Giáo dục truyền thống dân tộc thông qua phát huy giá trị di tích lịch sử về xây dựng và bảo vệ Tổ quốc là nội dung, hình thức quan trọng của công tác giáo dục quốc phòng và an ninh. Với tầm vóc, giá trị lịch sử về quân sự, thể hiện ý chí kiên cường, bất khuất của con người vùng “đất thép”, địa đạo Củ Chi là “địa chỉ đỏ” để giáo dục quốc phòng và an ninh cho các đối tượng.

Địa đạo Củ Chi - vùng đất thép anh hùng

Địa đạo Củ Chi thuộc huyện Củ Chi, cách trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh khoảng 70 km về hướng Tây Bắc, hình thành từ thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp (khoảng năm 1948). Từ năm 1961, khi Khu ủy, Bộ Chỉ huy Quân khu Sài Gòn - Gia Định chọn Củ Chi làm căn cứ, thì hệ thống địa đạo càng phát triển. Với ý chí quật cường, sáng tạo, bền bỉ, quân và dân Củ Chi đã xây dựng hệ thống địa đạo dài hơn 200 km, với các công trình liên hoàn, như: chiến hào, kho tàng, khu làm việc, nghỉ ngơi, v.v. Hệ thống đường hầm nhiều tầng có khả năng chống được đạn pháo và sức nặng của xe tăng, xe bọc thép. Trong địa đạo có những nút chặn ở những điểm cần thiết để ngăn chặn địch hoặc chất độc hóa học phun vào, những đoạn hiểm yếu còn đặt hầm chông, cạm bẫy, v.v. Nhiều cửa hầm được cấu trúc thành chốt chiến đấu, ụ bắn tỉa rất linh hoạt, kết hợp với khoảng 500 km chiến hào, công sự, trận địa mìn trên mặt đất đã biến Củ Chi thành vùng đất thép huyền thoại trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược. Để xóa sổ vùng căn cứ cách mạng này, Mỹ, ngụy thực hiện hơn bốn nghìn cuộc hành quân càn quét, với nhiều vũ khí, phương tiện chiến tranh hiện đại; trút xuống khoảng 500 nghìn tấn bom, đạn¹; 480 tấn chất độc hóa học các loại. Dựa vào hệ thống địa đạo, quân và dân Củ Chi kiên cường bám trụ, “một tấc không đi, một ly không rời”, “nắm thắt lưng địch mà đánh”, thực hiện lối đánh áp sát với những chiến thuật bắn tỉa, phục kích, tập kích. Phát huy tối đa sức mạnh tổng hợp của chiến tranh nhân dân, bằng 3 mũi giáp công, quân sự, chính trị, binh vận đã lập nên những chiến công xuất sắc² được Nhà nước tặng nhiều phần thưởng cao quý. Với tầm vóc và giá trị lịch sử, địa đạo Củ Chi như một pháo đài trong lòng đất, một kỳ quan về nghệ thuật quân sự độc đáo của Việt Nam, thể hiện ý chí kiên cường, bất khuất của con người vùng “đất thép”, trở thành một địa danh nổi tiếng trên thế giới, địa chỉ đỏ để giáo dục quốc phòng và an ninh cho nhân dân và lực lượng vũ trang.

Địa chỉ “đỏ” để giáo dục quốc phòng và an ninh

Sau ngày giải phóng, Thành ủy - Ủy ban nhân dân Thành phố, Bộ Chỉ huy Quân sự Thành phố Hồ Chí Minh (nay là Bộ Tư lệnh Thành phố) chủ trương giữ gìn, bảo tồn, tôn tạo hệ thống địa đạo Củ Chi trở thành nơi tuyên truyền, giáo dục truyền thống cách mạng và phát triển du lịch. Khu di tích gồm: địa đạo Bến Dược (Căn cứ Khu ủy - Quân khu Sài Gòn - Gia Định) và địa đạo Bến Đình (Căn cứ Huyện ủy Củ Chi),... với vùng lõi khoảng trên 80 ha. Năm 1994, Ủy ban nhân dân Thành phố giao cho Bộ Chỉ huy Quân sự Thành phố quản lý “Khu Di tích Lịch sử địa đạo Củ Chi”. Được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Thành ủy - Ủy ban nhân dân Thành phố, trực tiếp là Đảng ủy - Bộ Tư lệnh Thành phố, giá trị lịch sử, văn hóa, tầm vóc, quy mô của Khu Di tích không ngừng phát triển. Trở thành nơi học tập, tham quan, điểm đến không thể thiếu trong chương trình giáo dục quốc phòng và an ninh, tuyên truyền, giáo dục truyền thống chủ nghĩa yêu nước Việt Nam cho các đối tượng.

Đoàn cán bộ Học viện Lục quân tham quan và học tập

Để Khu di tích luôn là địa chỉ đỏ trong giáo dục quốc phòng và an ninh, Đảng ủy - Ban Giám đốc Khu Di tích đã nỗ lực thực hiện các giải pháp đồng bộ trong bảo tồn, tôn tạo, xây dựng cơ sở hạ tầng và nâng cao chất lượng phục vụ. Trước hết, tập trung xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng bộ và chuyên nghiệp. Nguồn nhân lực Khu Di tích cơ bản được lựa chọn tại địa phương, ưu tiên con, em các đối tượng chính sách, gắn bó, hiểu biết, tự hào về truyền thống quê hương, có tinh thần phục vụ tốt. Đảng ủy - Ban Giám đốc luôn làm tốt công tác quy hoạch, tạo nguồn, đào tạo, bồi dưỡng và sắp xếp, bố trí sử dụng đội ngũ cán bộ, đáp ứng yêu cầu trước mắt cũng như lâu dài. Đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý, nhân viên có năng lực, Ban Giám đốc chủ động gửi đi đào tạo, tập huấn chuyên sâu tại các trường văn hóa, quân sự của Thành phố, Quân khu và trường du lịch để cập nhật các kỹ năng mới trong quản lý, trùng tu; nâng cao khả năng ngoại ngữ, kỹ năng thuyết trình về giá trị của Địa đạo, trong đó có kiều bào, du khách quốc tế. Thường xuyên bồi dưỡng nâng cao kiến thức về truyền thống cách mạng của địa phương, lịch sử của Địa đạo, nâng cao kỹ năng nghiệp vụ, v.v. Đồng thời, quan tâm đến đời sống vật chất và tinh thần cho cán bộ, công nhân viên, nhất là lực lượng lao động trực tiếp, giúp họ yên tâm, gắn bó với Đơn vị, nỗ lực trong công tác.

Làm tốt công tác giới thiệu, quảng bá hình ảnh Khu Di tích. Ban Giám đốc chỉ đạo phòng Kế hoạch kinh doanh thường xuyên đăng tải hình ảnh, các hoạt động của Khu Di tích trên các phương tiện thông tin đại chúng và mạng xã hội, như: trang Web, Facebook, Zalo của Đơn vị. Quảng cáo trên ấn phẩm: “Chào Việt Nam” của Tạp chí Du lịch; “Việt Nam Travel Atlas” của Tổng cục Du lịch; Tạp chí Văn nghệ Quân đội và “Cẩm nang du lịch Việt Nam”. Phối hợp với các đài truyền hình: HTV7, VTVC, VTV24, Công ty Viewfinder làm phim quảng bá giới thiệu hình ảnh địa đạo Củ Chi. Chủ động phối hợp với các đơn vị, địa phương tổ chức hội nghị, lễ hội, các đợt giao, nhận quân của các địa phương, đơn vị; báo công của các tổ chức, đoàn thể quần chúng, các doanh nghiệp,... nhằm khơi dậy truyền thống, tinh thần kiên cường, bất khuất, mưu trí, dũng cảm trong đấu tranh chống quân xâm lược, bảo vệ căn cứ địa cách mạng và khơi dậy khát vọng xây dựng quê hương, đất nước ngày càng phồn vinh, giàu đẹp.

Phát huy giá trị các hiện vật lịch sử, tạo các điểm nhấn và sự tương tác với các đối tượng. Nổi bật giữa địa đạo Củ Chi là Đền Tưởng niệm Liệt sĩ Bến Dược - nơi lưu danh hơn 45 nghìn liệt sĩ khắp cả nước đã chiến đấu, hy sinh tại Sài Gòn - Gia Định và những người con của Sài Gòn - Gia Định hy sinh trên khắp cả nước. Đền Tưởng niệm là quần thể hài hòa, tầm vóc, mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam với nhiều công trình kiến trúc độc đáo. Đây là nơi các tổ chức chính trị - xã hội thường tổ chức học tập, báo công, về nguồn, lễ kết nạp đảng viên, đoàn viên và sinh hoạt văn hóa tâm linh của cộng đồng. Khu vùng giải phóng Củ Chi, tái hiện sống động, không gian, cảnh quan cùng sinh hoạt và chiến đấu của một làng vùng giải phóng Củ Chi từ năm 1961 đến năm 1975. Xem phim 3D mô phỏng chiến dịch Cedar Falls³ - trận càn lớn nhất của quân đội Mỹ vào vùng “Tam giác sắt” năm 1967; tham quan hệ thống địa đạo, trải nghiệm cuộc sống sinh hoạt dưới lòng đất, tạo cho các đối tượng cảm giác như được hòa mình vào không khí vùng đất này trong những ngày kháng chiến, cứu nước. Qua đó, tạo nên sự đồng cảm, xúc cảm mạnh mẽ về một vùng quê thanh bình chịu nhiều mất mát do chiến tranh tàn phá; cảm nhận sâu sắc tinh thần yêu nước, lòng dũng cảm, trí tuệ của quân và dân Củ Chi trong cuộc chiến đấu chống kẻ thù xâm lược, bảo vệ quê hương. Như lời bài văn bia “Moi ruột đất ẩn sâu vào lòng đất, trái tim thành chiến hào, ánh mắt hóa vì sao, bàn tay thành lưỡi kiếm,…”⁴.

Nâng cao chất lượng phục vụ và đưa tiến bộ khoa học công nghệ vào các hoạt động quản lý, tuyên truyền, giáo dục tinh thần yêu nước cho các thế hệ, nhất là thế hệ trẻ không những ở địa phương, mà còn đối với cả thế hệ trẻ Việt Nam; coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, quyết định giữ gìn Khu Di tích là “địa chỉ đỏ” trong giáo dục quốc phòng và an ninh. Theo đó, Ban Giám đốc đã tổ chức tốt công tác đón tiếp, phục vụ các đoàn đến tham quan, học tập, hội thảo khoa học, đặc biệt kiều bào có dịp về thăm quê hương và Khu di tích. Đồng thời, yêu cầu tất cả nhân viên phục vụ với tinh thần tận tụy, thân thiện, nhiệt tình, lịch sự,… hóa thân thành những chủ nhân trực tiếp xây dựng địa đạo, dựa vào thế trận liên hoàn, hiểm yếu của địa đạo để chiến đấu với quân thù bảo vệ cách mạng, bảo vệ quê hương. Để đồng bào cả nước, nhất là thế hệ trẻ hiểu cặn kẽ về địa đạo Củ Chi - căn cứ địa cách mạng có một không hai trên thế giới, Ban Giám đốc Khu Di tích mời các cựu chiến binh đã từng chiến đấu trên mảnh đất này kể chuyện, trả lời các câu hỏi về quá trình xây dựng, chiến đấu và bám trụ trong điều kiện vô cùng khó khăn, ác liệt của chiến trường, nhằm khơi dậy truyền thống hào hùng, ý chí chiến đấu kiên cường của quân và dân Củ Chi, nâng cao khả năng cảm nhận cho đồng bào, nhất là thế hệ trẻ. Cùng với đó, thực hiện đa dạng các hình thức tuyên truyền, giáo dục cho các đoàn đến đây học tập, nghiên cứu, hội thảo, du lịch; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong các hoạt động quản lý, trùng tu, thuyết trình giá trị của công trình và giá trị nghệ thuật quân sự của Địa đạo. Nhờ những nỗ lực đó, số lượng các đoàn tham quan, học tập, hội thảo,... nhất là các đoàn học sinh, sinh viên của các trường trên địa bàn và các huyện, tỉnh, thành phố lân cận đến Địa đạo hằng năm ngày càng nhiều.

Phấn đấu trở thành Di sản thế giới

Khu Di tích Lịch sử Địa đạo Củ Chi là công trình quân sự, chứng tích lịch sử tiêu biểu, địa chỉ đỏ để giáo dục quốc phòng và an ninh cho các đối tượng, nhất là thế hệ trẻ. Để giữ gìn, trùng tu, bảo tồn Khu Di tích trường tồn với thời gian, ngày 23/12/2015, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 2367/QĐ-TTg về xếp hạng Địa đạo Củ Chi là Di tích quốc gia Đặc biệt. Hiện nay, Di tích đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Quốc phòng thống nhất chủ trương và Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đang chỉ đạo các cơ quan chức năng tiến hành lập hồ sơ trình UNESCO ghi vào danh mục di sản thế giới. Đây là cơ hội để bảo tồn, giữ gìn và phát triển Địa đạo Củ Chi lên một tầm cao mới, mãi mãi là “địa chỉ đỏ” để giáo dục truyền thống cách mạng.

Đại tá LÊ VĂN PHƯỚC, Giám đốc Khu Di tích
_________________

1 - Trung bình mỗi người dân ở đây phải hứng chịu khoảng 1,5 tấn bom, đạn.

2 - Trải qua hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, quân và dân huyện Củ Chi đã loại khỏi vòng chiến đấu 22.582 tên địch (bắt sống hơn 10.000 lính Mỹ, 710 lính ngụy); binh vận làm rã ngũ 32.000 tên; phá hủy và đánh chiếm 5.168 xe quân sự; bắn rơi và làm hư hỏng 256 máy bay (chủ yếu là trực thăng); bắn chìm và cháy 22 tàu, xuồng chiến đấu, v.v.

3 - Trong chiến dịch địch huy động 16 nghìn lính Mỹ và 14 nghìn lính Việt Nam Cộng hòa với khoảng trên 400 xe tăng, xe bọc thép, hơn 100 khẩu pháo, 80 tàu chiến, cùng nhiều máy bay, … nhưng sau 19 ngày càn quét bị tổn thất nặng mà mục tiêu đặt ra đã không đạt được nên phải rút quân sớm hơn dự kiến.

4 - Văn bia đền Bến Dược của nhà văn Viễn Phương.