Ấn phẩm tạp chí in

QPTD -Chủ Nhật, 04/12/2011, 00:38 (GMT+7)
Chương trình Kết hợp quân-dân y - thành tựu và những giải pháp cơ bản trong thời kỳ mới

Chương trình Kết hợp quân-dân y (KHQDY) là chương trình kết hợp giữa quân đội và nhân dân trong lĩnh vực y tế, góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân và phục vụ sức khoẻ nhân dân (gọi tắt là Chương trình y tế số 12) hình thành từ cuối năm 1990 và chính thức triển khai thực hiện từ giữa năm 1991. Đây là một chương trình có tầm chiến lược, tính khoa học và thực tiễn cao, kế thừa được truyền thống và kinh nghiệm của ngành Quân y và dân y trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ xâm lược. Chương trình không chỉ giải quyết những vấn đề nổi cộm, quan trọng và phù hợp với tình hình lúc đó, mà còn mang lại hiệu quả và đáp ứng được những yêu cầu bức thiết hiện nay cũng như lâu dài.

Với mục tiêu chiến lược nhằm “Phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn ngành Y tế, cả quân y và dân y phục vụ sức khoẻ nhân dân và lực lượng vũ trang trong thời bình; chuẩn bị sẵn sàng và đối phó có hiệu quả khi có chiến tranh và các tình huống cần thiết khác”, sau hơn 15 năm thực hiện, Chương trình KHQDY đã thu được những thành tựu rất quan trọng.
Chương trình KHQDY đã bám sát các định hướng chiến lược của Đảng và Nhà nước về công tác bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ nhân dân, góp phần giải quyết những vấn đề bức xúc của công tác y tế, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, vùng căn cứ cách mạng. Thành tựu này là kết quả lớn nhất và có ý nghĩa hết sức quan trọng của Chương trình. Bởi tại thời điểm đầu năm 1990, mạng lưới y tế cơ sở của nước ta đang gặp nhiều khó khăn; cán bộ y tế thiếu, cơ sở hạ tầng thấp kém, lạc hậu, xuống cấp và đang có tới hơn 800 xã không có trạm y tế. Vì thế, công tác bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân, nhất là nhân dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng rừng núi, vùng căn cứ cách mạng thực sự là một thách thức lớn đối với ngành Y tế. Từ thực tế đó, Chương trình KHQDY đã hướng mục tiêu vào nhiệm vụ củng cố tuyến y tế cơ sở. Đến nay, Chương trình đã trực tiếp tham gia củng cố toàn diện được 227 trạm y tế; củng cố từng mặt công tác được 1.326 trạm y tế, trong đó có 1.044 trạm y tế xã thuộc vùng sâu, vùng xa (chiếm hơn 10% tổng số xã, phường hiện có của cả nước). Song song với việc củng cố tuyến y tế cơ sở, các đơn vị quân y đóng quân trên các địa bàn còn khám bệnh cho dân được hơn 3,6 triệu lượt người, cấp cứu 127.500 lượt người và nhận điều trị 746.200 lượt người. Hệ thống các bệnh viện của quân đội cũng khám bệnh cho dân được gần 6 triệu lượt người, cấp cứu 313.700 lượt người và nhận điều trị hơn 1,1 triệu lượt người.
Lực lượng quân y toàn quân còn tích cực, chủ động tham gia công tác phòng chống dịch bệnh cho nhân dân, đã tham gia tiêm chủng các loại vacxin cho 5,1 triệu trẻ em; tuyên truyền về công tác dân số-kế hoạch hoá gia đình cho hơn 3,7 triệu lượt người; phòng chống sốt rét cho hơn 1,8 triệu lượt người; phun thuốc phòng chống muỗi đốt cho gần 26 triệu mét vuông nhà ở... Tại nơi đóng quân, các đơn vị thường xuyên cử bộ đội tham gia tuyên truyền vận động nhân dân xây dựng “Làng văn hoá sức khoẻ”, thực hiện chương trình phòng chống HIV/AIDS, dân số-kế hoạch hoá gia đình, phòng chống suy dinh dưỡng… Với kết quả đó, Chương trình đã thực sự đem lại hiệu quả to lớn trong việc củng cố tuyến y tế cơ sở và tham gia chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho nhân dân, góp phần đáng kể vào việc giảm sự quá tải về lưu lượng bệnh nhân ở các bệnh viện dân sự.
KHQDY là một trong những giải pháp quan trọng trong tham gia giải quyết các tình huống khẩn cấp, đặc biệt là giải quyết hậu quả thiên tai, thảm hoạ. Bất kỳ tình huống đột xuất, khẩn cấp nào xảy ra trong thời gian qua đều có lực lượng quân y tham gia với tinh thần khẩn trương, chủ động, có mặt sớm nhất để tham gia cứu hộ, cứu nạn. Hàng trăm tổ quân y trong toàn quân đã trực tiếp tham gia giải quyết hậu quả về mặt y tế do thiên tai gây ra như trong cơn bão Linda (số 5, năm 1997), các cơn bão ở khu vực miền Trung (năm 1998, 2003, 2004, 2005, 2007), hai trận lũ lịch sử ở Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên -Huế (năm 1999), các vụ lốc xoáy ở các tỉnh phía Bắc…; tham gia các hoạt động khắc phục y tế trong các sự cố cháy xe khách ở Hà Tây (năm 1999), cháy xăng ở Uông Bí (năm 1996), cháy ở mỏ Mạo Khê (năm 1999), cháy ở Trung tâm Thương mại thành phố Hồ Chí Minh và gần đây là vụ sập hai nhịp cầu dẫn của cầu Cần Thơ (9/2007), Đặc biệt, trong đợt chống dịch SARS (năm 2003), nhiều cán bộ, chiến sĩ ngành Quân y đã lao vào nơi bệnh nguy hiểm, khử khuẩn ở Bệnh viện Việt-Pháp, tổ chức cách ly lưu học sinh ở Trung Quốc về… để lại nhiều dấu ấn tốt đẹp trong giới y tế và nhân dân.
KHQDY đã góp phần quan trọng vào xây dựng tiềm lực y tế-quốc phòng của nền quốc phòng toàn dân. Trước hết, là sự hình thành các ban Quân-dân y các cấp, từ Trung ương đến địa phương. Nếu trước năm 2000, chúng ta mới chỉ thành lập được các ban Quân-dân y ở cấp tỉnh, huyện và xã trọng điểm thì đến nay, đã hình thành một tổ chức thống nhất các ban Quân-dân y từ Trung ương đến địa phương (ban Quân-dân y cấp huyện, xã chỉ thành lập ở một số địa bàn). Mặc dù là một tổ chức kiêm nhiệm, nhưng ban Quân-dân y các cấp đã làm tốt chức năng tham mưu cho cấp ủy, chính quyền và đơn vị về công tác KHQDY, chỉ đạo và trực tiếp tổ chức có hiệu quả các hoạt động KHQDY. Chính vì vậy, các nội dung của KHQDY đã được triển khai sâu rộng, sát với tình hình thực tiễn tại các địa bàn và đem lại hiệu quả cao theo các mục tiêu đã được đề ra.
Điều đáng chú ý nữa là Chương trình KHQDY trở thành một động lực quan trọng thúc đẩy tiến trình và chất lượng xây dựng lực lượng y tế dự bị động viên. Chương trình đã tham mưu, góp phần xây dựng để Chính phủ ban hành Quyết định 315/TTg và 19/TTg về việc giao chỉ tiêu động viên và huy động lực lượng ngành Y tế sẵn sàng đáp ứng nhu cầu trong chiến tranh và các tình huống cần thiết khác (các Quyết định 315 và 19, nay được thay bằng các Quyết định 117/2002/QĐ-TTg và 137/2005/QĐ-TTg do sự chia tách và sự tái lập các tỉnh, thành phố). Trên cơ sở đó, các đơn vị quân y dự bị động viên như bệnh viện khu vực, bệnh viện dã chiến, các đội điều trị, các tổ chuyên khoa tăng cường… được sắp xếp tạo nguồn, từng bước tổ chức huấn luyện, diễn tập theo kế hoạch xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố và kế hoạch chung của Nhà nước. Các đơn vị quân y còn tích cực tham gia xây dựng các phân đội tự vệ chuyên ngành y tế, huấn luyện 5 kỹ thuật cấp cứu cho lực lượng dân quân, tự vệ; tổ chức huấn luyện kiến thức y học quân sự cho các cán bộ chủ trì ngành y tế ở cấp tỉnh, thành phố, cán bộ chủ trì ở các đơn vị dự bị động viên y tế.
Việc KHQDY đã tạo nên sự đoàn kết gắn bó, phối hợp hoạt động tốt hơn giữa quân đội với ngành y tế, giữa quân y với dân y. Với phương châm: quân y ở đâu cũng đều phải làm nhiệm vụ tham gia chăm sóc sức khoẻ nhân dân và ngược lại, khi quân đội có yêu cầu chăm sóc sức khoẻ bộ đội thì lực lượng dân y sẵn sàng giúp đỡ, từ năm 1991 đến nay, lực lượng y tế cả nước đã cấp cứu cho gần 13.300 lượt quân nhân, nhận điều trị cho hơn 61.500 lượt quân nhân. Sự KHQDY còn thể hiện qua việc các cơ sở y tế ở Trung ương và địa phương thường xuyên phối hợp với lực lượng quân y trên địa bàn cùng nhau giải quyết các nhiệm vụ y tế, mời cán bộ quân y dự các lớp tập huấn chuyên môn, tham gia các đoàn công tác nước ngoài của Ngành…
Đặc biệt, các hoạt động KHQDY đã được thể chế hoá trong các Nghị quyết của Đảng, trong các Chương trình hành động của Chính phủ. Một số thông tư quan trọng như Thông tư 09 về tổ chức Ban quân-dân y, KHQDY phòng chống dịch bệnh và thu nhận người bị thương, bị nạn (1992); Thông tư 01 về KHQDY trong thảm hoạ (1994); Thông tư 2120 về việc xây dựng điểm bệnh viện dã chiến dự bị động viên (1997); Thông tư 08 hướng dẫn thực hiện Chỉ thị 25 của Thủ tướng Chính phủ củng cố công tác KHQDY trong tình hình mới (2005); bốn thông tư có liên quan về công tác khám sức khoẻ thực hiện Luật Nghĩa vụ quân sự… là những văn bản quy phạm pháp luật quan trọng, tạo hành lang pháp lý để việc KHQDY đem lại hiệu quả ở phạm vi cả nước.
KHQDY là một giải pháp rất hiệu quả, góp phần thực hiện nhiệm vụ dân vận của Đảng, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng trọng điểm an ninh chính trị. Chương trình KHQDY đã lấy việc củng cố, xây dựng y tế cơ sở ở vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, hải đảo, bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ cho đồng bào các dân tộc, các gia đình có công với cách mạng làm nội dung chính là một bước thể chế hoá Nghị quyết 8B của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (Khoá VI) vào thực tế ngành Y. Bên cạnh việc chăm sóc, điều trị người bệnh, phòng chống dịch bệnh và thiên tai, thảm họa, các đơn vị còn tham gia công tác tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, làm cho nhân dân, đặc biệt là đồng bào các dân tộc thêm tin tưởng vào Đảng, vào chính quyền, vào chế độ XHCN, tô đẹp thêm hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ”, “Người chiến sĩ quân y cách mạng”, truyền thống và bản chất tốt đẹp, vì nhân dân phục vụ của quân đội ta.
Nhìn lại chặng đường hơn 15 năm qua và đặc biệt ở thời kỳ hiện nay, Chương trình KHQDY đã được nâng lên tầm cao mới; đó là việc ngày 17/7/2006, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 108, phê duyệt Chương trình KHQDY thành Chương trình mục tiêu quốc gia. Sự kiện này không những thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Chính phủ trong việc bảo đảm sức khỏe cho bộ đội và nhân dân mà còn khẳng định tính hiệu quả, vị trí, vai trò quan trọng của Chương trình KHQDY đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới. Từ đây, chúng ta có động lực mới, nguồn lực mới để tập trung hơn về nhân lực, vật lực, về cơ chế, chính sách, phát huy sức mạnh của các cấp ủy, chính quyền, cơ quan, đơn vị quân đội, sức mạnh toàn dân  cho công tác quan trọng này.
Để Chương trình KHQDY phát triển, giành được nhiều thành tựu hơn nữa, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ thời kỳ mới, chúng ta cần chú trọng đến một số giải pháp cơ bản sau:
Một là, các cơ quan, đơn vị trong và ngoài quân đội cần tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nhằm thống nhất cao về nhận thức trong toàn quân, toàn dân, nhất là đối với người chủ trì cơ quan quân-dân y các cấp (Ban Quân-dân y) về ý nghĩa, vị trí, vai trò, mục tiêu, nhiệm vụ của Chương trình KHQDY. Để từ đó, các cấp ủy, chính quyền, các đơn vị quân đội luôn đề cao tinh thần trách nhiệm, chủ động phối hợp hành động để việc KHQDY ngày một hiệu quả, thiết thực hơn. 
Hai là, trên cơ sở Chương trình mục tiêu quốc gia, việc KHQDY cần được thể chế hóa trong các nghị quyết Đảng, trong các chương trình hành động, trong kế hoạch công tác của cơ quan, đơn vị quân-dân y, xem đó như một nhiệm vụ chính trị được giao. Về lâu dài, cần nghiên cứu phương thức “Xã hội hoá” việc KHQDY trên cơ sở lấy lực lượng quân-dân y làm nòng cốt, nhất là lực lượng quân y.
Ba là, bám sát khả năng ngân sách, mục tiêu, yêu cầu nhiệm vụ của Chương trình, kế hoạch, nội dung các hoạt động KHQDY cần có trọng tâm, trọng điểm, không dàn trải, có thứ tự ưu tiên và có bước đi vững chắc, tập trung vào các nội dung lớn, tạo được các bước đột phá, tháo gỡ được những vấn đề khó khăn, bức xúc của Ngành trước mắt cũng như lâu dài.
Bốn là, phải đa dạng hơn các hình thức KHQDY theo phương thức tăng cường sử dụng lực lượng tại chỗ, kết hợp có hiệu quả lực lượng cơ động từ nơi khác đến. Đối với lực lượng quân y các đồn biên phòng, các đơn vị đóng quân ở vùng sâu, vùng xa, nơi biên giới, hải đảo, việc KHQDY thực hiện theo hình thức sử dụng lực lượng tại chỗ, tập trung vào những nhiệm vụ chủ yếu là củng cố y tế cơ sở, tham gia khám, chữa bệnh cho nhân dân, tuyên truyền, giáo dục ý thức vệ sinh phòng bệnh và triển khai các chương trình y tế quốc gia… Các cơ sở quân y phía sau, tổ chức các đợt khám, chữa bệnh hoặc tham gia giải quyết các hậu quả về y tế trong các tình huống khẩn cấp như lâu nay các bệnh viện Trung ương quân đội 108, bệnh viện 103, 175 và các bệnh viện, các viện nghiên cứu khác trong toàn quân đã làm.
Năm là, cần sớm có các phương án KHQDY để giải quyết, khắc phục các hậu quả về y tế trong những tình huống khẩn cấp như cháy nổ, sập nhà, sập cầu, thiên tai,… một cách nhanh nhất, có hiệu quả nhất ngay tại cơ sở. Trong đó phải chú trọng đến công tác tổ chức, điều hành, xây dựng lực lượng ứng cứu, bảo đảm phương tiện, vật tư y tế. Đây là vấn đề rất lớn mà thời gian qua chưa giải quyết được thấu đáo, còn thiếu phương án tổ chức thực hiện cả ở tuyến chiến lược cũng như ở từng khu vực.
Sắp tới, việc KHQDY sẽ tiếp tục triển khai trên diện rộng ở cả cấp Trung ương lẫn địa phương; ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo cũng như ở thành phố, thị xã; ở các cơ sở nghiên cứu và đào tạo thuộc ngành quân-dân y,… Để việc tổ chức thực hiện Chương trình có hiệu quả, cần phát huy hơn nữa tính chủ động và vai trò tham mưu, đề xuất của cơ quan quân-dân y trên địa bàn; phát huy sức mạnh tổng hợp, khai thác mọi nguồn lực cho Chương trình. Có như vậy, việc KHQDY mới phát triển vững chắc, có ý nghĩa đối với cơ sở, đem lại hiệu quả thiết thực, phục vụ trực tiếp nhiệm vụ y tế cũng như nhiệm vụ quân sự, quốc phòng trên địa bàn.
Phát huy truyền thống của “Bộ đội Cụ Hồ”, của ngành Quân y anh hùng, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, sự chỉ đạo, điều hành của lãnh đạo Bộ Quốc phòng và Bộ Y tế, của các cấp ủy, chính quyền và người chỉ huy các đơn vị, cùng sự nỗ lực của cán bộ ngành y trong và ngoài quân đội, chắc chắn Chương trình KHQDY sẽ giành được nhiều thành tựu to lớn hơn nữa, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới.
Thiếu tướng, TS. Chu Tiến Cường
Cục trưởng cục Quân y
 

Ý kiến bạn đọc (0)

ENGLISH
中文
Giấy phép số 478/GP-BTTTT, Bộ Thông tin và Truyền thông, cấp ngày 27/7/2021.
Tổng Biên tập: Đại tá, PGS, TS. NHÂM CAO THÀNH
Phó Tổng Biên tập: Đại tá, ThS. HOÀNG VĂN TRƯỜNG; Đại tá, ThS. NGUYỄN MẠNH TUẤN
© 2013 Bản quyền thuộc về Tạp chí Quốc phòng toàn dân. Bảo lưu mọi quyền
Địa chỉ: 38A - Lý Nam Đế - Hoàn Kiếm - Hà Nội; ĐT: (024)38.457.044; (069)552.364
Fax: (024)37.473.956 - Email: thukytoasoan.qptd@gmail.com
Đại diện phía Nam: 161-163, Trần Quốc Thảo, Quận 3, TP Hồ Chí Minh; Fax: (028) 62.905.671; ĐT: (069) 667.446