Xuất phát từ kinh nghiệm trong lịch sử đấu tranh dựng nước, giữ nước của dân tộc và yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, tháng 7-1987, Bộ Chính trị đã ra Nghị quyết số 02-NQ/TW về nhiệm vụ quốc phòng-an ninh (QP-AN), trong đó chủ trương: xây dựng các tỉnh (thành phố) thành khu vực phòng thủ (KVPT) vững chắc. Đây là một chủ trương chiến lược lớn, nhằm đổi mới, tăng cường khả năng phòng thủ của đất nước trong thời kỳ mới. Đại hội X của Đảng tiếp tục nhấn mạnh "Kết hợp phát triển kinh tế-xã hội(KT-XH) với tăng cường sức mạnh quốc phòng và an ninh trên cơ sở phát huy mọi tiềm năng của đất nước. Xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân kết hợp chặt chẽ với thế trận an ninh nhân dân. Đẩy mạnh xây dựng các khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố..."¹.

Quán triệt và thực hiện quan điểm, chủ trương chiến lược đó, những năm qua, Thành ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt công tác QP-AN; trong đó, đặc biệt coi trọng việc xây dựng KVPT Thành phố. Ngay từ năm 1988, Thành ủy đã ra nghị quyết lãnh đạo, Uỷ ban nhân dân Thành phố ban hành các văn bản chỉ đạo với nhiều chương trình, kế hoạch được triển khai, nhằm tăng cường tiềm lực QP-AN, xây dựng Hà Nội thành KVPT vững chắc. Có thể khẳng định, nhiệm vụ xây dựng KVPT đã được Hà Nội thực hiện nghiêm túc, bằng nhiều giải pháp đồng bộ, phù hợp với đặc điểm, tình hình địa bàn; nội dung triển khai toàn diện, cả chính trị, QP-AN, kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học - công nghệ..., trong đó, xây dựng QP-AN là cốt lõi.   

Xác định xây dựng về chính trị là cơ sở, tạo nền tảng vững chắc cho KVPT, nên Thành phố đã tập trung trước hết vào việc xây dựng hệ thống chính trị các cấp, nhất là cấp ủy, chính quyền trong sạch, vững mạnh, đủ năng lực, bản lĩnh, trí tuệ để triển khai thực hiện đúng đắn, sáng tạo mọi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước. Công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng, bồi dưỡng kiến thức QP-AN được lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, triển khai đồng bộ. Trong đó, đã chú trọng xây dựng ý thức trách nhiệm, niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, vào công cuộc đổi mới đất nước; đồng thời nâng cao nhận thức về âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch.

Giáo dục-đào tạo có bước phát triển toàn diện, việc xã hội hóa công tác giáo dục-đào tạo, đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao được chú trọng. Phát huy truyền thống văn hiến, cấp ủy, chính quyền các cấp luôn coi trọng xây dựng nếp sống văn hóa, thanh lịch; quan tâm thực hiện tốt các chính sách xã hội, đẩy mạnh cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”, phong trào “Đền ơn, đáp nghĩa”, chương trình xóa đói, giảm nghèo...

Sau hơn 20 năm thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, tiềm lực kinh tế của KVPT Thành phố đã không ngừng được nâng cao; bình quân 5 năm 2001-2005, GDP tăng 11,1%/năm; cơ cấu kinh tế chuyển dịch mạnh theo hướng dịch vụ - công nghiệp - nông nghiệp; chất lượng, trình độ, hiệu quả và sức cạnh tranh kinh tế được nâng cao, đời sống nhân dân được cải thiện. Trong quy hoạch, kế hoạch phát triển KT-XH, Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố luôn coi trọng chỉ đạo thực hiện sự kết hợp giữa kinh tế với QP-AN, QP-AN với kinh tế, đối ngoại. Việc quy hoạch phát triển cơ sở hạ tầng KT-XH, nhất là những lĩnh vực liên quan nhiều đến QP-AN như: quy hoạch đất, các khu công nghiệp tập trung, hệ thống giao thông, bưu chính-viễn thông,... được thực hiện đồng bộ, phục vụ phát triển KT-XH, đồng thời đáp ứng yêu cầu về QP-AN.

Thế trận quốc phòng toàn dân (QPTD) và thế trận an ninh nhân dân được củng cố; công tác QP-AN đã bảo vệ vững chắc hệ thống chính trị, bảo đảm an toàn cuộc sống của nhân dân, các mục tiêu quan trọng và sự kiện chính trị lớn, diễn ra trên địa bàn Thủ đô. Bộ đội địa phương được xây dựng vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, có trình độ sẵn sàng chiến đấu cao. Lực lượng dân quân, tự vệ (DQTV) và lực lượng dự bị động viên (DBĐV) được xây dựng, củng cố theo đúng Pháp lệnh. Hằng năm, Đảng ủy Quân sự Thành phố luôn lãnh đạo thực hiện tốt các cuộc diễn tập KVPT, qua đó nâng cao khả năng vận hành của hệ thống chính trị theo cơ chế của Nghị quyết 02-NQ/TW.

Những kết quả đạt được trên là hết sức quan trọng. Tuy vậy, ở một số ngành, địa phương, cơ sở, cơ chế lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, điều hành của cấp ủy, chính quyền chưa thống nhất; việc thực hiện kết hợp giữa kinh tế với QP-AN còn chưa chặt chẽ, thậm chí còn biểu hiện chạy theo lợi ích kinh tế đơn thuần. Công tác quy hoạch chậm được đổi mới; đầu tư vào Hà Nội chưa tương xứng với tiềm năng, thế mạnh; việc tận dụng thành tựu phát triển KT-XH để tăng cường tiềm lực QP-AN cũng còn những hạn chế, chưa theo kịp sự phát triển của thực tiễn. Sự trao đổi thông tin, phối hợp giữa bộ đội địa phương, DQTV và công an có lúc, có nơi chưa kịp thời, chưa có chiều sâu; công tác tổ chức xây dựng lực lượng tự vệ chưa theo kịp sự phát triển của thực tiễn, nhất là ở các khu công nghiệp, khu đô thị mới.

Những năm tới, hòa bình, hợp tác, phát triển vẫn là xu hướng chủ đạo; toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế tiếp tục được đẩy nhanh, cạnh tranh kinh tế-thương mại ngày càng gay gắt. Chiến tranh cục bộ, xung đột vũ trang, xung đột sắc tộc, hoạt động can thiệp lật đổ, khủng bố, tranh chấp tài nguyên, lãnh thổ còn diễn biến phức tạp, khó lường... Đối với nước ta, các thế lực thù địch tiếp tục thực hiện chiến lược “Diễn biến hòa bình”; đẩy mạnh hoạt động chống phá toàn diện trên các lĩnh vực, trong đó tập trung vào quan điểm, đường lối chính trị của Đảng, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc, gây mất ổn định chính trị-xã hội. Thủ đô Hà Nội là nơi tập trung cơ quan đầu não chính trị-hành chính quốc gia, trung tâm lớn về văn hoá, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế. Hà Nội còn là nơi diễn ra nhiều sự kiện chính trị lớn, quan trọng trong nước và quốc tế. Với vị trí đặc biệt quan trọng đó, các thế lực thù địch luôn coi Hà Nội là mục tiêu trọng điểm trong chiến lược "Diễn biến hoà bình". Mặt khác, quá trình CNH,HĐH, đô thị hoá tiếp tục diễn ra với tốc độ nhanh, nhất là ở khu vực các huyện ngoại thành; nền kinh tế thị trường, mâu thuẫn về đất đai giải phóng mặt bằng... cũng là yếu tố dễ phát sinh phức tạp về an ninh, trật tự xã hội. Đó là những thách thức, đòi hỏi Hà Nội phải có sự nỗ lực vượt bậc trên mọi lĩnh vực mới đáp ứng được yêu cầu đặt ra. Vì vậy, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp, xây dựng Hà Nội thành KVPT vững chắc trong thế trận phòng thủ chung của cả nước có ý nghĩa hết sức quan trọng, là yêu cầu khách quan của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Nhận thức rõ đặc điểm, tình hình đó, Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ 14 đã xác định: “Tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng, sự điều hành, quản lý của chính quyền các cấp đối với công tác quốc phòng Thủ đô... Xây dựng nền QPTD vững mạnh, thế trận QPTD kết hợp chặt chẽ với thế trận an ninh nhân dân. Xây dựng Hà Nội thành KVPT vững chắc”².

Để hoàn thành thắng lợi mục tiêu trên, trước hết đòi hỏi cấp uỷ, chính quyền, các ngành, các cấp phải quán triệt sâu sắc quan điểm bảo vệ Tổ quốc theo tư duy mới của Đảng; tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng nền QPTD vững mạnh. Đặc biệt là, thực hiện tốt cơ chế đối với QP-AN đã được Nghị quyết số 02-NQ/TW xác định: “Đảng lãnh đạo, chính quyền quản lý, điều hành theo pháp luật; các cơ quan, ban, ngành làm tham mưu theo chức năng; Chỉ huy trưởng Quân sự chỉ huy thống nhất các LLVT thuộc quyền”. Tập trung xây dựng KVPT Thành phố vững mạnh toàn diện, có khả năng độc lập, tự lực, sẵn sàng đối phó với mọi âm mưu phá hoại của các thế lực thù địch. Trong thời bình, hoạt động của KVPT phải chú trọng thực hiện tốt phương án, kế hoạch bảo vệ các mục tiêu trọng yếu về chính trị, quân sự  và kinh tế, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn trong chiến lược “Diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch.

Thế trận của KVPT Thành phố được cấu thành bởi hệ thống các KVPT quận, huyện, trên cơ sở “thế trận xã, phường”. Vì vậy, cần chú trọng xây dựng vững mạnh từ cơ sở; coi trọng cả thế trận quốc phòng và lực lượng quốc phòng trên từng địa bàn. Trong đó, cần đặc biệt coi trọng xây dựng tiềm lực chính trị-tinh thần, xây dựng "thế trận lòng dân" vững chắc, tạo sức mạnh to lớn của khối đại đoàn kết toàn dân trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Tiếp tục đẩy mạnh công tác bồi dưỡng, giáo dục QP-AN cho toàn dân; trước hết, tập trung vào việc nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ chủ chốt các cấp và đối tượng là học sinh, sinh viên, làm cơ sở để mở rộng tuyên truyền, giáo dục trong toàn dân. Tận dụng thế mạnh của Thành phố trung tâm kinh tế, văn hoá để động viên nhiều nguồn hỗ trợ, đẩy mạnh thực hiện các chính sách xã hội, chương trình xóa đói, giảm nghèo, giải quyết việc làm cho người lao động... góp phần xây dựng cơ sở chính trị vững mạnh trên từng địa bàn. Trên cơ sở đó, đẩy mạnh phong trào quần chúng bảo vệ an ninh Tổ quốc, huy động toàn dân tham gia đấu tranh chống âm mưu phá hoại, gây rối, bạo loạn, khủng bố của các thế lực thù địch. Đây cũng là cơ sở để Thành phố triển khai và thực hiện có hiệu quả các Nghị quyết của Trung ương về đẩy mạnh công tác dân vận trong tình hình mới. Cùng với đó, cần đẩy mạnh cải cách hành chính, nhất là những thủ tục về đầu tư, hải quan, thuế vụ; cải tiến lề lối, tác phong làm việc của cơ quan và cán bộ, công chức, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển KT-XH và thực hiện mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”.

Để xây dựng tiềm lực kinh tế, chủ trương của Thành phố là quá trình phát triển kinh tế phải kết hợp chặt chẽ với QP-AN, trực tiếp tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật cho KVPT Thành phố. Theo đó, các cấp, các ngành cần tập trung khai thác tốt tiềm năng, thế mạnh của quá trình CNH, HĐH, đặc biệt là tiềm lực trong dân, gắn kết sức mạnh của Thủ đô với sức mạnh của Trung ương, tận dụng những thành tựu đó để tăng cường tiềm lực cho KVPT. Công tác quy hoạch Thành phố trước hết cần xác định phương án tổng thể các công trình QP-AN theo quy định của Nhà nước, Bộ Quốc phòng và Bộ Công an. Thường xuyên bổ sung, hoàn thiện kế hoạch động viên kinh tế, sẵn sàng chuyển từ tiềm lực thành thực lực quốc phòng; xây dựng kế hoạch chuyển Thủ đô từ thời bình sang thời chiến.

Việc xây dựng tiềm lực khoa học-công nghệ cần đi sâu nghiên cứu các giải pháp phát triển KT-XH, tăng cường QP-AN, bảo vệ môi trường, nâng cao hiệu lực quản lý đô thị; coi trọng nghiên cứu về tổ chức KVPT Thành phố, quy hoạch sản xuất các sản phẩm lưỡng dụng, sẵn sàng phục vụ QP-AN.

Lực lượng vũ trang được xác định là nòng cốt cho sức mạnh QP-AN của KVPT. Vì vậy, để xây dựng tiềm lực quân sự-an ninh, trước hết phải tập trung nâng cao chất lượng tổng hợp của lực lượng vũ trang. Chú trọng bồi dưỡng, giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ có lập trường, quan điểm đúng đắn, có bản lĩnh chính trị vững vàng; tích cực đấu tranh chống quan điểm sai trái, thù địch, chống "tự diễn biến". Có biện pháp bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, trình độ tổ chức chỉ huy, hiệp đồng chiến đấu giữa các lực lượng theo yêu cầu nhiệm vụ thường xuyên cũng như đột xuất. Thực hiện tốt đề án: “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên địa bàn Thủ đô”. Tổ chức luyện tập, diễn tập các phương án tác chiến, nâng cao trình độ sẵn sàng chiến đấu của lực lượng vũ trang. Quán triệt và thực hiện có hiệu quả Chỉ thị số 12-CT/TW ngày 03-5-2007 của Bộ Chính trị "Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục quốc phòng, an ninh trong tình hình mới", Nghị định số 116/2007/NĐ-CP ngày 10-7-2007 của Chính phủ về "Giáo dục QP-AN" và Nghị quyết Trung ương 8 (khóa IX) “Về chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới", tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức của toàn xã hội, nhất là đội ngũ cán bộ, đảng viên đối với công tác giáo dục QP-AN. Đặt công tác giáo dục QP-AN dưới sự lãnh đạo trực tiếp của cấp ủy, sự quản lý, điều hành của chính quyền địa phương, cơ sở.

Tăng cường chỉ đạo sự phối hợp giữa quân đội và công an trong hoạt động QP-AN. Sự phối hợp đó phải tập trung đấu tranh, ngăn chặn có hiệu quả chiến lược “Diễn biến hòa bình”, nhất là luận điệu xuyên tạc đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, các hoạt động gây mất ổn định chính trị-xã hội. Một nhiệm vụ hết sức quan trọng là, bộ đội và công an phải phối hợp bảo đảm an toàn tuyệt đối các sự kiện chính trị quan trọng của đất nước và quốc tế, phát hiện và vô hiệu hóa mọi âm mưu, thủ đoạn xâm nhập, phá hoại của các thế lực phản động trên địa bàn Thủ đô.

Tiếp tục quán triệt và thực hiện Chỉ thị số 16-CT/TW ngày 05-12-2002 của Ban Bí thư Trung ương Đảng khoá IX "Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và lực lượng DBĐV trong tình hình mới", nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, trách nhiệm của cấp uỷ, chính quyền các cấp trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện các biện pháp nâng cao chất lượng DQTV và DBĐV; xây dựng lực lượng DQTV “vững mạnh, rộng khắp”, có chất lượng chính trị cao, có trình độ nghiệp vụ đáp ứng yêu cầu; xây dựng lực lượng DBĐV “hùng hậu”, sẵn sàng bổ sung vào các đơn vị thường trực khi cần thiết. Đẩy mạnh xây dựng chi bộ quân sự xã, phường, thị trấn theo hướng dẫn của Ban Tổ chức Trung ương và Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam.

Trước sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế nhiều thành phần, đặc biệt là sự phát triển của các doanh nghiệp ngoài quốc doanh và chính sách cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước trên địa bàn Hà Nội, việc tổ chức, xây dựng lực lượng tự vệ trong loại hình doanh nghiệp này còn những khó khăn, bất cập. Do đó, cấp ủy, chính quyền và cơ quan quân sự các cấp phải tích cực đổi mới tư duy, tìm cách làm mới, sáng tạo, linh hoạt, phù hợp với sự phát triển của thực tiễn. Đẩy mạnh việc tổ chức thành lập lực lượng tự vệ ở các doanh nghiệp có đủ điều kiện theo quy định. Trong đó, cần phát huy vai trò của tổ chức đảng, tổ chức công đoàn trong việc tuyên truyền, vận động hội đồng quản trị, chủ doanh nghiệp chấp hành nghiêm chủ trương của Đảng và Nhà nước về xây dựng lực lượng tự vệ trong các tổ chức, doanh nghiệp, nhất là đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh.

Xây dựng KVPT thành phố Hà Nội vững chắc là nhiệm vụ quan trọng, cơ bản, lâu dài. Đó là nhiệm vụ của toàn Đảng bộ, lực lượng vũ trang và nhân dân Thủ đô. Trong đó, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền và phát huy vai trò tham mưu của cơ quan quân sự các cấp là vấn đề có ý nghĩa quyết định. Phát huy truyền thống văn hiến, anh hùng và thành tựu đổi mới, Hà Nội quyết tâm xây dựng thành KVPT vững chắc, thiết thực kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long-Hà Nội.

NGUYỄN THẾ THẢO

Ủy viên BCHTƯ Đảng

Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố

1- ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, H. 2006, tr.110.

2- Thành ủy Hà Nội-Văn kiện Đại hội đại biểu lần thứ XIV, Đảng bộ thành phố Hà Nội, H. 2006, tr. 92.