Nghị quyết 51-NQ/TW ngày 20-7-2005 của Bộ Chính trị (BCT) Ban chấp hành Trung ương Đảng (khoá IX) “Về việc tiếp tục hoàn thiện cơ chế lãnh đạo của Đảng, thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên (CU,CTV) trong Quân đội nhân dân Việt Nam" đã xác định rõ vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và mối quan hệ công tác của CU,CTV các cấp trong quân đội. Theo đó, CU,CTV là người chủ trì về chính trị, chịu trách nhiệm trước cấp trên và cấp ủy cấp mình về toàn bộ các hoạt động CTĐ,CTCT trong đơn vị; có trách nhiệm trực tiếp chỉ đạo, tổ chức tiến hành các nội dung CTĐ,CTCT theo chức trách, nhiệm vụ; tham gia xây dựng, tổ chức thực hiện các kế hoạch công tác chung của đơn vị.

Chủ trì về chính trị phản ánh vị trí, vai trò, mối quan hệ giữa CU,CTV với các tổ chức, lực lượng trong đơn vị. Trong đó, CU,CTV là người chủ trì toàn bộ hoạt động xây dựng đơn vị về chính trị; định hướng hoạt động của mọi tổ chức, cá nhân trong đơn vị theo đúng đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nghị quyết của cấp uỷ, tổ chức đảng, mệnh lệnh, chỉ thị của người chỉ huy, CU,CTV. Mọi hoạt động của CU,CTV bảo đảm cho chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng được quán triệt sâu sắc trong toàn đơn vị; mọi cán bộ, chiến sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức trong sáng, trách nhiệm chính trị cao, sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao; các tổ chức trong đơn vị được xây dựng vững mạnh, có chất lượng chính trị cao, phát huy tốt chức năng, nhiệm vụ của mình đối với mọi mặt, mọi hoạt động của đơn vị. CU,CTV là người đứng đầu bộ máy CTĐ,CTCT của đơn vị, lãnh đạo, chỉ đạo các mặt hoạt động CTĐ,CTCT theo đúng chức năng, nhiệm vụ đã được xác định; đồng thời, cùng người chỉ huy nghiên cứu, đề xuất để cấp ủy, chi bộ quyết định chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo mọi mặt công tác và hoạt động của đơn vị, nhất là nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu, huấn luyện, xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật, phòng chống chiến lược "Diễn biến hòa bình", phòng chống thiên tai, bão, lũ... Quan hệ giữa CU,CTV với người chỉ huy được xác định là quan hệ phối hợp công tác; với cấp phó cùng cấp là quan hệ cấp trên và cấp dưới. Bởi vậy, CU,CTV và người chỉ huy phải thường xuyên chủ động quan hệ chặt chẽ với nhau trên tinh thần đoàn kết, thống nhất, tin cậy, tôn trọng, giúp đỡ lẫn nhau trong thực hiện nhiệm vụ; cùng chăm lo xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện. Trong quá trình hoạt động, CU,CTV hết sức tôn trọng, giúp đỡ, tạo điều kiện để các cấp phó hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ; đồng thời, luôn sâu sát thực tiễn, bám sát cơ sở, phát hiện những vấn đề nảy sinh để có biện pháp giải quyết kịp thời.

Là người chủ trì về chính trị, CU,CTV là hạt nhân đoàn kết trong đảng bộ và đơn vị; phẩm chất, năng lực, phương pháp, tác phong công tác, uy tín và tư cách của CU,CTV có ảnh hưởng trực tiếp đến nhận thức tư tưởng, tình cảm, ý chí của cán bộ, chiến sĩ thuộc quyền. Điều đó đòi hỏi người CU, CTV phải thực sự vững vàng về chính trị, tư tưởng, tiêu biểu về phẩm chất đạo đức, lối sống; có năng lực tiến hành CTĐ,CTCT; có tính đảng và nguyên tắc cao; nói đi đôi với làm; thực sự tiền phong, gương mẫu trước tập thể; phương pháp, tác phong công tác khoa học; có đủ điều kiện và tín nhiệm bầu làm Bí thư­ cấp uỷ.

Thời gian qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của Đảng ủy Quân sự Trung ương (ĐUQSTƯ), Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị, cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị trong toàn quân đã có nhiều chủ trương, biện pháp nhằm phát huy tốt vai trò chủ trì về chính trị của đội ngũ CU,CTV. Để thực hiện tốt Nghị quyết 51 của BCT, đi đôi với tiến hành công tác quy hoạch, luân chuyển cán bộ, các cấp đã lựa chọn, bổ nhiệm CU,CTV bảo đảm đúng quy trình, nguyên tắc, tạo sự đoàn kết thống nhất cao trong đảng bộ và đơn vị. Đến nay, toàn quân cơ bản đã sắp xếp đủ chính ủy các đơn vị trực thuộc Bộ, sư đoàn, trung đoàn và tương đương; chính trị viên tiểu đoàn và tương đương đạt 87,18%; đại đội và tương đương đạt 93,9%; 100% CU,CTV được bầu làm bí thư cấp ủy. Nhằm bảo đảm cho đội ngũ CU,CTV hoàn thành tốt nhiệm vụ, các cơ quan, đơn vị đã chủ động tiến hành công tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn; đồng thời, tổ chức biên soạn chức trách, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của người chỉ huy và CU,CTV theo đúng chỉ đạo của ĐUQSTƯ. Ngoài nguồn đào tạo dài hạn cấp trung đoàn và cấp phân đội, toàn quân đã tổ chức tạo nguồn cán bộ chính trị từ trung đội trưởng 801, cán bộ chuyên môn kỹ thuật, đào tạo văn bằng hai... Riêng năm 2008, toàn quân đào tạo dài hạn từ nguồn trung đội trưởng đạt 102,8% kế hoạch, từ nguồn cán bộ chuyên môn kỹ thuật đạt 100% kế hoạch; đào tạo văn bằng hai đạt 91,1% kế hoạch. Nhờ làm tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng, nên trình độ của đội ngũ CU, CTV không ngừng được nâng lên; hiện 94,37% CU,CTV có trình độ đại học và cao đẳng trở lên (riêng sau đại học là 6,3%). Qua 3 năm triển khai thực hiện Nghị quyết 51 của BCT, đến nay, về cơ bản, đội ngũ CU,CTV đã phát huy được trách nhiệm, quyền hạn của mình; hoàn thành chức trách, nhiệm vụ và có sự đổi mới về phương pháp, tác phong công tác; giữ vững nguyên tắc trong tiến hành CTĐ,CTCT; tích cực, chủ động, cùng người chỉ huy xây dựng kế hoạch công tác và tổ chức các hoạt động của đơn vị. CU,CTV và người chỉ huy đã chủ động trao đổi, bàn bạc, thống nhất những vấn đề có tính nguyên tắc trên cơ sở đoàn kết, tin cậy, tôn trọng, giúp đỡ nhau trong thực hiện nhiệm vụ. Nhờ đó, năng lực lãnh đạo toàn diện, sức chiến đấu của các tổ chức đảng được nâng lên; hiệu quả CTĐ,CTCT được phát huy; hiệu lực của người chỉ huy được tăng cường; tính quyết đoán và khả năng xử lý những vấn đề phức tạp của CU,CTV ngày càng tốt hơn; đoàn kết nội bộ có nhiều chuyển biến; vai trò chủ trì về chính trị của đội ngũ CU,CTV từng bước được khẳng định trong thực tiễn.

Tuy nhiên, so với yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra, một số CU,CTV (nhất là ở cơ sở) còn có những hạn chế nhất định về kiến thức, kinh nghiệm và phương pháp, tác phong công tác. Trong giải quyết công việc, một số đồng chí còn thụ động, thiếu quyết đoán; một số ít chưa thực sự gương mẫu về phẩm chất, đạo đức, lối sống.  Trong giải quyết mối quan hệ giữa người chỉ huy với CU,CTV ở một số cơ quan, đơn vị, có lúc chưa đúng với chức trách, quyền hạn của mỗi người; cá biệt còn có biểu hiện thiếu tin cậy, tôn trọng nhau... Vì thế, chất lượng, hiệu quả hoạt động CTĐ,CTCT ở một số cơ quan, đơn vị chuyển biến tiến bộ chưa vững chắc; công tác giáo dục chính trị, tư tưởng có lúc chưa sâu, còn thụ động; nguyên tắc tập trung dân chủ chưa được chấp hành nghiêm túc; chất lượng và nội dung sinh hoạt của một số cấp ủy (chi bộ) chưa cao, chưa tập trung giải quyết dứt điểm khâu yếu, mặt yếu, nhất là về chấp hành kỷ luật quân đội, pháp luật Nhà nước...

Để phát huy vai trò chủ trì về chính trị của CU,CTV, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội về chính trị trong thời kỳ mới, các cấp cần tổ chức thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả Nghị quyết 51 của BCT và Nghị quyết 513 của ĐUQSTƯ, nâng cao hiệu lực của nguyên tắc "lãnh đạo tập thể, phân công cá nhân phụ trách", xây dựng tinh thần đoàn kết thống nhất trong cơ quan, đơn vị; trong đó, cần thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản sau đây:

Trước hết, cần tiếp tục giáo dục, quán triệt, thống nhất nhận thức cho toàn thể cán bộ, chiến sĩ, đảng viên và quần chúng, nhất là cấp ủy, cán bộ chủ trì các cấp về mục đích, ý nghĩa, yêu cầu, nội dung Nghị quyết 51 của BCT và Nghị quyết 513 của ĐUQSTƯ. Vừa qua, mặc dù các đơn vị đã tập trung quán triệt sâu sắc các nội dung quan trọng này, song, một số nơi vẫn chưa nhận thức đầy đủ vai trò chủ trì về chính trị của CU,CTV. Bởi vậy, việc tiếp tục làm tốt công tác giáo dục, quán triệt cho các đối tượng nhận thức đúng về trách nhiệm, quyền hạn của CU,CTV là vấn đề hết sức quan trọng. Thông qua công tác giáo dục, các cấp cần làm cho mọi người nhận thức sâu sắc rằng, thực hiện tốt vai trò chủ trì về chính trị của CU,CTV sẽ tạo bước phát triển mới về chất lượng chính trị của quân đội, nâng cao năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng, hiệu lực quản lý, điều hành của người chỉ huy, hiệu lực CTĐ,CTCT. Trên cơ sở nhận thức đúng, cấp uỷ các cấp cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, giải quyết tốt các mối quan hệ; phát huy trách nhiệm chính trị của các tổ chức, các lực lượng, của mọi cán bộ, đảng viên, tạo điều kiện thuận lợi cho đội ngũ CU,CTV hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ. Với đội ngũ CU,CTV, cần phải thấy đây là vinh dự, trách nhiệm trước Đảng, trước quân đội; mỗi người cần tích cực nghiên cứu, nắm vững chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn; luôn trau dồi phẩm chất, năng lực, đạo đức, lối sống, phong cách lãnh đạo sao cho tương xứng với cương vị của mình. Qúa trình giáo dục, định hướng tư tưởng, các cơ quan, đơn vị cần kết hợp với khắc phục nhận thức không đúng, như: quá đề cao hoặc hạ thấp vị trí, vai trò của CU,CTV, dẫn đến hậu quả xấu.

Trên cơ sở chức trách, nhiệm vụ đã được xác định, các cấp uỷ cần cụ thể hoá các tiêu chí về phẩm chất, năng lực, phương pháp, tác phong công tác của đội ngũ CU,CTV đơn vị mình phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra. Việc đặt ra tiêu chí của CU,CTV phải vừa phản ánh được tiêu chuẩn chung của người cán bộ quân đội trong thời kỳ mới, vừa thể hiện được những yêu cầu cụ thể đối với đội ngũ CU,CTV. Theo đó, CU,CTV phải là những người thực sự tiêu biểu về phẩm chất chính trị, tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và nhân dân, sắc sảo, nhạy bén về chính trị, giải quyết kịp thời, sáng tạo mọi tình huống xảy ra; mẫu mực về đạo đức, lối sống, có tính kỷ luật cao; là trung tâm đoàn kết và có tín nhiệm trong cấp uỷ, tổ chức đảng và đơn vị; có kiến thức, năng lực toàn diện, giỏi tiến hành CTĐ,CTCT; có tính đảng, tính nguyên tắc cao, tác phong dân chủ, sâu sát thực tế, nói đi đôi với làm... Cùng với đó, các cấp uỷ cần tổ chức rà soát, bổ sung, xây dựng quy chế làm việc, quy chế lãnh đạo của cấp ủy; giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ, lãnh đạo tập thể, cá nhân phụ trách trong sinh hoạt và hoạt động của tổ chức đảng; phát huy tinh thần đoàn kết thống nhất trong cấp ủy và trong các cơ quan, đơn vị. Trước mắt, cần tổ chức quán triệt và thực hiện nghiêm túc Quy chế về công tác cán bộ (ban hành  theo Quyết định 269-QĐ/ĐU ngày 23-7-2009)  của ĐUQSTƯ; gắn quy hoạch cán bộ chủ trì với quy hoạch cấp uỷ, bảo đảm nguồn kế cận, kế tiếp vững chắc trong các cơ quan, đơn vị. Thông qua thực tiễn công tác, cấp uỷ các cấp cần phát hiện những CU,CTV không đủ tiêu chuẩn về phẩm chất, năng lực và uy tín thấp để đề nghị trên thay thế. Cấp ủy và cán bộ chủ trì các đơn vị cần quan tâm xây dựng cơ quan chính trị các cấp vững mạnh toàn diện, hoạt động theo đúng chức năng, nhiệm vụ, làm tròn vai trò là cơ quan tham mưu cho cấp ủy, CU,CTV và người chỉ huy về CTĐ,CTCT; đồng thời, là cơ quan thường trực giúp cấp ủy và cán bộ chủ trì chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện Nghị quyết 51 của BCT và Nghị quyết 513 của ĐUQSTƯ.

Nhằm tạo điều kiện cho đội ngũ CU,CTV phát huy tốt vai trò chủ trì về chính trị, theo chúng tôi, các cơ quan, đơn vị cần làm tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng,  nâng cao phẩm chất, năng lực, phương pháp, tác phong công tác cho đội ngũ CU,CTV. Việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ CU, CTV được tổ chức bằng nhiều hình thức, như: cử đi đào tạo, chuyển loại tại các học viện, nhà trường, tổ chức rút kinh nghiệm, hội thao, hội thi, truyền thụ kinh nghiệm, cấp trên bồi dưỡng cấp dưới... Để làm được điều đó, các cơ quan, đơn vị cần nắm thực trạng đội ngũ CU,CTV, cả về trình độ, năng lực, học vấn và khả năng phát triển của từng người; trên cơ sở đó, xây dựng kế hoạch (cả ngắn hạn và dài hạn), xác định nội dung, biện pháp, thời gian đào tạo, bồi dưỡng phù hợp với từng đối tượng. Bên cạnh đó, các đơn vị cần thực hiện nghiêm túc và có chất lượng chế độ tập huấn, bồi dưỡng CU,CTV theo phân cấp, đặc biệt là bồi dưỡng kiến thức, kinh nghiệm thực tiễn về CTĐ,CTCT cho cán bộ chính trị từ cấp trung đoàn và tương đương trở xuống. Các học viện, nhà trường quân đội (nhất là Học viện Chính trị và Trường Sĩ quan Chính trị) cần tiêu chuẩn hóa đầu vào đào tạo cán bộ chính trị; tiếp tục đổi mới nội dung, chương trình và nâng cao chất lượng đào tạo theo hướng: gắn mô hình, mục tiêu đào tạo của nhà trường với chức trách, nhiệm vụ được giao ở đơn vị; bảo đảm cho cán bộ ra trường không chỉ có trình độ về lý luận, mà còn phải có năng lực thực hành tốt CTĐ,CTCT. Các cơ quan, đơn vị cần động viên, khuyến khích đội ngũ CU,CTV tự nghiên cứu, học tập, rèn luyện, học hỏi kinh nghiệm; đồng thời, lấy đó là một trong những tiêu chuẩn để đánh giá, phân loại chất lượng cán bộ, đảng viên hằng năm.

Cùng với người chỉ huy, CU,CTV là người có quyền hạn và trách nhiệm cao nhất trong đơn vị. Bởi vậy, CU,CTV phải luôn nêu cao tinh thần, trách nhiệm, giữ vững tính đảng, tính nguyên tắc trong công tác; tích cực, chủ động trong  học tập, rèn luyện, trau dồi phẩm chất, đạo đức, năng lực, phương pháp, tác phong công tác ngang tầm với chức trách, nhiệm vụ. Người chỉ huy và CU,CTV ở mỗi cấp phải tăng cường đoàn kết, tôn trọng, giúp đỡ nhau, thực sự là chỗ dựa vững chắc, tin cậy của nhau và là hạt nhân đoàn kết trong đảng bộ và đơn vị. Cấp ủy các cấp và người chỉ huy, CU,CTV cấp trên cần thường xuyên giúp đỡ, tạo điều kiện để CU,CTV hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ; đồng thời, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, phát hiện những biểu hiện mất đoàn kết để có biện pháp khắc phục kịp thời.  

Quán triệt và thực hiện đầy đủ vai trò chủ trì về chính trị của CU,CTV theo tinh thần Nghị quyết 51 của BCT, Nghị quyết 513 của ĐUQSTƯ là vấn đề có ý nghĩa hết sức quan trọng trong sự nghiệp xây dựng quân đội về chính trị, củng cố quốc phòng; thiết thực nâng cao hiệu lực CTĐ,CTCT, trình độ, khả năng sẵn sàng chiến đấu và sức mạnh chiến đấu của quân đội trong thời kỳ mới.

Đại tá, TS. NGUYỄN PHƯƠNG ĐÔNG

Học viện Chính trị