Sinh thời, Bác Hồ kính yêu luôn tin tưởng, dành cho thanh niên sự quan tâm sâu sắc và đánh giá cao vai trò của thanh niên. Người khẳng định: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh, một phần lớn là do các thanh niên”¹. Người căn dặn tổ chức Đoàn: “Muốn củng cố và phát triển thì Đoàn phải liên hệ rộng rãi và chặt chẽ với các tầng lớp thanh niên” và "Về phần mình, Đoàn phải nghiên cứu tìm ra nhiều hình thức và phương pháp thích hợp để đoàn kết và tổ chức thanh niên"². 

Trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, tổ chức Đoàn và lớp lớp thanh niên Việt Nam đã trưởng thành, lớn mạnh không ngừng, trở thành lực lượng đi đầu trong mọi nhiệm vụ. Đoàn Thanh niên Cộng sản (TNCS) Hồ Chí Minh đã thực sự là tổ chức nòng cốt đoàn kết, tập hợp, động viên thanh niên gia nhập lực lượng vũ trang, xung phong đứng mũi, chịu sào trên mọi trận tuyến, cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân lập nên những chiến công oanh liệt, đánh thắng kẻ thù xâm lược, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, làm rạng rỡ truyền thống vẻ vang của quân đội ta, nhân dân ta, dân tộc ta.

 Sau hơn 20 năm đổi mới, đất nước ta đã bước vào thời kỳ đẩy mạnh CNH,HĐH, hội nhập kinh tế quốc tế. Trong qua trình đó, công tác đoàn và phong trào thanh niên từng bước phát triển; mặt trận đoàn kết, tập hợp thanh niên được mở rộng; số thanh niên trở thành đoàn viên, đảng viên ngày càng tăng cả về số lượng và chất lượng. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đã thường xuyên bám sát đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; từng bước đổi mới nội dung, phương thức đoàn kết, tập hợp, giáo dục thanh niên. Các phong trào của thanh niên ngày càng thiết thực, hiệu quả, gắn kết với các chương trình kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh; bám sát các đối tượng thanh niên, kết hợp hài hoà giữa chăm lo, bồi dưỡng với phát huy vai trò của thanh niên. Một số phong trào của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh được thanh niên đón nhận, có sức lan toả mạnh mẽ và ghi dấu ấn xã hội sâu đậm, như các phong trào: “Thi đua tình nguyện xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”, “Thanh niên tình nguyện”, “Sáng tạo trẻ”, Cuộc vận động “Nghĩa tình biên giới, hải đảo”; trong cán bộ công chức trẻ tham gia cải cách hành chính có phong trào "3 trách nhiệm"; ở nông thôn có phong trào “4 mới” (kỹ thuật mới, ngành nghề mới, thị trường mới, mô hình mới); trong thanh niên quân đội đang đẩy mạnh phong trào “Thanh niên quân đội thi đua rèn đức, luyện tài, xung kích, sáng tạo, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”; trong thanh niên công an nhân dân có phong trào "Tuổi trẻ Công an nhân dân học tập, thực hiện 6 điều Bác Hồ dạy - xung kích, sáng tạo, lập công vì an ninh Tổ quốc"… Đặc biệt, để  thiết thực hưởng ứng Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đã tổ chức phát động phong trào “Tuổi trẻ Việt Nam học tập và làm theo lời Bác” được mọi tầng lớp thanh niên hưởng ứng nhiệt tình… Các phong trào hành động cách mạng đã tạo cơ hội, môi trường thuận lợi để tuổi trẻ rèn luyện, cống hiến, trưởng thành, xứng đáng là chủ nhân tương lai, rường cột của đất nước. Do được thử thách thông qua hoạt động thực tiễn, nhiều thanh niên ưu tú đã được đứng trong hàng ngũ của Đoàn (từ năm 2002 đến nay, số đoàn viên mới được kết nạp hằng năm đạt 1 triệu đồng chí); số đoàn viên ưu tú được kết nạp Đảng ngày càng tăng cả về số lượng và chất lượng (từ năm 2003 đến 2007  là 411.501 đồng chí).

Cùng với sự phát triển của đất nước, tình hình thanh niên có những chuyển biến tích cực. Điểm nổi bật là, thanh niên có đạo đức, nhân cách, tri thức, sức khỏe, tư duy và hành động đáp ứng được yêu cầu của thời kỳ mới, tiếp nối được truyền thống hào hùng của Đảng và dân tộc, nêu cao lòng yêu nước, ý thức xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN; không ngại khó khăn, gian khổ, tình nguyện vì cộng đồng; có trách nhiệm với gia đình, xã hội; có ý chí vươn lên trong học tập, lao động, lập thân, lập nghiệp, làm giàu chính đáng, quyết tâm đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu; mong muốn được tin tưởng, được cống hiến cho đất nước, có việc làm, thu nhập ổn định, đời sống văn hoá - tinh thần lành mạnh, phong phú, môi trường sống an toàn. Đại đa số thanh niên luôn tin tưởng và nỗ lực phấn đấu, góp phần vào công cuộc đổi mới đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Tuy nhiên, trong thanh niên hiện nay vẫn còn một bộ phận sống thiếu lý tưởng, giảm sút niềm tin, ít quan tâm tới tình hình đất nước, thiếu ý thức chấp hành pháp luật, sống thực dụng, xa rời truyền thống văn hóa dân tộc. Học vấn của một bộ phận thanh niên (nhất là ở nông thôn, vùng dân tộc thiểu số) còn thấp; nhiều thanh niên thiếu kiến thức và kỹ năng trong hội nhập quốc tế. Tính độc lập, chủ động, sáng tạo, năng lực thực hành sau đào tạo của thanh niên còn yếu, chưa đáp ứng yêu cầu CNH,HĐH. Tình trạng tội phạm và tệ nạn xã hội trong thanh niên gia tăng và diễn biến phức tạp, tỉ lệ nhiễm HIV/AIDS còn cao.

Những hạn chế trên có nhiều nguyên nhân, song chủ yếu là do tác động của những biến đổi về kinh tế, xã hội; sự thay đổi cơ cấu ngành nghề; tỷ lệ thanh niên lao động trong các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh tăng nhanh, chuyển dịch từ nông thôn ra thành thị lớn, đi du học và làm việc ở nước ngoài ngày càng tăng. Kèm theo đó là sự phân hóa trong thanh niên về học vấn, thu nhập, điều kiện hưởng thụ văn hoá và mức sống... Trong khi đó, công tác vận động, tập hợp thanh niên của cấp uỷ, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc các cấp chưa được quan tâm đúng mức; việc tổ chức thực hiện Chiến lược phát triển thanh niên còn hạn chế. Việc đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam chưa theo kịp sự phát triển của tình hình.

Để phát huy vai trò của thanh niên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Nghị quyết số 25-NQ/TW ngày 25 - 7 - 2008 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) “Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa” khẳng định : “Thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân của đất nước, tương lai của dân tộc, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp CNH,HĐH đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng CNXH. Thanh niên được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng, phát huy nhân tố và nguồn lực con người. Chăm lo, phát triển thanh niên vừa là mục tiêu, vừa là động lực bảo đảm cho sự ổn định và phát triển vững bền của đất nước”³. Thực hiện chủ trương trên, công tác vận động, tập hợp thanh niên của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh phải được đổi mới cho phù hợp với thực tiễn cách mạng hiện nay, nhằm góp phần hình thành lớp thanh niên mới, mang trong mình lý tưởng cách mạng, giàu về trí tuệ, giỏi về chuyên môn, cường tráng về thể lực, trong sáng về đạo đức, phong phú về tâm hồn và lành mạnh về lối sống, đưa công tác Đoàn và phong trào thanh niên nước ta ngày càng phát triển vững chắc.

Để thực hiện được yêu cầu đó, cùng với sự quan tâm của các cấp ủy, chính quyền, tổ chức, đoàn thể, các cấp bộ Đoàn cần đổi mới nội dung, phương pháp  giáo dục lý tưởng, đạo đức cách mạng, lối sống văn hoá, ý thức công dân đối với đoàn viên, thanh niên, góp phần xây dựng thế hệ thanh niên có phẩm chất tốt đẹp, có khí phách và quyết tâm thực hiện thắng lợi sự nghiệp CNH,HĐH, hội nhập kinh tế quốc tế, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đây là việc làm rất quan trọng, có ý nghĩa quyết định trực tiếp đến sự thành công của công tác vận động thanh niên; bởi vậy, nó cần được triển khai một cách cơ bản và đồng bộ; trong đó, chú trọng phát huy tối đa các phương tiện, công cụ giáo dục của Đoàn như: báo chí - xuất bản, hệ thống nhà văn hoá thanh niên, nhà thiếu nhi, đội ngũ tuyên truyền miệng… Để công tác giáo dục đạt kết quả cao, các cấp bộ Đoàn, Hội cần nắm chắc đặc điểm, tình hình tác động tới thanh niên; xu hướng của tuổi trẻ, tâm tư, nguyên vọng chính đáng của thanh niên, từ đó xây dựng nội dung, chương trình giáo dục phù hợp với từng đối tượng. Tiếp tục tăng cường giáo dục, nâng cao hiểu biết cho thanh niên về các giá trị văn hóa truyền thống, góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Giáo dục bản lĩnh chính trị, lòng tự hào dân tộc, đạo đức cách mạng, lối sống, nếp sống cho thanh niên. Đấu tranh bài trừ các hủ tục lạc hậu, các loại văn hóa phẩm độc hại, hạn chế khuynh hướng sùng ngoại trong hưởng thụ văn hóa của thanh niên. Các cấp bộ Đoàn chú ý nâng cao chất lượng các phong trào hành động cách mạng; tăng cường giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc, tinh thần cảnh giác cách mạng cho thanh niên trong tình hình mới; tăng cường đầu tư xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ làm công tác giáo dục của Đoàn, Hội. Riêng với thanh niên quân đội, cần đẩy mạnh Cuộc vận động “Thanh niên quân đội thi đua rèn đức luyện tài, xung kích sáng tạo, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ” và Cuộc vận động “Thanh niên quân đội mẫu mực xây dựng chính quy”, nâng cao chất lượng và hiệu quả các phong trào thi đua quyết thắng trong toàn quân. Giáo dục thanh niên cần kết hợp “xây” với “chống”, trong đó “xây” là chính, nhằm tăng sức đề kháng cho họ trước các âm mưu, thủ đoạn mua chuộc, lôi kéo của các thế lực thù địch.

 Hai là, kết hợp chặt chẽ giữa phát huy vai trò của thanh niên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc với quan tâm đến lợi ích chính đáng của thanh niên. Thanh niên là lực lượng lao động đông đảo, có ưu thế về thể lực, vốn tri thức và năng lực sáng tạo; có truyền thống xung phong, tình nguyện thực hiện những nhiệm vụ khó khăn, gian khổ mà Đảng và Nhà nước giao cho. Bởi vậy, khơi dậy, tổ chức và phát huy được vai trò xung kích, sáng tạo của thanh niên chính là đã tạo ra môi trường lành mạnh để giáo dục, rèn luyện thanh niên, giúp họ nâng cao ý thức trách nhiệm về quyền lợi và nghĩa vụ đối với sự phát triển của đất nước, động viên và tổ chức đông đảo thanh niên rèn đức, luyện tài, sáng tạo và tiết kiệm, xung kích đi đầu trong sự nghiệp CNH,HĐH, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Các tổ chức Đoàn phải chú ý tổ chức động viên thanh niên xung kích thực hiện chiến lược phát triển giáo dục, khoa học - công nghệ của Đảng và Nhà nước; phát huy tính năng động, sáng tạo của tuổi trẻ trong tiếp thu, ứng dụng và làm chủ khoa học - công nghệ, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trẻ phục vụ sự nghiệp CNH,HĐH đất nước. Tăng cường giáo dục hướng nghiệp và đào tạo nghề (chú trọng các ngành nghề truyền thống ở các địa phương) cho thanh niên, hình thành thái độ và phong cách nghề nghiệp đúng đắn cho họ. Đặc biệt, các cấp cần tạo điều kiện giúp đỡ thanh niên học nghề, nhất là đối với những thanh niên có hoàn cảnh khó khăn, thanh niên nông thôn, thanh niên các dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, thanh niên đã hoàn thành nghĩa vụ quân sự. Khơi dậy trong thanh niên khí thế "ba sẵn sàng", "năm xung phong" với tinh thần "Đâu Đảng cần thanh niên có, việc gì khó có thanh niên làm", bằng những việc làm cụ thể, như: tham gia phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh; thực hiện có hiệu quả các phong trào "Đền ơn đáp nghĩa”, “Uống nước nhớ nguồn"... nhằm hình thành trong thanh niên lòng tự hào và thái độ trân trọng với quá khứ, với truyền thống cách mạng hào hùng của Đảng và dân tộc.

Thường xuyên quan tâm, chăm lo lợi ích và nhu cầu chính đáng của thanh niên trên tất cả các mặt: chính trị, kinh tế và xã hội; qua đó, định hướng cho thanh niên mục tiêu và lý tưởng phấn đấu vì "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh", vì độc lập dân tộc và CNXH. Các cấp bộ Đoàn cần tạo điều kiện để thanh niên lập thân, lập nghiệp, tham gia phát triển kinh tế, giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho bản thân và cống hiến cho đất nước. Phải hết sức chú ý việc đảm bảo dân chủ, bình đẳng và đánh giá đúng thanh niên, coi trọng vị thế của thanh niên trong xã hội. Chăm lo lợi ích và quan tâm đến nhu cầu của thanh niên chính là động lực cơ bản nhất để Đoàn và Hội tập hợp đông đảo lực lượng đầy tiềm năng này vào các hoạt động của cộng đồng và đất nước.

Ba là, xây dựng Đoàn TNCS Hồ Chí Minh vững mạnh, xứng đáng với vai trò nòng cốt trong phong trào thanh niên. Trong thời kỳ đẩy mạnh CNH,HĐH đất nước, để Đoàn thực sự giữ vai trò nòng cốt trong phong trào thanh niên, xứng đáng là người đại diện và bảo vệ lợi ích chính đáng của thanh, thiếu niên Việt Nam, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh phải không ngừng phấn đấu, tự đổi mới và phát triển, trở thành môi trường tiên tiến - môi trường rèn luyện và trưởng thành của tất cả cán bộ, đoàn viên thanh niên. Bên cạnh trách nhiệm tuyên truyền đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, hướng mọi hoạt động của thanh niên vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Đoàn cần phát huy tính tự chủ của các tổ chức thanh niên; định hướng, điều chỉnh hành động cho thanh niên; khắc phục tình trạng cứng nhắc, máy móc, hình thức trong mọi hành động của mình.

Nhiệm vụ hàng đầu của công tác thanh niên hiện nay là đoàn kết, tập hợp tuổi trẻ thành "đội ngũ những chiến sĩ cách mạng kiên cường". Để thực hiện tốt nhiệm vụ đó, tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh các cấp phải không ngừng đổi mới phương thức hoạt động, làm tốt vai trò là cầu nối giữa Đảng với thanh niên, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

NGUYỄN HOÀNG HIỆP

Bí thư BCH TƯ Đoàn TNCS Hồ Chí Minh

____________

1- Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 5, Nxb CTQG, H. 2000, tr. 185.

2- Sđd, Tập 8, tr. 263.

3- ĐCSVN - Văn kiện Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 7, khóa X, Nxb CTQG, H. 2008, tr. 41 - 42.