Giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, sinh viên - những chủ nhân tương lai của đất nước có ý nghĩa hết sức quan trọng. Trước yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới và đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo, đòi hỏi các bộ, ngành, địa phương cần quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc thực hiện tốt hơn nữa công tác quan trọng này.

Học sinh, sinh viên là lực lượng có sức trẻ, khát vọng, khả năng tiếp thu tri thức, khoa học kỹ thuật hiện đại, nguồn lực quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Song, đây là đối tượng đang trong quá trình phát triển, hoàn thiện nhân cách, nếu không được giáo dục, định hướng tốt về tư tưởng chính trị, mục tiêu lý tưởng, kiến thức, kỹ năng,... trách nhiệm đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc sẽ rất dễ bị sai lạc về nhận thức, hành động, thờ ơ về chính trị, nhất là trước tác động tiêu cực của kinh tế thị trường, mạng xã hội, sự tuyên truyền, kích động, lôi kéo của các thế lực thù địch, phản động, v.v. Nhận thức sâu sắc vấn đề đó, Đảng và Nhà nước đã chỉ đạo đẩy mạnh công tác giáo dục quốc phòng và an ninh cho thế hệ trẻ nói chung và học sinh, sinh viên trong hệ thống giáo dục quốc dân nói riêng. Theo đó, công tác giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, sinh viên được quy định rõ trong Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh. Đối với trường tiểu học, trung học cơ sở, được thực hiện lồng ghép với nội dung các môn học trong chương trình; trong trường trung học phổ thông, trung cấp chuyên nghiệp, trung cấp nghề, cao đẳng nghề, cơ sở giáo dục đại học, giáo dục quốc phòng và an ninh là môn học chính khóa.

Thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chủ trì phối hợp chặt chẽ với các bộ: Quốc phòng, Công an, Lao động - Thương binh và Xã hội, Nội vụ,… và các địa phương triển khai đồng bộ các biện pháp tiến hành công tác giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, sinh viên theo quy định. Vì vậy, công tác này được lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, tiến hành nghiêm túc, thống nhất; chất lượng không ngừng được nâng cao. Hằng năm, các cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân, các trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh đã giảng dạy môn học cho hàng triệu lượt học sinh, sinh viên. Thông qua đó, học sinh, sinh viên nhận thức đầy đủ hơn chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quốc phòng và an ninh, truyền thống chống giặc ngoại xâm của dân tộc; âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch và có kỹ năng quân sự, an ninh cần thiết, thấy rõ vinh dự, trách nhiệm trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Mặc dù vậy, công tác giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, sinh viên vẫn còn những tồn tại, hạn chế cả trong xây dựng đội ngũ giáo viên, giảng viên, tổ chức phương pháp giảng dạy và bảo đảm vật chất, thao trường, bãi tập; cá biệt còn một số học sinh, sinh viên chưa nhận thức đúng về môn học, xem đây chỉ là điều kiện để lên lớp, tốt nghiệp, v.v.

Hiện nay, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của Đảng và dân tộc đứng trước cả thời cơ, vận hội cùng khó khăn, thách thức đan xen và đặt ra yêu cầu rất cao. Các thế lực thù địch, phản động đẩy mạnh chống phá bằng chiến lược “Diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ với thủ đoạn rất thâm độc; trong đó, thế hệ trẻ, học sinh, sinh viên là đối tượng trọng điểm của chúng. Cùng với đó là ảnh hưởng tiêu cực, nhiều chiều, rất khó kiểm soát của những thông tin xấu, độc trên mạng xã hội, hằng ngày, hằng giờ tác động trực tiếp đến tư tưởng, tâm lý, tình cảm của học sinh, sinh viên. Điều đó đòi hỏi hơn bao giờ hết cần tăng cường công tác giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, sinh viên, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng trong tình hình mới. Thực hiện vấn đề đó, cần tiến hành đồng bộ, toàn diện các biện pháp cơ bản sau:

Trước hết, tiếp tục quán triệt, thực hiện nghiêm các nghị quyết, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước về công tác giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, sinh viên. Các bộ, ngành, địa phương, trực tiếp là Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các trường đại học, cao đẳng, trường phổ thông, trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh (gọi chung là cơ sở giáo dục) tiếp tục quán triệt sâu sắc Chỉ thị số 12-CT/TW, ngày 03/5/2007 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục quốc phòng - an ninh trong tình hình mới; Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh. Trên cơ sở đó, tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy, trách nhiệm của người đứng đầu; đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, giáo viên, giảng viên, học sinh, sinh viên nhận thức rõ vị trí, ý nghĩa môn học giáo dục quốc phòng và an ninh; xây dựng động cơ, quyết tâm trong thực hiện. Các cơ sở giáo dục cần thực hiện đúng nội dung, chương trình giáo dục quốc phòng và an ninh được quy định tại các thông tư: số 46/2020/TT-BGDĐT, ngày 24/11/2020; số 05/2020/TT-BGDĐT, ngày18/3/2020 và Công văn số 1531/BGDĐT-GDQPAN, ngày 20/4/2022 về rà soát các điều kiện đảm bảo dạy học môn giáo dục quốc phòng và an ninh trong các cơ sở giáo dục đại học được giao tự chủ của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tiếp tục triển khai giảng dạy môn học phù hợp với cấp học, bậc học. Hội đồng giáo dục quốc phòng và an ninh các cấp tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, kịp thời rút kinh nghiệm, chấn chỉnh những hạn chế, khuyết điểm, kiên quyết đấu tranh với các biểu hiện thờ ơ, xem nhẹ, hoặc tổ chức qua loa, hình thức, cắt xén, rút ngắn nội dung.

Lễ công bố quyết định tiếp nhận và bổ nhiệm Vụ trưởng vụ giáo dục quốc phòng và an ninh

Hai là, tiếp tục chuẩn hóa, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh trong các cơ sở giáo dục. Các cơ sở giáo dục căn cứ vào tổ chức, biên chế, cơ cấu và nhu cầu thực tiễn tiếp tục rà soát, xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng đội ngũ giáo viên, giảng viên, đảm bảo đủ về số lượng, chất lượng cao, cơ cấu hợp lý. Trước mắt, tập trung xây dựng và đề nghị Chính phủ phê duyệt và thực hiện tốt Đề án đào tạo giảng viên, giáo viên giáo dục quốc phòng và an ninh; trong đó, chú trọng đào tạo, bồi dưỡng nâng cao tỷ lệ giáo viên, giảng viên đúng chuyên ngành, có trình độ sau đại học và cao cấp lý luận chính trị. Phấn đấu khắc phục triệt để tình trạng giáo viên, giảng viên giảng dạy môn học không đúng chuyên môn nghiệp vụ, mất cân đối về cơ cấu độ tuổi, trình độ học vấn, ngoại ngữ, tin học. Mặt khác, tăng cường rèn luyện phẩm chất, năng lực, phương pháp, tác phong công tác cho giáo viên, giảng viên đáp ứng yêu cầu đặc thù môn học. Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Bộ Quốc phòng nghiên cứu, đề xuất Chính phủ quy định thời gian sĩ quan biệt phái cho các trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh, các học viện, trường đại học, phù hợp với tình hình mới. Các bộ, ngành, địa phương chủ quản, các cơ sở giáo dục quan tâm tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên, giảng viên phát huy nhiệt huyết, năng lực công tác và có chế độ, chính sách động viên, khen thưởng, đãi ngộ phù hợp.

Ba là, tiếp tục đổi mới nội dung, chương trình giáo dục quốc phòng và an ninh phù hợp với đối tượng học sinh, sinh viên và sự phát triển của thực tiễn. Theo đó, tiếp tục nghiên cứu tinh chỉnh, bổ sung nội dung, chương trình giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, sinh viên, đảm bảo hiện đại, liên thông, không trùng lặp; bổ sung, cập nhật kịp thời tư duy, nhận thức mới của Đảng về quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc. Trọng tâm là bổ sung các quan điểm, mục tiêu, nội dung của Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XIII) về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; sự phát triển của khoa học, công nghệ quân sự, các hình thái, phương thức tác chiến mới và tiến trình xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân tiến lên hiện đại. Mặt khác, coi trọng bổ sung vào nội dung môn học những vấn đề mới về âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ,... của các thế lực thù địch.

Bốn là, tích cực đổi mới phương pháp, hình thức giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, sinh viên theo hướng phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực. Thực hiện chuyển mạnh quá trình giáo dục từ trang bị kiến thức là chủ yếu sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất của học sinh, sinh viên; các cơ sở giáo dục cần đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng kết hợp giảng dạy với tuyên truyền, phổ biến về giáo dục quốc phòng, an ninh. Thực hiện tốt việc tổ chức học tập trung nhằm duy trì nền nếp, chế độ theo nếp sống trong môi trường quân sự; kết hợp chặt chẽ giữa huấn luyện, quản lý, rèn luyện kỷ luật, thể chất để hình thành cho sinh viên phương pháp, tác phong, ý thức tổ chức, kỷ luật, tinh thần đồng đội, kỹ năng quân sự, làm việc nhóm. Quá trình giảng dạy, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ mô phỏng; chú trọng kết hợp tổ chức các hoạt động ngoại khóa, như: trò chơi quân sự; tham quan đơn vị Quân đội, Công an, bảo tàng, di tích lịch sử, căn cứ địa cách mạng; tham gia hoạt động đền ơn, đáp nghĩa, tri ân những người có công với cách mạng; giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao,... để hạn chế sự khô cứng, nhàm chán, tạo sự lôi cuốn, hấp hẫn, hứng thú cho người học. Đồng thời, chú trọng hướng dẫn học sinh, đặc biệt là sinh viên sưu tầm, nghiên cứu tài liệu, cập nhật tin tức về quốc phòng, an ninh trong nước và tình hình chính trị quốc tế; xây dựng ý thức chính trị, quan điểm, lập trường và có nhận thức đúng về quốc phòng, an ninh, nhất là các quan điểm trên mạng xã hội, v.v. Qua đó, để học sinh, sinh viên hăng say học tập; nhanh trưởng thành về tư duy, hành động; trau dồi, nâng cao kỹ năng quân sự, an ninh cần thiết; rèn luyện kỷ luật tốt; nâng cao thể lực, sức khỏe; có phương pháp, tác phong làm việc khoa học; biết vận dụng vào thực tế học tập, công tác; có tinh thần sẵn sàng cống hiến, hy sinh cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc; làm cơ sở phát hiện, tuyển chọn, tạo nguồn nhân lực xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân.

Năm là, huy động các nguồn lực đầu tư hiện đại hóa cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ môn học giáo dục quốc phòng và an ninh trong các cơ sở giáo dục. Đây là môn học có tính đặc thù cao, nhất là các nội dung liên quan đến thực hành kỹ năng quân sự. Bởi vậy, để nâng cao chất lượng môn học, các bộ, ngành, địa phương cần tiếp tục quan tâm, tích cực phối hợp huy động bảo đảm ngân sách, cơ sở vật chất, trang thiết bị phù hợp với yêu cầu môn học ở từng cấp; nhất là các loại vũ khí, mô hình huấn luyện thực hành, trang phục thống nhất; nâng cấp giảng đường, thao trường, bãi tập, phòng học chuyên dùng; bổ sung các loại giáo trình, sách báo, tài liệu tham khảo mới. Cùng với đầu tư của trên, các cơ sở giáo dục chủ động huy động phát huy nội lực, đẩy mạnh phát huy sáng kiến cải tiến mô hình, học cụ phục vụ dạy, học môn học này.

Giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, sinh viên là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược, lâu dài, nội dung quan trọng trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, thuộc trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn dân, cần phải được tiếp tục quan tâm, đẩy mạnh, thiết thực góp phần xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.

Thiếu tướng, TS. TRẦN NGỌC THANH, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Quốc phòng và An ninh, Bộ Giáo dục và Đào tạo