Vĩnh Phúc là một trong những địa bàn trọng điểm về phát triển kinh tế của khu vực phía Bắc, có vị trí quan trọng về quốc phòng - an ninh. Những năm qua, cùng với đẩy mạnh phát triển kinh tế-xã hội, Tỉnh luôn quan tâm tăng cường quốc phòng-an ninh, trong đó, đặc biệt coi trọng xây dựng lực lượng dân quân, tự vệ (DQTV) vững mạnh.

Quán triệt sâu sắc các quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quân sự, quốc phòng, nhất là Chỉ thị số 16-CT/TW của Ban Bí thư về “tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và lực lượng dự bị động viên trong tình hình mới”. Vĩnh Phúc rất coi trọng xây dựng lực lượng DQTV “vững mạnh, rộng khắp”, lấy xây dựng chất lượng về chính trị làm cơ sở; trong đó, tập trung xây dựng lực lượng DQTV nòng cốt có thành phần và tỷ lệ hợp lý. Đến nay, Tỉnh đã xây dựng và duy trì hoạt động 377 cơ sở DQTV, trong đó có 225 cơ sở tự vệ và 152 cơ sở dân quân. Đáng chú ý là, công tác xây dựng lực lượng tự vệ ở các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, trong đó có cả doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài bước đầu được triển khai và đã đạt được kết quả đáng khích lệ, với 19 cơ sở tự vệ đang hoạt động. Hiện nay, tỷ lệ DQTV của Tỉnh đạt 1,53% so với dân số, chất lượng chính trị ngày càng được nâng cao (năm 2002 tỷ lệ đảng viên trong lực lượng DQTV là 17%, đoàn viên là 60%, đến tháng 5-2008, tỷ lệ tương ứng là 24,8% và 68%); một số cơ sở đã thành lập được chi bộ, tổ đảng quân sự, hoạt động bước đầu có hiệu quả.

Thực hiện Chỉ thị 34/CT-BQP ngày 9-6-2003 về đào tạo Chỉ huy trưởng Quân sự xã, phường, thị trấn, Tỉnh đã tiến hành đào tạo được hai khóa cho 147 đồng chí, làm cơ sở để xây dựng, củng cố Ban chỉ huy Quân sự (CHQS) cấp xã. Cùng với đó, các địa phương luôn quan tâm xây dựng đội ngũ cán bộ DQTV. Vì thế, đến nay, 100% Ban CHQS cấp xã có đủ biên chế. Tuy nhiên, số cán bộ DQTV còn lại ở cơ sở của Vĩnh Phúc có trên 2.000 đồng chí; trong đó, nhiều đồng chí chưa qua quân ngũ, lực lượng này lại thường biến động. Vì vậy, cùng với việc thường xuyên kiện toàn tổ chức biên chế, bổ sung cán bộ đủ về số lượng, hằng năm, Tỉnh đều thực hiện tốt công tác tập huấn, bồi dưỡng để nâng cao trình độ cho cán bộ; đồng thời, tạo điều kiện để họ được rèn luyện, trưởng thành qua thực tế công tác quản lý, chỉ huy ở cơ sở. Công tác bồi dưỡng cán bộ được thực hiện theo phân cấp và được tiến hành trước khi bước vào huấn luyện hằng năm. Tỉnh đảm nhiệm bồi dưỡng cán bộ trợ lý tới cấp huyện, cán bộ đại đội và cán bộ trung đội binh chủng; cấp huyện bồi dưỡng cho cán bộ Ban CHQS cấp xã, cán bộ trung đội, tiểu đội, thôn đội trưởng. Quá trình thực hiện cũng đã tổ chức các lớp có cùng trình độ và chuyên ngành trong từng khu vực do cấp huyện đăng cai. Cùng với việc xây dựng nội dung, chương trình tập huấn phù hợp, thiết thực, các địa phương coi trọng bồi dưỡng những nội dung gắn với chức trách, nhiệm vụ hằng ngày của cán bộ DQTV. Công tác kế hoạch được xây dựng cho cả năm; trên cơ sở kế hoạch của đơn vị, mỗi đồng chí được phân công huấn luyện một nội dung cụ thể, hoặc trên cương vị chỉ huy đảm nhiệm một nhiệm vụ gắn với thực tế của từng địa phương, cơ sở. Qua đó, vừa trực tiếp nâng cao trình độ, tích lũy kinh nghiệm, rèn luyện bản lĩnh cho từng cán bộ; đồng thời, phát hiện được những nội dung còn yếu để có biện pháp bồi dưỡng tiếp.

Hằng năm, trước khi bước vào huấn luyện đại trà, Tỉnh đều chọn một cơ sở dân quân và một cơ sở tự vệ để huấn luyện điểm, nhằm rút kinh nghiệm cho các đơn vị khác. Do thời gian ít, cơ sở vật chất, kinh phí còn hạn hẹp nên Tỉnh vừa tập trung hoàn thành nhiệm vụ huấn luyện cho các đối tượng, vừa coi trọng huấn luyện có trọng tâm, trọng điểm đối với các đơn vị DQTV cơ động, DQTV binh chủng, chiến sĩ DQTV năm thứ nhất. Trên cơ sở chương trình, nội dung quy định, Ban CHQS nghiên cứu, xây dựng chương trình, nội dung huấn luyện phù hợp cho các đối tượng, sát với chức năng, nhiệm vụ và tình hình thực tế của cơ sở. Thời gian huấn luyện được sắp xếp chặt chẽ, khoa học, thực hiện huấn luyện đến đâu chắc đến đó, làm cơ sở để cán bộ, chiến sĩ tiếp thu tốt những nội dung huấn luyện của các năm sau. Chiến sĩ năm thứ nhất được tổ chức huấn luyện theo cụm xã, do cấp huyện chủ trì phối hợp với các xã tổ chức; đối với các đơn vị binh chủng, chủ yếu được huấn luyện tập trung, giáo viên là các cán bộ chuyên ngành của cơ quan quân sự huyện, tỉnh và các đơn vị bộ đội chủ lực trực tiếp huấn luyện; các đối tượng còn lại, do cấp xã đảm nhiệm huấn luyện theo kế hoạch. Riêng năm 2007, Tỉnh đã tổ chức được 10 lớp tập huấn, bồi dưỡng cho 69 đồng chí, các địa phương tổ chức được 27 lớp, bồi dưỡng cho 920 đồng chí; 100% cơ sở DQTV của Tỉnh được huấn luyện, có 93% quân số tham gia, kết quả huấn luyện các cơ sở đều đạt loại khá (trong đó, DQTV bộ binh tham gia huấn luyện đạt 86% quân số, DQTV binh chủng đạt 92% quân số), riêng kết quả bắn súng bài 1 CKC có gần 80% đạt khá, giỏi. Trong huấn luyện, chế độ hội thao, hội thi được duy trì thành nền nếp và thực hiện khi kết thúc từng nội dung hay từng khoa mục huấn luyện, qua đó động viên, khích lệ kịp thời cán bộ, chiến sĩ và đơn vị đạt thành tích tốt; đồng thời, phát hiện những nội dung còn yếu để khắc phục và rút kinh nghiệm huấn luyện cho những nội dung tiếp theo.

Năm vừa qua, 100% các đơn vị DQTV của Tỉnh xây dựng hoàn chỉnh kế hoạch tác chiến trị an, kế hoạch bảo vệ cơ quan, địa bàn; đồng thời, tổ chức luyện tập thành thạo cho từng bộ phận và từng cán bộ, chiến sĩ. Hằng năm, các cơ sở đều tổ chức diễn tập tác chiến trị an, bảo vệ địa bàn, cơ quan, doanh nghiệp, phòng, chống cháy nổ, thiên tai, bảo vệ rừng, cứu hộ, cứu nạn... với các tình huống sát thực tế, góp phần nâng cao năng lực giải quyết nhiệm vụ của mỗi cán bộ, chiến sĩ. Trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ được giao, lực lượng DQTV của Tỉnh còn tích cực, chủ động tham gia phòng, chống có hiệu quả chiến lược “Diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch; tham gia tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện tốt đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Trong năm 2007, các đơn vị DQTV của Tỉnh đã tham gia công tác dân vận với trên 1.200 lượt người, khắc phục thiên tai trên 1.300 công, phòng chống cháy rừng 655 công, tuần tra canh gác độc lập 9.728 lượt người, phối hợp với các lực lượng trong các địa bàn tuần tra 3.809 lượt người...Trước thực tiễn diễn ra ở địa phương, lực lượng DQTV đã tích cực tham gia vận động nhân dân thực hiện kế hoạch giải phóng mặt bằng ở các khu công nghiệp, không tham gia khiếu kiện sai pháp luật, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội. Qua thực tế cho thấy, chất lượng tổng hợp và khả năng sẵn sàng chiến đấu của lực lượng DQTV ngày càng được nâng lên, thực sự là lực lượng trung thành, tin cậy, bảo vệ Đảng, chính quyền và nhân dân ở cơ sở.

Tuy nhiên, công tác DQTV của Tỉnh cũng còn những mặt hạn chế, bất cập. Nhận thức và trách nhiệm của một số cấp ủy, chính quyền, chủ doanh nghiệp và cơ quan, ban, ngành đối với công tác DQTV chưa cao; một bộ phận cán bộ trình độ năng lực, kinh nghiệm còn hạn chế; công tác phát triển lực lượng tự vệ còn chậm, nhất là ở các doanh nghiệp ngoài quốc doanh; chất lượng huấn luyện có nội dung, có nơi chưa vững chắc; hiệu quả hoạt động của DQTV có mặt còn hạn chế...

Trong tiến trình đẩy mạnh CNH,HĐH, Vĩnh Phúc là địa phương tiếp tục có tốc độ chuyển dịch cơ cấu từ nông nghiệp sang công nghiệp, dịch vụ nhanh. Theo đó, các khu công nghiệp, khu đô thị mới không ngừng phát triển, các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài phát triển mạnh...làm thay đổi nhanh chóng cơ cấu ngành nghề và cơ cấu lao động; trong đó có lực lượng lao động đang trong độ tuổi thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc. Điều đó đã tác động trực tiếp đến công tác tổ chức xây dựng, huấn luyện và hoạt động của lực lượng DQTV, đòi hỏi phải tiếp tục có nhiều biện pháp đồng bộ, khả thi. Đó là:

Tiếp tục củng cố, kiện toàn, nâng cao hiệu quả hoạt động của những đơn vị DQTV đã được thành lập, đồng thời đẩy mạnh xây dựng các đơn vị tự vệ trong các doanh nghiệp ngoài quốc doanh có đủ điều kiện, trên cơ sở rút kinh nghiệm xây dựng đơn vị tự vệ điểm cho Bộ Quốc phòng và Quân khu II trong năm vừa qua. Trong quá trình thực hiện, cơ quan quân sự các cấp cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, ban, ngành chức năng, các cơ sở đẩy mạnh công tác phát triển đảng viên, xây dựng tổ chức đảng và các tổ chức quần chúng trong các doanh nghiệp, làm cơ sở để xây dựng lực lượng tự vệ trong các doanh nghiệp ngoài quốc doanh. Đồng thời, cần thực hiện biện pháp đồng bộ, đúng quy định: từ khảo sát, tuyên truyền, vận động, xây dựng kế hoạch cho tới công tác đảm bảo, phải làm từng bước vững chắc, kiên quyết không chạy theo số lượng.

Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục,  nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho các đối tượng, nhất là đối với cấp ủy, chính quyền cơ sở và chủ doanh nghiệp trong thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng nói chung và công tác DQTV nói riêng. Thực tế ở Vĩnh Phúc những năm qua cho thấy, không phải ở cơ sở, doanh nghiệp nào mạnh về kinh tế thì công tác DQTV ở đó đều thuận lợi; ngược lại, có nơi còn khó khăn, nhưng thực hiện công tác này vẫn tốt. Trong điều kiện nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường, nơi nào mà công tác tuyên truyền, giáo dục không tiến hành thường xuyên và có hiệu quả thì chủ doanh nghiệp sẽ có nhiều “lý do” để không xây dựng lực lượng tự vệ trong doanh nghiệp của họ. Do vậy, công tác tuyên truyền, giáo dục cần được tiến hành thường xuyên, liên tục, bằng nhiều hình thức, biện pháp, với nhiều lực lượng tham gia. Trong đó, vấn đề quan trọng hàng đầu là phải thực hiện tốt công tác giáo dục quốc phòng cho các đối tượng, đặc biệt là đối với chủ doanh nghiệp. Ngoài ra, cấp ủy, chính quyền, người đứng đầu các tổ chức, cơ quan quân sự cần trực tiếp gặp gỡ, trao đổi, thuyết phục các chủ doanh nghiệp không chỉ bằng việc quán triệt các quy định, bằng mối quan hệ giữa những người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, mà còn cần khẳng định đây là một nét văn hóa, là sự tôn trọng lẫn nhau; qua đó, giải đáp những băn khoăn của các chủ doanh nghiệp để đi đến sự nhất trí. Đây vừa là kinh nghiệm, vừa là biện pháp mang lại hiệu quả trong xây dựng lực lượng tự vệ của Vĩnh Phúc trong thời gian qua.

Cùng với các biện pháp nói trên, cần quan tâm giải quyết tốt các vấn đề liên quan đến chế độ, chính sách đối với cán bộ, chiến sĩ DQTV. Thực tế hiện nay, các văn bản quy phạm pháp luật về công tác DQTV đã được ban hành khá đầy đủ, đồng bộ, nhưng việc tổ chức thực hiện vẫn còn những bất cập, do công tác bảo đảm chế độ, chính sách cho cán bộ, chiến sĩ DQTV chưa theo kịp sự phát triển của tình hình. Ví dụ: hiện nay, đơn giá ngày công lao động đã tăng từ 30 đến 40%, trong khi đó, lực lượng DQTV thực hiện nhiệm vụ huấn luyện và làm nhiệm vụ khác khi có lệnh, thì nhiều địa phương, doanh nghiệp vẫn chi trả như cách đây vài năm, hoặc có tăng nhưng không đáng kể; mức độ chi trả phụ thuộc vào sự “vận dụng” của từng địa phương, cơ sở, doanh nghiệp... Điều đó rất cần được các cấp, các ngành, các cơ quan nghiên cứu, điều chỉnh, bổ sung để công tác DQTV ngày càng đạt được hiệu quả cao hơn.

Xây dựng lực lượng DQTV thực sự “vững mạnh, rộng khắp” là trực tiếp góp phần xây dựng lực lượng vũ trang vững mạnh. Những thành tích về phát triển kinh tế-xã hội, củng cố quốc phòng-an ninh trong thời gian qua là cơ sở vững chắc, là động lực quan trọng để đảng bộ, chính quyền, nhân dân và lực lượng vũ trang Vĩnh Phúc tiếp tục phấn đấu giành kết quả cao hơn nữa, như mong muốn của Hồ Chủ tịch khi Người về thăm Vĩnh Phúc ngày 2-3-1963: “Làm cho Vĩnh Phúc thành một trong những tỉnh giàu có, phồn vinh nhất ở miền Bắc nước ta”.

Đại tá Hà Minh Thắng

Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy,

Chỉ huy trưởng BCHQS Tỉnh