Tổng thống Mỹ Đô-nan Trăm đọc thông điệp lần thứ 3 – thông điệp cuối cùng nhiệm kỳ này của Ông. Theo thông lệ, nội dung Thông điệp báo cáo rõ thành tựu, dự kiến những khó khăn, thách thức phải đối mặt và phương hướng giải quyết của chính quyền đương nhiệm. Thế nhưng, bản Thông điệp đã được Tổng thông Đô-nan Trăm biến thành bài diễn văn tranh cử Tổng thống nhiệm kỳ 2 của Ông - Tổng thống thứ 46 của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ.

Bối cảnh

Thông điệp liên bang năm nay được Tổng thống Đô-nan Trăm đọc trong bối cảnh có nhiều điểm đáng chú ý, quan tâm và bình luận. Trước hết, thời điểm đọc thông điệp đã bị chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi chốt vào tối ngày 04-02-2020 mà theo kế hoạch ban đầu của Tổng thống Đô-nan Trăm là vào ngày 29-01. Vì sao, lại xảy ra biến cố này, theo các nhà phân tích chiến lược cho rằng, đây là thời điểm rất nhạy cảm về chính trị sẽ tác động không nhỏ đến kế hoạch tái tranh cử của Tổng thống Đô-nan Trăm. Bởi lẽ, nếu theo kế hoạch của Đô-nan Trăm thì phiên luận tội Tổng thống chưa đến hồi phân giải, còn sau ngày 05-02 thì Đô-nan Trăm có nhiều lợi thế. Hơn nữa, ngày hôm sau các thượng nghị sĩ sẽ bỏ phiếu quyết định Tổng thống Đô-nan Trăm “trắng án”.

Hai là, thời điểm đọc lần này cũng khác với 2 lần trước, bởi nó rơi vào đúng sự kiện chính trị “gay cấn”, “căng thẳng” nhất giữa hai đảng: Cộng hòa và Dân chủ trước cuộc bầu cử. Một sự kiện cho là hy hữu trong cuộc bầu cử sơ bộ của Đảng Dân chủ ở bang Lowa liên quan đến kết quả; trong khi đó, Đô-nan Trăm lại nhận được nhiều tin tốt lành trước khi đọc Thông điệp Liên bang. Theo kết quả thăm dò của Gallup cho thấy, tỷ lệ ủng hộ Tổng thống Đô-nan Trăm là 49%, cao nhất từ trước cho đến thời điểm lúc bấy giờ. Tình hình chính trị giữa hai đảng liên tục có những bất ngờ, khó đoán định, lẽ ra Tổng thống Đô-nan Trăm rơi vào tình thế khó xử, thì nay lại gặp quá nhiều thuận lợi. Tổng thống Đô-nan Trăm đã nhìn thấy điều đó, nên Ông mạnh dạn công kích Đảng Dân chủ.     

Ba là, trong bối cảnh an ninh, chính trị, kinh tế, quốc phòng, quân sự thế giới đang diễn biến hết sức phức tạp. Khu vực Trung Đông chìm trong bất ổn, căng thẳng chưa có lối thoát: chiến trường Syria đang bất lợi đối với Mỹ; quan hệ Mỹ - Iran đang ở thời kỳ xấu nhất từ trước đến nay, tiến gần đến miệng hố chiến tranh. Mâu thuẫn giữa một bên là Israel và bên kia là Palestine và Các Tiểu vương quốc Ẩ Rập thống nhất (UAE), sau khi Hoa Kỳ công bố Kế hoạch hòa bình Trung Đông - “Thỏa thuận thế kỷ”. Cuộc chiến ở Apganixtan do Mỹ phát động từ năm 2001 đến nay không những chưa tìm được lối thoát mà ngày càng lún sâu và sa lầy hơn.

Bốn là, dịch Covid - 19 vừa bùng phát ở Vũ Hán, Trung Quốc, trở thành dịch bệnh toàn cầu, nó đã lan khắp các châu lục, làm cho nhân loại hết sức bàng hoàng, lo lắng. Covid -19 tác động đáng kể tới tăng trưởng kinh tế không những đối với Trung Quốc, mà với cả thế giới. Trước tình hình đó, Mỹ có thể tận dụng cơ hội này để thúc đẩy ký tiếp các thỏa thuận thương mại ngay sau Thỏa thuận Thương mại Mỹ - Trung Quốc giai đoạn 1, bảo đảm có lợi cho Washington, giúp Tổng thống Đô-nan Trăm ghi điểm vì hoàn thành lời hứa với cử tri khi tranh cử vào Nhà Trắng năm 2016.

Khoét sâu chia rẽ nội bộ

Tổng thống Đô-nan Trăm nắm rất chắc diễn biến tình hình chính trị trong nước, nhất là những vấn đề liên quan đến bầu cử Tống thống năm 2020. Do vậy, Ông đã triệt để lợi dụng diễn đàn này để công kích Đảng Dân chủ, nhằm làm giảm uy tín của các “kỳ phùng địch thủ” trong cuộc chạy đua vào Nhà Trắng lần này. Điểm mặt khách mời cho thấy, sự chia rẽ sâu sắc của giới lãnh đạo hai đảng. Khách của Đảng Cộng hòa được ban phụ trách tranh cử của Tổng thống Đô-nan Trăm khôn khéo lựa chọn một số đại biểu đại diện cho nhiều tầng lớp, mọi lĩnh vực, từ cựu chiến binh, đến những đứa trẻ không được lựa chọn trường để học và bệnh nhân mang trong mình căn bệnh thế kỷ; trong đó, có một khách mời đặc biệt, Juan Guaido, “tổng thống” tự xưng của Venezuela được Mỹ và nhiều nước phương Tây công nhận. Còn khách mời của Đảng Dân chủ khoảng 80 bác sĩ, bệnh nhân và những cá nhân đại diện những người cho rằng, chính quyền Tổng thống Đô-nan Trăm thất bại trong việc giải quyết vấn đề chăm sóc sức khỏe.

Để tôn vinh những vị khách mời của Đảng Cộng hòa, Tổng thống Đô-nan Trăm dành nhiều thời gian ca ngợi, tán dương họ. Với Charles McGee, một phi công chiến đấu, da màu thuộc lực lượng Không quân Tuskegee, còn sống sót trong cuộc chiến tranh thế giới thứ hai, được Tổng thống ca ngợi “là người anh hùng nhất trong tất cả” và được thăng quân hàm Chuẩn tướng¹. Theo các nhà phân tích đánh giá, việc làm này của Ông nhằm tranh thủ phiếu bầu của các quân nhân, lực lượng đông đảo trong cử tri. Còn Ianin Lanphier, cậu học sinh lớp 8 đến từ Arizona cũng được Tổng thống hết lời ca ngợi, vì rất quan tâm đến lực lượng không gian – “con đẻ” của Tổng thống. Với lời lẽ đó, Tổng thống Đô -nan Trăm ngầm tuyên bố đó là sáng kiến, có tầm chiến lược, đem lại sức mạnh cho Quân đội Mỹ. Còn người mẹ đơn thân của Jainiyah Davis luôn mong muốn cho con mình có một tương lai tốt đẹp hơn, nhưng cũng không được; bởi lẽ, thống đốc bang Pennsylvania phủ quyết dự luật của chính phủ về mở rộng việc chọn trường của trẻ em. Đối với trường hợp này, Tổng thống công kích mạnh Đảng Dân chủ, đã ngăn cản dự luật, căn nguyên đẩy 50.000 trẻ em không được phép chọn trường; đồng thời Ông khẳng định, sẽ làm tất cả để các em có quyền lựa chọn trường học, có học bổng. Từ sự việc đó, Tổng thống kêu gọi Quốc hội “Hãy thông qua Đạo luật Học bổng và cơ hội giáo dục tự do”², v.v. Tiếp đó, Tổng thống Đô-nan Trăm hết lời ca ngợi, Juan Guaido “là người gan dạ, mang trong mình hy vọng, ước mơ và khát vọng của người dân Venezuela” và công khai tuyên bố “Juan Guaido là Tổng thống thực sự, hợp pháp của Venezuela”³. Như vậy, về đối ngoại, Tổng thống Mỹ thể hiện quyết tâm rất rõ ràng là phải lật đổ Tổng thống Nicolas Maduro và chính quyền đương nhiệm, được nhân dân Venezuela bầu hợp hiến.

Sự chia rẽ giữa hai đảng còn thể hiện gay gắt ngay trong khán phòng Hạ viện, khi Đô-nan Trăm đi vào các nghị sĩ Đảng Cộng hòa hô vang "4 năm nữa" và mỗi lần Ông nêu những thành tựu của chính quyền đạt được trong ba năm qua, rồi phương hướng đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại, như kịch bản tranh cử của năm 2016, các đại biểu Đảng Cộng hòa đứng lên vỗ tay, reo hò, thậm chí còn tung hô. Ngược lại, đại biểu của Đảng Dân chủ có ánh mắt, nét mặt giận giữ, vì Tổng thống đưa ra những con số không có cơ sở. Đơn cử một dẫn chứng: Mỹ đã trở thành “nhà xuất khẩu dầu mỏ và khí đốt tự nhiên hàng đầu thế giới” là không có cơ sở và thiếu tính thuyết phục, vì từ thời Tổng thống B. Ô-ba-ma, sản lượng dầu thô đạt 68%, còn thời Đô-nan Trăm mới chỉ tăng 24%, năm 2018 đạt 10,95 triệu thùng/ngày. Không những vậy, Đô-nan Trump còn nhiều lần tuyên bố "sự trở lại vĩ đại của nước Mỹ" và những thành tựu của Ông thì sự chia rẽ lại càng thể hiện rõ: các thành viên Đảng Cộng hòa vỗ tay tán dương thì các thành viên Đảng Dân chủ la ó phản đối, nhiều đại biểu, trong đó, có Hạ nghị sĩ Tim Ryan bỏ về và viết trên twitter rằng, "Tôi vừa bỏ ngang Thông điệp Liên bang. Tôi không thể chịu được nữa. Giống như các bạn đang xem đấu vật chuyên nghiệp. Tất cả đều là giả dối". Sự căng thẳng không đội trời chung giữa hai chính đảng còn được thể hiện qua hành động của đương kim Tổng thống Đô-nan Trăm và Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi: Tổng thống Đô-nan Trăm không bắt tay Chủ tịch Hạ viện, còn Chủ tịch Hạ viện xé bản thảo Thông điệp, ngay sau khi kết thúc.         

Những thành tựu trong nhiệm kỳ

Theo các nhà phân tích chiến lược, đây là nội dung quan trọng nhất trong sự kiện này, bởi lẽ nó tác động đến nhiều cử tri, nhất là các cử tri đã bỏ phiếu cho Đô-nan Trăm năm 2016. Vì thế, hôm nay, trên cương vị Tổng thống, Ông tuyên bố rất mạnh mẽ, nước Mỹ đã đạt được nhiều kết quả tuyệt vời - theo Ông “đánh giá” - số lượng việc làm tăng mạnh; thu nhập của người dân cũng gia tăng; tỷ lệ người nghèo, tội phạm giảm mạnh; mức tín nhiệm ngày càng tăng cao; đất nước ngày càng thịnh vượng và một lần nữa được nhiều quốc gia tôn trọng; kẻ thù của nước Mỹ đang trốn chạy; tài sản quốc gia ngày càng tăng, đặc biệt tương lai của nước Mỹ vô cùng xán lạn, cụ thể:

Về kinh tế, sau 03 năm cầm quyền, Tổng thống Đô-nan Trăm đã điều hành xây dựng một xã hội thịnh vượng, phổ quát, từng bước đưa “nước Mỹ vĩ đại trở lại”. Theo đó, các ngành sản xuất quay trở lại, các công ty Mỹ quay trở về, tạo ra nhiều việc làm, dẫn đến tỷ lệ thất nghiệp trung bình thấp hơn tất cả chính quyền khác trong lịch sử; tỷ lệ thất nghiệp của phụ nữ giảm mạnh nhất trong vòng 70 năm qua. Năm 2019, có 72% việc làm mới đều do lao động nữ đảm nhiệm. So sánh với chính quyền tiền nhiệm, hơn 10 triệu người hưởng chế độ tem phiếu lương thực, thực phẩm, còn hiện tại 07 triệu người Mỹ không phụ thuộc vào chế độ tem phiếu thực phẩm, 10 triệu người không phụ thuộc vào sự hỗ trợ của chính phủ. Tài sản ròng của những người làm công ăn lương có thu nhập thấp tăng 47%, tiền lương của công nhân tăng 16%; thu nhập trung bình của các hộ gia đình Mỹ cao nhất trong lịch sử, v.v.

Về ngân sách quốc phòng, để bảo vệ sự tự do của người Mỹ, chính phủ đã đầu tư khoản tiền kỷ lục 2.200 tỷ USD cho Quân đội mua những máy bay, tên lửa, tàu chiến và các thiết bị quân sự tốt nhất, hiện đại nhất được sản xuất tại Mỹ. Chính quyền của Tổng thống Đô-nan Trăm đã buộc các đồng minh phải trả phí việc Mỹ đảm bảo an ninh cho họ, mức tiền lên trên 400 tỷ USD. Cùng với đó, Tổng thống Đô-nan Trăm cũng ca ngợi những chiến công của quân đội đang tham chiến trên các chiến trường: phá hủy hoàn toàn vương quốc hồi giáo mà (IS) đã tuyên bố thành lập ở Iraq, Syria và tiêu diệt trùm khủng bố - al-Baghdadi. Ông cũng ngầm thông báo một thành tích vô cùng lớn là, thành lập một lực lượng vũ trang mới - Lực lượng không gian. Sản phẩm này của Tổng thống Đô-nan Trăm có thể so sánh với cựu Tổng thống Truman - một trong những người thành lập Lực lượng Không quân Mỹ.

Về giáo dục, đây là lĩnh vực hết sức nhạy cảm, tác động sâu sắc đến cuộc sống của người dân, nhất là lớp trẻ; đồng thời, cũng là vấn đề nhức nhối, bức xúc nhất trong các đời Tổng thống. Nắm chắc được vấn đề và nhu cầu cấp thiết của người dân, Tổng thống Đô-nan Trăm đã khéo léo viện dẫn những thành tựu trên lĩnh vực này, như: Quỹ học bổng cơ hội đã giúp nhiều trẻ em có thể tiếp tục đến trường. Tổng thống Đô-nan Trăm kêu gọi Quốc hội “hãy hỗ trợ học sinh và ủng hộ kế hoạch của Ông với kiến nghị đưa ra các chương trình học nghề và kỹ thuật trong mỗi trường trung học phổ thông tại Mỹ”. Tổng thống Đô-nan Trăm cam kết chính quyền do ông điều hành sẽ tập trung mọi nỗ lực, ngân sách đầu tư cho thế hệ trẻ, đảm bảo rằng, những người trẻ tuổi tại Mỹ được tiếp cận các cơ hội giáo dục và đạt được ước mơ của mình.

Về y tế, Tổng thống Đô-nan Trăm cho biết phí bảo hiểm đã tăng gấp đôi trong 5 năm, trước khi Ông nhậm chức; đang lên kế hoạch đưa ra các lựa chọn thay thế khiến chi phí bảo hiểm tiết kiệm hơn 60% và tốt hơn. Tổng thống Đô-nan Trăm cũng trích dẫn sắc lệnh yêu cầu về minh bạch giá cả. Đồng thời, cam kết bảo đảm an sinh xã hội, thúc đẩy mạnh Chương trình Bảo hiểm y tế của chính phủ; chính quyền sẽ bảo vệ vấn đề chăm sóc sức khỏe của người dân, trong đó có chương trình Medicare, v.v. Trước những nỗi lo của người dân về dịch Covid - 19 đang bùng phát ở Trung Quốc và lan ra toàn cầu, Tổng thống Đô-nan Trăm tuyên bố sẽ sử dụng mọi biện pháp mạnh mẽ và cần thiết để bảo vệ người dân, v.v.

Đánh giá sự kiện này, các nhà phân tích cho rằng, Tổng thống Đô-nan Trăm đã biến Thông điệp liên bang thành bài diễn văn tranh cử nhiệm kỳ thứ hai hoàn hảo, nhưng kết quả như thế nào vẫn còn là câu hỏi.

Đại tá ĐỖ HẢI ÂU
___________

1 - TTXVN - Tài liệu tham khảo đặc biệt, ngày 07-02-2020, tr. 7.

2 - Sđd, tr. 8.

3 - Sđd, tr. 6.