Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn coi trọng vị trí, vai trò của Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) và các đoàn thể nhân dân; đồng thời luôn quan tâm xây dựng các tổ chức đó vững mạnh. Trải qua các thời kỳ cách mạng, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, MTTQ Việt Nam và các đoàn thể đã không ngừng lớn mạnh, thực sự là cơ sở chính trị, xã hội của Đảng, là bộ phận quan trọng của hệ thống chính trị của đất nước, góp phần tích cực vào việc tuyên truyền, vận động nhân dân, tập hợp các lực lượng, các giai tầng xã hội, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy sức mạnh của cả nước, thực hiện thắng lợi mục tiêu độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Bước vào thời kỳ xây dựng CNXH trên phạm vi cả nước, nhất là trong hơn 20 năm thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, nhận thức đúng đắn về vị trí, vai trò của mình, MTTQ Việt Nam và các đoàn thể đã tích cực động viên, tập hợp các tổ chức xã hội, nghề nghiệp, các tầng lớp nhân dân tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội, tăng cường quốc phòng - an ninh, góp phần tích cực vào thực hiện có hiệu quả công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. MTTQ Việt nam và các đoàn thể đã thực sự giữ vai trò trung tâm trong “Thực hiện đại đoàn kết các dân tộc, tôn giáo, giai cấp, tầng lớp, thành phần kinh tế, mọi giới, mọi lứa tuổi, mọi vùng của đất nước, người trong Đảng và người ngoài Đảng, người đang công tác và người đã nghỉ hưu, mọi thành viên trong đại gia đình dân tộc Việt Nam dù sống trong nước hay ở nước ngoài. Phát huy sức mạnh của cả cộng đồng dân tộc, truyền thống yêu nước, ý chí tự lực tự cường và lòng tự hào dân tộc, lấy mục tiêu giữ vững độc lập, thống nhất, vì dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh làm điểm tương đồng; tôn trọng những ý kiến khác nhau không trái với lợi ích chung của dân tộc, xoá bỏ mặc cảm, định kiến, phân biệt đối xử về quá khứ, giai cấp, thành phần, xây dựng tinh thần cởi mở, tin cậy lẫn nhau, hướng tới tương lai. Khối đại đoàn kết toàn dân trong Mặt trận Tổ quốc Việt Nam luôn luôn được củng cố và phát triển sâu rộng trên cơ sở liên minh vững chắc giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức”¹. Đồng thời, MTTQ Việt Nam và các đoàn thể còn là một kênh thông tin quan trọng phản ánh tình hình xã hội, tâm tư, nguyên vọng của nhân dân và kiến nghị với Đảng, Nhà nước những chủ trương, giải pháp thiết thực, giải quyết có hiệu quả những vấn đề liên quan đến nhân dân và đoàn viên, hội viên trong các tổ chức thành viên của MTTQ Việt Nam.

Quán triệt sâu sắc phương châm “đổi mới phải vì lợi ích của nhân dân, dựa vào nhân dân, phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của nhân dân, xuất phát từ thực tiễn, nhạy bén với cái mới”², MTTQ Việt Nam và các đoàn thể đã căn cứ vào điều lệ, chức năng, nhiệm vụ của tổ chức mình, thường xuyên tìm tòi, sáng tạo và đổi mới nội dung, phương thức hoạt động để phù hợp với nền kinh thế thị trường định hướng XHCN; quan tâm đến lợi ích chính đáng, hợp pháp của các tầng lớp nhân dân, triển khai thực hiện có hiệu quả chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước… Qua đó, tạo nên những chuyển biến tích cực cả về kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội, quốc phòng, an ninh; góp phần xây dựng tổ chức đảng, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh, trong sạch. Thực tế cho thấy, các phong trào, các cuộc vận động lớn do MTTQ Việt Nam và các đoàn thể phát động, tổ chức thực hiện ngày càng phong phú, hợp “ý Đảng, lòng dân”, tác động tích cực đến sự phát triển kinh tế - xã hội và tăng cường quốc phòng, an ninh của đất nước. Có nhiều phong trào tiêu biểu, như: “Đền ơn, đáp nghĩa”, “Xây dựng nhà tình thương, nhà tình nghĩa, nhà đại đoàn kết”… Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư” và “Ngày vì người nghèo” của MTTQ Việt Nam đã cụ thể hoá được các mục tiêu, nhiệm vụ chính trị của Đảng, Nhà nước; tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân; hướng dẫn, tổ chức các phong trào thi đua yêu nước của quần chúng. Trong công nhân, viên chức, lao động có phong trào “Thi đua lao động giỏi”, “Phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật”… Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh với hai phong trào “Thanh niên lập nghiệp” và “Tuổi trẻ giữ nước” đã đi vào cuộc sống, phát huy mạnh mẽ vai trò của đoàn viên, thanh niên trong các hoạt động kinh tế-xã hội và quốc phòng-an ninh. Các tổ chức hội: Phụ nữ, Nông dân, Cựu chiến binh… đã tập hợp, thu hút được đông đảo hội viên; qua đó, giúp đỡ nhau cùng phát triển kinh tế gia đình, xoá đói, giảm nghèo, tích cực đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí và các tệ nạn xã hội, thực hiện tốt việc giáo dục truyền thống và chủ nghĩa anh hùng cách mạng cho thế hệ trẻ... Thông qua đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, MTTQ Việt Nam và các đoàn thể đã từng bước khắc phục những hạn chế, đưa các hoạt động dần thích nghi với đặc điểm tình hình và yêu cầu của thời kỳ mới, nâng cao chất lượng công tác tham gia xây dựng, bảo vệ Đảng, chính quyền, bảo vệ chế độ XHCN và phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Sự đa dạng, thiết thực hiệu quả về phương thức hoạt động của MTTQ Việt Nam và các đoàn thể đã góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, giải quyết các vấn đề xã hội, tăng cường quốc phòng, an ninh của đất nước, địa phương và cơ sở; đồng thời, không ngừng mở rộng các quan hệ đối ngoại nhân dân, tăng cường đoàn kết, hợp tác, hữu nghị với nhiều tổ chức quốc tế, các nước, các vùng lãnh thổ, nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên thế giới.

Hiện nay, đất nước ta bước vào giai đoạn phát triển mới, với thời cơ lớn và thách thức không nhỏ. Yêu cầu của quá trình CNH,HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế, nhất là việc tiếp tục xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc vững mạnh, nâng cao hơn nữa chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng sự phát triển nhanh, bền vững của nền kinh tế, sự phát triển của văn hoá, xã hội và tăng cường quốc phòng, an ninh… đòi hỏi phải “Tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận và các đoàn thể nhân dân phù hợp với chức năng, tôn chỉ, mục đích hoạt động của từng tổ chức; hướng về cơ sở; khắc phục tình trạng hành chính hoá, xa dân, phô trương, hình thức”³. Để thực hiện tốt chủ trương trên, trước hết, cần tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của MTTQ Việt Nam và các đoàn thể cho các cấp, các ngành từ Trung ương đến địa phương và mọi tầng lớp nhân dân. Cần nhận thức rõ, MTTQ Việt Nam và các đoàn thể là một bộ phận quan trọng của hệ thống chính trị, có chức năng, tôn chỉ, mục đích hoạt động phù hợp với khuôn khổ của pháp luật, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. MTTQ và các đoàn thể có vai trò rất quan trọng trong việc tập hợp, vận động, đoàn kết rộng rãi các tầng lớp nhân dân; đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân, tham gia quản lý đất nước, xây dựng, phát huy quyền làm chủ của nhân dân; làm cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân, đưa các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, các chương trình kinh tế, văn hoá, xã hội, quốc phòng, an ninh vào cuộc sống, góp phần xây dựng sự đồng thuận trong xã hội. Chăm lo xây dựng MTTQ và các đoàn thể vững mạnh toàn diện là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và nhân dân, mà trước hết trách nhiệm của cấp uỷ, chính quyền và đội ngũ cán bộ, đảng viên các cấp. Đồng thời, MTTQ Việt Nam và các đoàn thể cũng cần nhận thức đúng vai trò của mình, không ngừng nâng cao vị thế, xây dựng vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng, tổ chức, xứng đáng là một bộ phận quan trọng trong hệ thống chính trị đất nước.

Hai là, đẩy mạnh đổi mới tổ chức, bộ máy cán bộ của MTTQ Việt Nam và các đoàn thể theo tinh thần Nghị quyết Đại hội X của Đảng: “Sắp xếp tổ chức, bộ máy Mặt trận và các đoàn thể nhân dân theo hướng tinh gọn ở cấp Trung ương, tỉnh, huyện”⁴. Đổi mới tổ chức, bộ máy cán bộ là khâu đột phá, có ý nghĩa quyết định đến sự thành công của sự nghiệp đổi mới Mặt trận và các đoàn thể. Tổ chức, bộ máy hoạt động của MTTQ Việt Nam và các đoàn thể các cấp phải hướng mạnh về xây dựng tổ chức ở cơ sở một cách khoa học, gọn nhẹ, phù hợp với chức năng, yêu cầu nhiệm vụ cũng như đặc điểm tình hình thực tiễn ở các cấp, các ngành và địa phương. Khắc phục tình trạng chồng chéo, kém hiệu quả trong tổ chức hoạt động của cơ sở. Đội ngũ cán bộ của MTTQ Việt Nam và các đoàn thể, nhất là đội ngũ cán bộ chủ chốt, nhất thiết phải là những người có phẩm chất, đạo đức trong sáng, có trình độ chuyên môn nghiệp vụ giỏi trong lĩnh vực của mình, có uy tín cao và khả năng thuyết phục quần chúng. Vì vậy, cần tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ có số lượng phù hợp, chất lượng đảm bảo. Thường xuyên làm tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ các cấp một cách toàn diện cả về phẩm chất, đạo đức và năng lực chuyên môn; chú trọng bồi dưỡng năng lực, trình độ hoạt động xã hội. Bên cạnh đó, MTTQ Việt Nam và các đoàn thể phải thường xuyên bám sát tình hình ở cơ sở, nắm vững tâm tư, nguyện vọng chính đáng của đội ngũ cán bộ các cấp và hội viên của mình, phản ánh kịp thời với Đảng, Nhà nước để tiếp tục xây dựng, hoàn thiện các chế độ, chính sách, nhất là chế độ đãi ngộ, bố trí, sử dụng, luân chuyển cán bộ, tạo điều kiện động viên đội ngũ cán bộ làm tốt công tác vận động quần chúng. Kiên quyết khắc phục tình trạng chồng chéo trong tổ chức hoạt động cũng như tình trạng phân công cán bộ hạn chế về phẩm chất và năng lực, yếu kém trong hoạt động xã hội làm công tác đoàn thể.

Ba là, đổi mới phương thức phối hợp hoạt động giữa cơ quan Nhà nước với MTTQ Việt Nam và các đoàn thể. Trên cơ sở mối quan hệ: Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ, thì chính quyền và cơ quan Nhà nước, MTTQ Việt Nam và các đoàn thể là những chủ thể chịu sự quản lý của pháp luật, cùng tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương, nghị quyết, chỉ thị của Đảng. Vì vậy, việc tăng cường đổi mới công tác phối hợp hoạt động có ý nghĩa hết sức quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt nam XHCN. Nhà nước ta tôn trọng, bảo vệ, tạo điều kiện pháp lý và môi trường xã hội để MTTQ Việt Nam và các đoàn thể hoạt động theo đúng tôn chỉ, mục đích, chức năng, nhiệm vụ của mình; đồng thời, phối hợp chặt chẽ với MTTQ Việt Nam và các đoàn thể trong việc thực hiện chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước. MTTQ Việt Nam và các đoàn thể có trách nhiệm tích cực, chủ động tham gia xây dựng Nhà nước trong sạch vững mạnh; tăng cường giáo dục cho đoàn viên, hội viên và nhân dân ý thức sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật; mọi hoạt động của mình phải tuân thủ nghiêm tôn chỉ, mục đích và điều lệ của các tổ chức hội. Xuất phát từ mối quan hệ biện chứng trên, Đảng, Nhà nước cũng như MTTQ Việt Nam và các đoàn thể cần tập trung bổ sung, hoàn chỉnh, xây dựng mới các quy chế, quy định phối hợp, đảm bảo thực hiện có hiệu quả công tác vận động quần chúng.

Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương thức hoạt động của MTTQ và các đoàn thể, góp phần xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc, làm nền tảng phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc để thực hiện thắng lợi mục tiêu “dân giầu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta.

Trần Viết Hơn

Chánh Văn phòng, Ban Dân vận Trung ương

___________

1- ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb. CTQG, H.2001. tr. 123-124.

2- ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, H.2006, tr. 19.

3- Sđd, tr. 292.

4- Sđd, tr. 292.