Trước yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội (KT-XH), củng cố quốc phòng-an ninh (QP-AN) trên địa bàn chiến lược biên giới vùng Đông Bắc của Tổ quốc, ngày 9 tháng 6 năm 1999, Thường vụ Đảng ủy Quân khu 1 đã ra Nghị quyết số 111 thành lập Đoàn kinh tế-quốc phòng B.38, tiền thân là Đoàn B.38 bộ binh. Nhiệm vụ của Đoàn là phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương (3 huyện: Cao Lộc, Lộc Bình, Đình Lập của tỉnh Lạng Sơn) triển khai Dự án khu kinh tế-quốc phòng, với mục tiêu phát triển cơ sở hạ tầng KT-XH, xóa đói giảm nghèo, xây dựng cơ sở chính trị, củng cố thế trận quốc phòng toàn dân (QPTD), an ninh nhân dân (ANND) và biên phòng toàn dân (BPTD) trên địa bàn vững mạnh, góp phần cùng toàn dân bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia. 

Từ một đơn vị làm nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu chuyển sang làm nhiệm vụ xây dựng, quản lý khu kinh tế-quốc phòng trên địa bàn miền núi, biên giới, nên Đoàn gặp không ít khó khăn. Đó là đội ngũ cán bộ chưa có kinh nghiệm, trình độ chuyên môn về quản lý kinh tế hạn chế; vùng dự án rộng; đơn vị đóng quân phân tán… Mặt khác, địa bàn mà Đoàn đảm nhiệm (bao gồm 12 xã) chủ yếu là các xã vùng sâu, vùng xa, biên giới, với diện tích tự nhiên trên 870 km2, mật độ dân cư thưa thớt, trung bình khoảng 32 người/ 1km² (trên tuyến biên giới dài 115 km có nhiều nơi đến hàng chục cây số không có dân); trình độ dân trí thấp; kinh tế chậm phát triển, tỷ lệ hộ đói nghèo cao (trung bình trên toàn vùng là 40%, nơi cao như Mẫu Sơn A là 98,3%); hạ tầng cơ sở, nhất là hệ thống giao thông kém phát triển, phương tiện đi lại khó khăn. Tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội còn nhiều phức tạp, các hoạt động xâm canh, xâm cư, buôn lậu, vi phạm quy chế đường biên…, thường xuyên xảy ra. Tại các bản vùng sâu, vùng xa vẫn còn tình trạng truyền đạo trái pháp luật, khiếu kiện đông người, tranh chấp đất đai, có lúc, có nơi diễn biến căng thẳng, phức tạp. Đây là những trở ngại, khó khăn tác động không nhỏ đến các mặt hoạt động và thực hiện nhiệm vụ của Đoàn.

Từ thực trạng đó, Đảng ủy, chỉ huy Đoàn đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng đơn vị vững mạnh, trước hết về chính trị, tư tưởng; coi đây là khâu then chốt có ý nghĩa quyết định đến việc thực hiện thắng lợi nhiệm vụ của Đoàn. Đảng ủy, chỉ huy Đoàn đã lãnh đạo, chỉ đạo các đơn vị tích cực đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị, tư tưởng; trong đó, tổ chức tốt việc học tập, quán triệt và triển khai  thực hiện nghiêm túc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chú trọng vào Nghị quyết 71- NQ/ĐUQSTƯ ngày 25 tháng 4 năm 2002 của Đảng ủy Quân sự Trung ương (ĐUQSTƯ) "Về nhiệm vụ sản xuất xây dựng kinh tế của quân đội trong tình hình mới; tiếp tục sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp quân đội"; Nghị quyết Đại hội Đảng X, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ 8, Nghị quyết Trung ương VIII (Khóa IX) về "Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới"… Thông qua đó, nâng cao nhận thức cho cán bộ, chiến sĩ, công nhân viên chức về tầm quan trọng của nhiệm vụ quân đội tham gia lao động sản xuất, kết hợp phát triển kinh tế với củng cố quốc phòng trên các địa bàn chiến lược; mục tiêu, yêu cầu nhiệm vụ  của đơn vị, những thuận lợi, khó khăn đang đặt ra đối với đơn vị hiện nay và trong thời gian tới; nêu cao ý thức trách nhiệm trong học tập, công tác, rèn luyện, tu dưỡng lập trường chính trị, tư tưởng, giữ vững phẩm chất, đạo đức cách mạng, phát huy truyền thống đoàn kết, thống nhất, xây dựng đơn vị ngày càng vững mạnh. Xuất phát từ đặc điểm tình hình và địa bàn, Đoàn chăm lo giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ nâng cao tinh thần cảnh giác, chủ động đấu tranh  ngăn chặn và làm thất bại mọi âm  mơưu, thủ đoạn "Diễn biến hòa bình", bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch trên địa bàn. Cùng với các biện pháp tăng cường trận địa tư tưởng, Đảng ủy, chỉ huy Đoàn luôn chăm lo xây dựng tổ chức đảng các cấp trong sạch, vững mạnh gắn với xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện; đẩy mạnh phong trào thi đua Quyết thắng, gắn với thực hiện tốt Cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh", tạo động lực thúc đẩy, nâng cao chất lượng mọi mặt hoạt động công tác của Đoàn. Công tác bảo vệ chính trị nội bộ được tăng cường, việc rèn luyện kỷ luật, chấp hành điều lệnh, điều lệ, các chế độ quy định an toàn lao động, sẵn sàng chiến đấu được duy trì nghiêm; các biện pháp phòng chống các biểu hiện tiêu cực, suy thoái đạo đức, lối sống, suy giảm sức chiến đấu được triển khai thực hiện đồng bộ. Nhờ đó,  Đoàn luôn đạt đơn vị an toàn, nhiều năm liền đạt an toàn tuyệt đối; các mặt công tác của đơn vị có chuyển biến rõ rệt; 100% cán bộ, chiến sĩ yên tâm công tác, gắn bó với địa bàn, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao.

Tổ chức thực hiện tốt dự án khu kinh tế-quốc phòng là nhiệm vụ chính trị trung tâm được Đảng ủy, chỉ huy Đoàn tập trung lãnh đạo, chỉ đạo. Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đó, Đoàn đã chú trọng kiện toàn tổ chức biên chế, ưu tiên bố trí đủ cán bộ, chiến sĩ, nhân viên chuyên môn kỹ thuật cho các cơ quan, đơn vị nòng cốt, chuyên trách; đồng thời, tổ chức khảo sát địa bàn, xây dựng quy hoạch tổng thể, các kế hoạch thực hiện dự án, xác định loại cây trồng, vật nuôi chủ yếu, phù hợp với điều kiện địa lý tự nhiên, quy hoạch phát triển KT-XH, củng cố QP-AN của địa phương ở từng vùng, từng khu vực. Một trong những việc làm thể hiện tính chủ động của Đoàn là gửi cán bộ đi học các lớp quản lý kinh tế, khuyến nông, khuyến lâm và tổ chức tham quan nghiên cứu, học tập kinh nghiệm của các đơn vị bạn; phối  hợp với các cơ quan chức năng của Tỉnh, của Quân khu và Bộ Quốc phòng mở các lớp bồi dưỡng cho cán bộ, chiến sĩ những kiến thức kinh tế cần thiết, nhất là kỹ thuật gieo trồng, chăn nuôi, bảo quản, sử dụng các phương tiện kỹ thuật phục vụ tăng gia, sản xuất và công tác vận động quần chúng ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Ngoài ra, Đoàn còn phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giải thích cho nhân dân trong vùng dự án khu kinh tế-quốc phòng hiểu được chức năng, nhiệm vụ của Đoàn, động viên họ tích cực tham gia lao động sản xuất, góp phần phát triển KT-XH, củng cố QP-AN, xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước. Trong điều kiện ngân sách dự án còn hạn hẹp, Đoàn luôn bám sát sự chỉ đạo của Bộ Tư lệnh Quân khu, tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương, kết hợp huy động nhiều nguồn vốn khác nhau, ưu tiên cho các hạng mục công trình quan trọng, có tính cấp thiết, như xây dựng hạ tầng cơ sở đường giao thông, thủy lợi, hệ thống lưới điện, công trình cấp nước sạch, trường học, bệnh xá và các công trình thiết yếu khác trong  khu dân cư tập trung… Đến nay, Đoàn đã khảo sát, xây dựng xong và đang từng bước triển khai thực hiện quy hoạch tổng thể xây dựng, bố trí các cụm dân cư mới, theo mô hình bản làng, nông- lâm trường, đáp ứng yêu cầu phát triển KT-XH với tăng cường thế trận QPTD trên vùng biên giới phía Bắc của Tổ quốc. Đoàn đã xây dựng và bàn giao cho chính quyền địa phương quản lý bản Pò Nhùng, xã Cao Lâu; bản Bắc Lệ, xã Xuất Lễ thuộc huyện Cao Lộc; bản Nà Lầm, xã Bình Xá thuộc huyện Đình Lập; làm mới được 13,1 km đường nhựa cấp 6 miền núi từ Ba Sơn đi Pò Mã; xây dựng công trình cấp nước sạch phục vụ dân cư khu vực xã Xuất Lễ và Nông-lâm trường 196; xây dựng hồ chứa nước và hệ thống kênh mương xã Cao Lâu, huyện Cao Lộc. Để tạo điều kiện giúp bà con ổn định cuộc sống, phát triển sản xuất, Đoàn phối hợp với chính quyền địa phương tiến hành giao đất, cấp cây giống, kinh phí cho nhân dân thực hiện các dự án trồng rừng, bảo vệ rừng; nhờ đó, từ 2001 đến nay đã trồng mới được 2.045 ha rừng phòng hộ, khoanh nuôi bảo vệ 617,6 ha rừng tự nhiên tại các khu vực xung yếu trên địa bàn. Các nông-lâm trường của Đoàn cũng đã ươm được 1.930.000 cây thông giống phục vụ cho các dự án trồng rừng, đạt tỷ lệ cây sống 90% -95% … Các dự án này đã phát huy hiệu quả, thiết thực góp phần đổi thay diện mạo các bản làng khu kinh tế-quốc phòng, đời sống vật chất và tinh thần đồng bào các dân tộc được cải thiện rõ rệt; tình trạng du canh, du cư, di dịch cư tự do cơ bản đã được chấm dứt, hiện có 8/20 bản bà con đã trở về và yên tâm làm ăn, sinh sống, xây dựng gia đình, quê hương. Thời gian tới, Đoàn tập trung chỉ đạo, giám sát thi công xây dựng 2 bản biên giới là Song Phe, xã Bắc Xa, huyện Đình Lập và bản Phạ Tầm, xã Tam Gia, huyện Lộc Bình, đảm bảo đúng tiến độ, chất lượng, dự kiến sẽ bàn giao cho địa phương quản lý vào cuối năm 2008; khởi công xây dựng bản Co Sâu, xã Cao Lâu, bản Nà Phát, xã Yên Khoái; trồng mới 2.000 ha rừng phòng hộ; chăm sóc và khoanh nuôi bảo vệ 4.000 ha rừng tự nhiên và rừng đã trồng; hỗ trợ cho các hộ dân tái định cư và phát triển tăng gia, sản xuất tại các bản làng biên giới, góp phần thực hiện thắng lợi chương trình xóa đói, giảm nghèo và phong trào xây dựng bản làng vững mạnh về QP-AN mà Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Đoàn lần thứ 10 đã đề ra.

Một nội dung cũng được Đoàn hết sức chú trọng là phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương chăm lo xây dựng, củng cố cơ sở chính trị, tăng cường thế trận QPTD gắn với thế trận ANND, BPTD vững chắc trên địa bàn.  Để thực hiện tốt nhiệm vụ này, Đoàn tập trung xây dựng mô hình đơn vị, bản làng đạt 3 điểm sáng về: văn hóa mới, tình đoàn kết quân-dân, phát triển sản xuất. Đây vừa là mục tiêu, vừa là yêu cầu nhiệm vụ xây dựng khu kinh tế - quốc phòng của Đoàn. Theo đó, Đoàn đã tổ chức các đoàn công tác dân vận, với trên 400 lượt cán bộ, chiến sĩ xuống 129/129 bản làng, thực hiện 4 cùng (cùng ăn, cùng ở, cùng làm, cùng nói tiếng đồng bào), nắm tình hình và tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý công tác xã hội, phát triển kinh tế, củng cố QP-AN trên địa bàn; kiện toàn và nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chức Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ; phát huy quyền làm chủ của nhân dân, cùng nhân dân bàn bạc tháo gỡ các vướng mắc, khó khăn; cùng với địa phương tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao có ý nghĩa giáo dục chính trị sâu sắc, nhằm tuyên truyền, giáo dục cho bà con nắm vững và thực hiện tốt các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, thực hiện nếp sống văn minh, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống, loại bỏ những hủ tục lạc hậu, mê tín dị đoan; phổ biến những kiến thức khoa học kỹ thuật giúp bà con gieo trồng lúa, mầu, phát triển sản xuất… Năm 2007, Đoàn đã tổ chức tập huấn kỹ thuật trồng ngô, lúa cho 280 hộ dân, kết quả là các hộ đã trồng được 20 ha lúa, 15 ha ngô và 9 ha cây ăn quả, thu hoạch đạt năng suất cao. Cùng với đó, Đoàn coi trọng giúp địa phương chăm lo phát triển sự nghiệp giáo dục, y tế, thực hiện Chương trình 12 (kết hợp quân dân y) đạt kết quả tốt như : tuyên truyền, phổ biến các kiến thức về vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh phòng bệnh, tổ chức khám và cấp thuốc miễn phí cho 2.956 lượt người, với số tiền là 32 triệu đồng; điều trị tại bệnh xá của Đoàn cho 997 lượt người, cấp thuốc trị giá 11 triệu đồng, cấp cứu 216 ca; mở lớp đào tạo 34 y tá cho các thôn, bản vùng sâu, vùng xa; tổ chức quyên góp mua tặng 6 trường học được 382 bộ bàn ghế học sinh, 64 bộ bàn ghế giáo viên, 50 bảng đen và 30 suất học bổng cho các cháu học sinh nghèo vượt khó… Những việc làm đó được nhân dân và chính quyền địa phương đánh giá cao. Bên cạnh đó, Đoàn còn chủ động phối hợp với cấp ủy, chính quyền, các ban, ngành chức năng của địa phương, lực lượng công an và các đơn vị bộ đội đóng quân trên địa bàn xây dựng các phương án hiệp đồng tác chiến, kịp thời phát hiện và đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động phá hoại của các thế lực thù địch; tổ chức các hoạt động bảo vệ trật tự, trị an, phòng chống lụt, bão, cứu hộ cứu nạn… Phải nói rằng, việc xây dựng thành công 3 điểm sáng trên khu vực kinh tế-quốc phòng của Đoàn đã góp phần quan trọng cùng địa phương xây dựng bản làng văn hóa, gia đình văn hóa, giúp đồng bào từng bước tiếp thu ánh sáng văn hóa của Đảng, của dân tộc; xây dựng tình đoàn kết quân dân, củng cố lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước, Quân đội; phát triển kinh tế địa phương, thực hiện xóa đói, giảm nghèo, từng bước cải thiện, nâng cao đời sống đồng bào các dân tộc; củng cố cơ sở chính trị, tăng cường nền QPTD, thế trận QPTD gắn với thế trận ANND, BPTD ngày càng vững mạnh, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội của địa phương, bảo vệ vững chắc chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và an ninh biên giới quốc gia.

Đại tá Hoàng Quang Tiệm

Chính ủy Đoàn