Với nhận thức giáo dục quốc phòng (GDQP) là nội dung quan trọng hàng đầu trong công tác quốc phòng, nên những năm qua Ban Cán sự Đảng và Thủ trưởng Bộ Xây dựng đã thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo tiến hành công tác GDQP, thực hiện có hiệu quả các văn bản chỉ đạo về công tác quốc phòng, quân sự của Đảng và Chính phủ. Thực hiện Quyết định số 133/2005/QĐ-BQP, ngày 12 tháng 9 năm 2005 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ đã thành lập Ban Chỉ huy Quân sự do một đồng chí Thứ trưởng làm Trưởng ban.

Đặc điểm, đồng thời cũng là những khó khăn khi triển khai công tác GDQP của Bộ Xây dựng là các đơn vị thành viên bố trí và hoạt động trên phạm vi rộng, phân tán, cơ động; đối tượng cán bộ bồi dưỡng kiến thức quốc phòng-an ninh (QP-AN) đa dạng, nhiều chức danh, không chỉ trong các cơ quan hành chính sự nghiệp mà còn ở nhiều loại hình như tổng công ty, công ty, nhà trường, viện nghiên cứu... Hiện nay, trực thuộc Bộ gồm có 15 tổng công ty, 14 công ty độc lập, 12 trường đại học, cao đẳng và trung học chuyên nghiệp, dạy nghề, 5 viện nghiên cứu... Các doanh nghiệp đang tích cực thực hiện cổ phần hóa theo chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Thấy rõ tình hình đó, Bộ đã đề ra nhiều chủ trương, biện pháp thiết thực, tập trung vào nhiệm vụ cơ bản là tổ chức GDQP và tuyên truyền, phổ biến về quốc phòng, an ninh. Trong công tác GDQP, Bộ đã chú trọng cả bồi dưỡng kiến thức QP-AN cho cán bộ chủ chốt các cấp và tổ chức GDQP cho học sinh, sinh viên khối các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, dạy nghề. Đến nay đã có 18 cán bộ được bồi dưỡng kiến thức QP-AN tại Học viện Quốc phòng, trong đó cấp bộ 5 đồng chí, cấp vụ 4 đồng chí và 9 đồng chí là cán bộ chủ chốt các tổng công ty. Phối hợp với Hội đồng GDQP địa phương, các tổng công ty, công ty có nhiều cố gắng tổ chức cho cán bộ tham gia bồi dưỡng kiến thức QP-AN. Điển hình là Tổng công ty xây dựng Bạch Đằng đã phối hợp với Trường Quân sự Quân khu 3 tổ chức bồi dưỡng kiến thức QP-AN cho 93 cán bộ chủ chốt các cấp, trong đó có Tổng Giám đốc và Bí thư Đảng ủy. Các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, dạy nghề trực thuộc Bộ luôn thực hiện nghiêm túc chương trình, nội dung, thời gian GDQP theo qui định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Hằng năm, số học sinh, sinh viên tham gia luôn đạt trên 99%; kết quả kiểm tra GDQP đạt yêu cầu từ 98% trở lên.

Việc tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, công chức và người lao động được thực hiện bằng các hình thức, phương pháp phù hợp với đặc điểm, tính chất hoạt động công tác, sản xuất, kinh doanh của từng cơ quan, đơn vị. Nội dung tuyên truyền, giáo dục đã tập trung nâng cao nhận thức cho cán bộ, công chức về âm mưu, thủ đoạn chống phá cách mạng Việt Nam của các thế lực thù địch; giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc, nhận thức về nhiệm vụ kết hợp giữa phát triển kinh tế với củng cố QP-AN, nhất là trong qui hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế. Kế hoạch động viên công nghiệp ở các cấp bước đầu được xây dựng và hằng năm có bổ sung, điều chỉnh phù hợp với sự phát triển của ngành, nhằm đáp ứng tốt yêu cầu quốc phòng trong thời kỳ mới. Lực lượng dự bị động viên và tự vệ được tổ chức chặt chẽ, huấn luyện, giáo dục chu đáo, luôn sẵn sàng nhận và hoàn thành nhiệm vụ được giao. 

Kết quả đó thể hiện nhận thức, quan điểm đúng đắn và sự cố gắng của Bộ Xây dựng đối với công tác GDQP. Tuy nhiên, điều dễ nhận thấy là công tác bồi dưỡng kiến thức QP-AN mới chỉ thực hiện tốt ở cấp Bộ và một số tổng công ty. Vẫn còn một số tổng công ty, công ty chưa quán triệt sâu sắc các văn bản chỉ đạo thực hiện công tác GDQP, chưa chăm lo củng cố, kiện toàn hệ thống tổ chức, quản lý, điều hành công tác quốc phòng như qui định. Việc tổ chức tuyên truyền, giáo dục về QP-AN chưa thành nền nếp, chưa có chiều sâu, hiệu quả đạt được chưa cao. Mặt khác, phương pháp phối hợp với địa phương tổ chức bồi dưỡng kiến thức QP-AN cho cán bộ chủ chốt ở một số doanh nghiệp còn lúng túng, chưa thống nhất.

Trong những năm tới, tình hình thế giới và khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp. Sự nghiệp đổi mới đất nước đòi hỏi Bộ Xây dựng phải tiếp tục mở rộng hợp tác quốc tế, điều đó luôn chứa đựng cả thời cơ và thách thức, đối tác, đối tượng đan xen. Do đó, đẩy mạnh GDQP càng có ý nghĩa quan trọng và là yêu cầu khách quan của nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Thực tiễn đó đặt ra cho công tác GDQP của Bộ Xây dựng những yêu cầu, nhiệm vụ mới, đòi hỏi các cấp phải tạo chuyển biến mạnh mẽ hơn nữa. Trong đó, cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản sau.

Một là, tiếp tục quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị, văn bản của Đảng, Nhà nước về công tác QP-AN. Đặc biệt là Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng với chủ trương: “Tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, an ninh cho cán bộ, công chức và cho toàn dân, có nội dung phù hợp với từng đối tượng...”; Chỉ thị số 62-CT/TW ngày 12-02-2001 của Bộ Chính trị về “Tăng cường công tác giáo dục quốc phòng toàn dân trước tình hình mới" và Nghị định số 15/2001/NĐ-CP, ngày 01-5-2001 của Thủ tướng Chính phủ về “Giáo dục quốc phòng”. Đây là những văn bản pháp qui quan trọng nhất để triển khai, thực hiện công tác GDQP. Trước hết, cần tập trung tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức cho cán bộ chủ chốt các cấp; chấp hành nghiêm chế độ qui định về bồi dưỡng kiến thức QP-AN cho cán bộ chủ chốt các cấp. Trên cơ sở đó nâng cao chất lượng tuyên truyền, giáo dục trong cán bộ, công chức và người lao động.

Hai là, thường xuyên kiện toàn hệ thống tổ chức quản lý, chỉ đạo công tác quốc phòng, phát huy vai trò của Ban chỉ huy Quân sự. Để công tác GDQP đạt hiệu quả cao thì việc kiện toàn hệ thống tổ chức quản lý, chỉ đạo và phát huy vai trò của Ban chỉ huy Quân sự trong việc tham mưu giúp thủ trưởng Bộ tổ chức thực hiện công tác này có ý nghĩa hết sức quan trọng. Trong đó, cần chú trọng phân công rõ nhiệm vụ, mặt công tác cụ thể cho mỗi thành viên trong tổ chức chỉ đạo, điều hành các hoạt động GDQP. Mặt khác, Ban chỉ huy Quân sự cần thực hiện tốt chức năng thanh tra, kiểm tra về thực hiện công tác GDQP đối với các cơ quan, đơn vị thành viên thuộc quyền. Phương pháp kiểm tra nên kết hợp cả định kỳ và đột xuất; kiểm tra cụ thể, tỷ mỷ, toàn diện thông qua thực tế nhận thức của cán bộ, công chức. Nội dung kiểm tra tập trung vào việc tổ chức thực hiện các chỉ thị, qui định về quốc phòng, quân sự; trên cơ sở đó đề xuất với lãnh đạo Bộ biện pháp giúp đỡ các đơn vị thuộc quyền kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để không ngừng nâng cao chất lượng công tác quốc phòng nói chung và công tác GDQP nói riêng. 

Ngoài ra còn phải thực hiện tốt công tác khen thưởng, kỷ luật. Biểu dương, khen thưởng kịp thời những tập thể, cá nhân có thành tích tốt, phát hiện những nhân tố điển hình, cách làm hay để phổ biến kinh nghiệm, nhân rộng, tạo sự chuyển biến toàn diện cả bề rộng và chiều sâu trong GDQP.

Ba là, xây dựng chương trình, nội dung tuyên truyền, giáo dục phù hợp.

Chương trình tuyên truyền, giáo dục cần được xây dựng thành kế hoạch hoạt động. Nội dung tập trung giáo dục truyền thống vẻ vang của đất nước, Ngành. Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, cùng với nhiệm vụ quản lý nhà nước về xây dựng, Bộ đã chủ động chỉ đạo toàn Ngành tích cực tham gia chiến đấu và phục vụ chiến đấu. Đã xây dựng nhiều công trình quốc phòng trọng điểm như sân bay, trận địa phòng không, kho trạm quân sự... Gần 2 vạn cán bộ, công nhân nhập ngũ. Trong giai đoạn chống chiến tranh phá hoại miền Bắc, lực lượng tự vệ vừa phục vụ chiến đấu vừa trực tiếp chiến đấu, đã bắn rơi 6 máy bay Mỹ... Qua đó, giáo dục truyền thống yêu nước, niềm tự hào, tự tôn dân tộc; xây dựng quan điểm, nhận thức đúng đắn về hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; những hiểu biết về đường lối quốc phòng toàn dân, đường lối chiến tranh nhân dân, kết hợp kinh tế với QP-AN của Đảng; nhận thức về âm mưu, thủ đoạn trong chiến lược “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch đối với cách mạng Việt Nam... Ngoài ra, còn phải giáo dục cho cán bộ, công chức biết thực hiện các biện pháp về phòng thủ dân sự để sẵn sàng tham gia phòng, chống, khắc phục hậu quả chiến tranh, thảm họa thiên nhiên, môi trường. Để công tác tuyên truyền đạt hiệu quả cao cần chú trọng phát huy vai trò của các tổ chức Đảng và tổ chức quần chúng như Công đoàn, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Cựu chiến binh, Hội Phụ nữ. Tổ chức tốt các hoạt động tuyên truyền, GDQP trong các ngày lễ lớn của dân tộc, gắn với các hoạt động thi tìm hiểu truyền thống, hoạt động văn nghệ, thể thao...

Lực lượng dự bị động viên và lực lượng tự vệ trong các doanh nghiệp là lực lượng trực tiếp thực hiện nhiệm vụ QP-AN nói chung và nhiệm vụ GDQP nói riêng. Do vậy, đối với lực lượng này, một mặt cần thực hiện tốt công tác giáo dục chính trị, huấn luyện quân sự theo chương trình qui định. Mặt khác, phải phát huy chức năng, nhiệm vụ tuyên truyền đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về QP-AN.

Bốn là, thực hiện tốt sự phối hợp giữa các doanh nghiệp với Hội đồng GDQP ở địa phương. Đây là một trong những vấn đề có ý nghĩa quan trọng trong công tác bồi dưỡng kiến thức QP-AN cho cán bộ chủ chốt các doanh nghiệp. Hiện nay, một số quân khu, tỉnh đã mở lớp bồi dưỡng kiến thức QP-AN cho cán bộ chủ chốt các doanh nghiệp, nhưng một số địa phương chưa thực hiện. Mặt khác, do chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể nên việc phối hợp với địa phương ở không ít doanh nghiệp còn lúng túng. Do đó, các tổng công ty, công ty cần chủ động phối hợp với địa phương cử cán bộ tham gia đầy đủ, đúng thành phần. 

Từ thực tiễn tiến hành công tác GDQP trong Bộ Xây dựng, chúng tôi thấy hiện nay còn thiếu văn bản hướng dẫn, chỉ đạo thống nhất việc phân loại đối tượng, phiên chức danh tương đương (theo 5 đối tượng bồi dưỡng kiến thức QP-AN) đối với cán bộ chủ chốt các doanh nghiệp. Mặt khác, nguồn kinh phí cho hoạt động GDQP hiện nay chưa được qui định rõ, chủ yếu do các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp huy động từ các nguồn hỗ trợ khác, nên việc vận dụng thực hiện ở mỗi đơn vị cũng khác nhau. Do vậy, cần nghiên cứu thống nhất qui định về chính sách tài chính cho công tác GDQP ở các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp; kể cả chế độ đối với cán bộ chuyên trách, kiêm nhiệm làm công tác QP-AN.

TS. Trần Văn Khôi

Bộ Xây dựng