBĐV đạt 88,9% chỉ tiêu, sẵn sàng huy động theo kế hoạch, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ động viên khi cần thiết. Kết quả đó đã khẳng định ý nghĩa quan trọng của việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và DBĐV ở Hải Phòng.

Để việc thực hiện Chỉ thị 16-CT/TW đạt hiệu quả thiết thực, Thành phố đã chủ trương bám sát đặc điểm của địa bàn, triển khai ở tất cả các cấp, các ngành bằng kế hoạch, biện pháp phù hợp. Sau khi Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Chỉ thị số 16-CT/TW và trên cơ sở Hướng dẫn số 01/HD ngày 03-01-2003 của Đảng ủy Quân sự Trung ương, Ban Thường vụ Thành uỷ đã ra Thông tri “Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và lực lượng DBDV trong tình hình mới"; đồng thời, tổ chức tốt việc quán triệt ở tất cả các cấp, các ngành, tạo sự thống nhất về nhận thức, trách nhiệm trong tổ chức thực hiện. Từ chủ trương của Thành ủy, Thường vụ Đảng ủy Quân sự Thành phố có nghị quyết chuyên đề; các địa phương, sở, ban, ngành đã cụ thể hoá bằng các chỉ thị, kế hoạch, chương trình hành động, với các mục tiêu, chỉ tiêu và biện pháp sát hợp.

Với đặc điểm của Thành phố Cảng, là một cửa ngõ giao thương quốc tế, cực tăng trưởng quan trọng của vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc, nên các thế lực thù địch luôn coi Hải Phòng là một mục tiêu chống phá trọng điểm trong chiến lược “Diễn biến hòa bình”. Vì vậy, Thành phố đặc biệt coi trọng xây dựng lực lượng DQTV và DBĐV vững mạnh về chính trị, tư tưởng; trong đó, tập trung xây dựng cho cán bộ, chiến sĩ DQTV và DBĐV có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt; đồng thời, chú trọng bồi dưỡng, phát triển đảng viên, đoàn viên, nâng cao chất lượng chính trị của các đơn vị DQTV và DBĐV, từng bước khắc phục tình trạng tỷ lệ đảng viên, đoàn viên còn thấp, hoặc tuổi đã cao ở một số đơn vị.

Cùng với đó, vấn đề tổ chức, xây dựng lực lượng DQTV và DBĐV trong các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài cũng được tổ chức đảng các cấp quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ. Đối với Hải Phòng, đó là yêu cầu khách quan xuất phát từ sự phát triển của thành phố công nghiệp trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế.

Trong điều kiện phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, đa dạng về hình thức tổ chức, quy mô, ngành nghề sản xuất, Thành phố vẫn duy trì 10 trung (lữ) đoàn tự vệ, hàng chục tiểu đoàn và trên 500 đầu mối đơn vị DQTV; thành lập 165 Ban chỉ huy Quân sự cơ quan, tổ chức và lực lượng tự vệ trong 4 công ty tư nhân có đủ điều kiện (có tổ chức đảng lãnh đạo, phù hợp về quy mô lao động, ngành nghề tổ chức sản xuất, kinh doanh...), góp phần xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân vững chắc, rộng khắp, sẵn sàng tham gia cùng các lực lượng khác giải quyết, xử lý các tình huống về trật tự, an ninh ngay từ cơ sở. Lực lượng DQTV nòng cốt của Hải Phòng (gồm lực lượng cơ động và lực lượng tại chỗ) thường xuyên được củng cố, kiện toàn về tổ chức; ngoài ra, Thành phố còn tổ chức lực lượng dân quân thường trực, bố trí ở các địa bàn trọng điểm về quốc phòng-an ninh (QP-AN). Mặt khác, Hải Phòng còn coi trọng xây dựng tổ chức đảng các cấp trong sạch, vững mạnh (năm 2009, Thành phố có 812/1119 tổ chức đảng đạt trong sạch, vững mạnh); thường xuyên đổi mới, nâng cao chất lượng sinh hoạt đảng, trong đó, nội dung về QP-AN luôn được quan tâm đúng mức.

Xác định xây dựng đội ngũ cán bộ là khâu then chốt, không chỉ đối với tổ chức DQTV và DBĐV, mà còn có ý nghĩa quan trọng đối với việc xây dựng, kiện toàn đội ngũ cán bộ ở cơ sở, vì vậy, Thành phố đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chỉ huy trưởng quân sự xã (phường, thị trấn) và Ban chỉ huy Quân sự các cơ quan, tổ chức. Đến nay, Thành phố đã tổ chức 3 khóa, đào tạo được 224 cán bộ  theo tinh thần Chỉ thị số 34/CT-BQP của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng (thời gian học 18 tháng); đào tạo 1 lớp sĩ quan dự bị (54 đồng chí). Hầu hết số cán bộ này sau khi ra trường được sắp xếp đúng chuyên môn, đã phát huy tốt vai trò, trách nhiệm trong công tác; có năng lực, phẩm chất đạo đức tốt, bản lĩnh chính trị vững vàng, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Đặc biệt, 100% chỉ huy trưởng quân sự xã (phường, thị trấn) là Đảng ủy viên đảng bộ cơ sở; đó là điều kiện thuận lợi để tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và DBĐV. Bên cạnh đó, công tác bồi dưỡng kiến thức QP-AN cho cán bộ, chiến sĩ DQTV và DBĐV cũng được cấp ủy các cấp lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ; đến nay, 100% cán bộ, chiến sĩ DQTV và DBĐV đã được bồi dưỡng kiến thức QP-AN, góp phần nâng cao chất lượng chính trị của các đơn vị DQTV và DBĐV.  

Những năm gần đây, công tác huấn luyện DQTV và DBĐV được đổi mới toàn diện cả về nội dung, tổ chức, phương pháp và công tác bảo đảm. Trong đó, Thành phố đặc biệt quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác huấn luyện của lực lượng DQTV biển; tập trung thực hiện tốt các nội dung huấn luyện chiến đấu trị an trên biển, thực hành các bài bắn mục tiêu trên không, trên biển...; đồng thời, chú trọng kết hợp chặt chẽ giữa huấn luyện với hoạt động bảo vệ trị an, luyện tập các phương án chiến đấu, cứu hộ, cứu nạn, dưới sự lãnh đạo của cấp ủy, sự chỉ đạo, điều hành tập trung, thống nhất của ủy ban nhân dân cùng cấp.

Để tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DBĐV, trong thời gian tập trung huấn luyện, diễn tập, các địa phương của Hải Phòng đã phối hợp chặt chẽ với các đơn vị nhận quân để thành lập tổ chức đảng lâm thời. Mặt khác, các đơn vị thường xuyên phát huy vai trò của đội ngũ đảng viên, đoàn viên trong việc nâng cao chất lượng huấn luyện, diễn tập. Cơ chế “Đảng lãnh đạo, chính quyền điều hành, cơ quan chức năng làm tham mưu...” luôn được thực hiện tốt trong quá trình diễn tập QP-AN ở địa phương, cơ sở, góp phần nâng cao trình độ, khả năng SSCĐ của lực lượng DQTV và DBĐV.

Cùng với các biện pháp đó, cấp ủy, chính quyền các cấp còn thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác bảo đảm chế độ, chính sách của lực lượng vũ trang; trong đó, tập trung thực hiện tốt các chế độ, chính sách đối với cán bộ, chiến sĩ DQTV, DBĐV và chính sách hậu phương quân đội. Căn cứ vào Nghị định số 184/2004/NĐ-CP của Chính phủ và tình hình thực tiễn, Thành phố vận dụng mức trợ cấp ngày công cho dân quân khi tham gia huấn luyện và huy động làm nhiệm vụ bằng 0,07 mức lương tối thiểu, tương đương 50.000đ/người/ngày (Pháp lệnh DQTV quy định 0,04).

Tuy nhiên, quá trình thực hiện Chỉ thị 16-CT/TW ở Hải Phòng cũng bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Nhận thức của một số cấp ủy, cán bộ, đảng viên chưa đầy đủ; chưa thấy hết ý nghĩa, tầm quan trọng và yêu cầu của việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và DBDV trong tình hình mới. Công tác phát triển đảng viên trong lực lượng DBĐV ở một số đơn vị chưa được quan tâm đúng mức. Công tác xây dựng lực lượng tự vệ trong các doanh nghiệp nhà nước không nắm cổ phần chi phối có những khó khăn, cần được tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện; trong đó, nổi lên là việc bảo đảm kinh phí hoạt động QP-AN chưa được thực hiện thống nhất (còn phụ thuộc vào nhận thức, ý thức trách nhiệm của chủ doanh nghiệp và hội đồng quản trị). Bên cạnh đó, việc lãnh đạo, tổ chức các đơn vị DQTV cũng nảy sinh nhiều vấn đề mới, cần tiếp tục củng cố, hoàn thiện. Ví dụ: một số doanh nghiệp nhà nước trước đây tổ chức trung đoàn tự vệ, nhưng quá trình cổ phần hóa, hiện đại hóa máy móc, trang bị... quân số đã giảm nhiều; việc xây dựng DQTV biển, tạo thế trận QP-AN trên biển, đảo cũng đòi hỏi phải tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hơn nữa...

Từ kết quả và những vấn đề đang đặt ra, thời gian tới, Hải Phòng tiếp tục đẩy mạnh quán triệt quan điểm, đường lối của Đảng về hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; trong đó, tập trung quán triệt sâu sắc Chỉ thị số 16-CT/TW và Luật DQTV (có hiệu lực từ ngày 01-7-2010), tạo sự chuyển biến về nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành đối với công tác xây dựng lực lượng DQTV và DBĐV. Chú trọng củng cố, nâng cao chất lượng DQTV biển và hiệu quả xây dựng lực lượng tự vệ trong doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, quy mô lớn. Đồng thời, chỉ đạo chặt chẽ việc thực hiện Luật DQTV, trong đó quy định: “Doanh nghiệp chưa tổ chức lực lượng tự vệ, thì chủ doanh nghiệp hoặc người đại diện hợp pháp của chủ doanh nghiệp có trách nhiệm tổ chức cho người lao động của doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ DQTV ở địa phương nơi doanh nghiệp hoạt động”, tạo sự công bằng trong việc thực hiện trách nhiệm, nghĩa vụ đối với công tác QP-AN. Đẩy mạnh huấn luyện chuyển loại chuyên nghiệp quân sự, huấn luyện quân nhân dự bị hạng 2 chuyển lên hạng 1; tăng cường tạo nguồn, khắc phục tình trạng sĩ quan dự bị có tuổi đời bình quân còn cao ở một số đơn vị hiện nay; phấn đấu tỷ lệ đúng chuyên nghiệp quân sự của các đơn vị DBĐV đạt 75% trở lên. Tổ chức tốt công tác bồi dưỡng, đào tạo cán bộ nguồn DBĐV bằng ngân sách địa phương và đào tạo trung cấp chuyên nghiệp ngành quân sự cơ sở cho cán bộ Ban chỉ huy Quân sự xã (phường, thị trấn) theo Quyết định số 73/ 2008/QĐ-BGD&ĐT của Bộ Giáo dục & Đào tạo và Quyết định số 860/QĐ-BQP của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, nhằm thực hiện tốt Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX) về “Đổi mới và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị ở cơ sở xã, phường, thị trấn”; gắn công tác xây dựng đội ngũ cán bộ DQTV, DBĐV với kiện toàn và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị ở cơ sở; tập trung lãnh đạo xây dựng các Ban chỉ huy Quân sự xã (phường, thị trấn) và cơ quan, tổ chức đủ số lượng, đúng thành phần, cơ cấu theo quy định. Các đơn vị tiếp tục đổi mới phương pháp huấn luyện, coi trọng tổ chức huấn luyện theo cụm xã và huấn luyện DQTV binh chủng, DQTV biển tập trung ở cấp quận, huyện; tích cực quay vòng, nâng cao tỷ lệ quân nhân DBĐV được huấn luyện hằng năm. Đồng thời, tích cực đổi mới nội dung, hình thức diễn tập theo hướng bám sát nhiệm vụ chính trị, như: diễn tập khu vực phòng thủ, chiến đấu trị an, phòng chống lụt bão - tìm kiếm cứu nạn (cả trên bộ và trên biển)...; nâng cao hiệu quả thực hiện cơ chế lãnh đạo, chỉ đạo công tác QP-AN theo tinh thần Nghị quyết số 02 của Bộ Chính trị, góp phần xây dựng lực lượng DQTV và DBĐV của Hải Phòng ngày càng vững mạnh, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Đại tá NGUYỄN ĐÌNH TIẾT

Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy

Chỉ huy trưởng BCHQS Thành phố