Với chức năng điều chỉnh hài hòa các lợi ích, hướng tới chăm lo, phát triển con người, bảo đảm công bằng và tiến bộ xã hội, chính sách xã hội đối với Quân đội và gia đình quân nhân là một động lực quan trọng, có vai trò ngày càng cao trong sự nghiệp xây dựng Quân đội, tăng cường quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới.

Thấm nhuần lời dạy của Bác Hồ: “Quân đội mạnh là nhờ giáo dục khéo, nhờ chính sách đúng và nhờ kỷ luật nghiêm”¹, trải qua các thời kỳ cách mạng, nhất là những năm gần đây, Đảng và Nhà nước ta thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo việc nghiên cứu, ban hành, bổ sung, hoàn thiện hệ thống chính sách xã hội (CSXH) đối với Quân đội và gia đình quân nhân (QĐ&GĐQN). Những chính sách đó vừa thể hiện sự ưu đãi của Đảng, Nhà nước và nhân dân, vừa phản ánh được tính chất lao động đặc thù của cán bộ, chiến sĩ (CB,CS) trong Quân đội. Các chế độ, chính sách ưu đãi đối với người có công với cách mạng, người tham gia kháng chiến, thương binh, gia đình liệt sĩ không ngừng được bổ sung, hoàn thiện. Hoạt động “Đền ơn đáp nghĩa” thu hút được sự quan tâm, tham gia rộng rãi, có hiệu quả của các tầng lớp nhân dân trong và ngoài nước… Những kết quả đó không chỉ khẳng định quan điểm của Đảng: “CSXH đúng đắn, công bằng vì con người là động lực mạnh mẽ phát huy mọi năng lực sáng tạo của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”², mà còn góp phần quan trọng động viên CB,CS yên tâm phấn đấu, củng cố hậu phương, tạo động lực mới cho nhiệm vụ xây dựng Quân đội, tăng cường quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới.

Tuy nhiên, CSXH đối với QĐ&GĐQN thời gian qua vẫn còn những hạn chế, bất cập. Nhận thức của một số tổ chức, lực lượng trong xã hội về vai trò, nội dung, yêu cầu CSXH đối với QĐ&GĐQN chưa đầy đủ. Hệ thống chính sách thiếu đồng bộ; nhiều vấn đề chính sách bức xúc chưa được giải quyết. Tư duy và thực tiễn hoạch định chính sách thu hút, giữ gìn, phát huy nguồn nhân lực chất lượng cao và nhân tài phục vụ Quân đội; chính sách đối với gia đình quân nhân (GĐQN) như: nhà ở, việc làm, chăm sóc y tế, giáo dục… còn thiếu sự đột phá, bất cập. Công tác quản lý nhà nước về CSXH đối với QĐ&GĐQN còn nhiều hạn chế, hiệu quả thấp; sức mạnh tổng hợp trong thực hiện chính sách chưa được phát huy tốt. Việc cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực người có công còn chậm, nhiều phiền hà, sai sót; sự ưu đãi trong các chính sách đối với QĐ&GĐQN có xu hướng giảm dần; đời sống của quân nhân và GĐQN còn nhiều khó khăn; sức thu hút của yếu tố chính sách chưa theo kịp yêu cầu phát triển về tổ chức, nhiệm vụ, hoạt động của Quân đội và xây dựng hậu phương Quân đội (HPQĐ), v.v..

Trung tướng Đào Duy Minh, Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị tặng quà của Bộ Quốc phòng cho thương binh, bệnh binh tại Trung tâm điều dưỡng thương binh Duy Tiên. Ảnh: ĐỨC DỤC

Bởi vậy, hoàn thiện CSXH đối với QĐ&GĐQN là một yêu cầu khách quan; đồng thời, cũng là quá trình đổi mới tư duy, kế thừa, sửa đổi, bổ sung, phát triển các chính sách cho phù hợp. Phương hướng hoàn thiện CSXH đối với QĐ&GĐQN hiện nay cần quán triệt sâu sắc các quan điểm của Đảng, trực tiếp là Nghị quyết Trung ương 5 (khóa XI): “Một số vấn đề về CSXH giai đoạn 2012 - 2015”; bám sát những phát triển về tổ chức và hoạt động của Quân đội. Trên cơ sở đó, bổ sung, sửa đổi, ban hành mới các chế độ, chính sách, đáp ứng ngày càng tốt hơn đời sống vật chất, tinh thần của quân nhân và GĐQN, tạo động lực xây dựng Quân đội và HPQĐ ngày càng vững mạnh. Để thực hiện phương hướng trên, các chủ thể, lực lượng nghiên cứu hoàn thiện CSXH đối với QĐ&GĐQN cần thực hiện tốt một số nội dung, giải pháp cơ bản sau:

Trước hết, cần thường xuyên quán triệt, nắm vững, vận dụng sáng tạo những vấn đề có tính nguyên tắc; tạo sự chuyển biến về nhận thức, bảo đảm đồng thuận cao trong quá trình nghiên cứu hoàn thiện CSXH đối với QĐ&GĐQN. Việc nghiên cứu, hoạch định, tổ chức thực hiện chính sách của các chủ thể và lực lượng tiến hành công tác này phải bám sát và phục vụ cho nhiệm vụ cách mạng, nhiệm vụ xây dựng Quân đội, tăng cường quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới; đồng thời, phải gắn liền với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, đảm bảo “tăng trưởng kinh tế đi đôi với tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước và từng chính sách phát triển”; kế thừa và phát huy truyền thống văn hóa, đạo lý của dân tộc, kinh nghiệm hoàn thiện CSXH của Quân đội ta và các nước trên thế giới. Để nghiên cứu hoàn thiện CSXH đối với QĐ&GĐQN có hiệu quả, công tác này nhất thiết phải được đặt dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng. Quá trình thực hiện, phải chú ý kết hợp chặt chẽ giữa công tác tư tưởng với công tác tổ chức và công tác chính sách; luôn tích cực, chủ động, đảm bảo toàn diện, đồng bộ, với bước đi thích hợp, có trọng tâm, trọng điểm.

Cùng với đó, cần tiếp tục tạo sự chuyển biến mạnh mẽ hơn nữa về nhận thức của các cấp, các ngành, các tổ chức, lực lượng, tạo sự đồng thuận cao trong hoạch định và thực hiện CSXH đối với QĐ&GĐQN. Thực tiễn lịch sử cho thấy, sức mạnh chiến đấu của Quân đội phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó chính sách giữ vai trò quan trọng. Do vậy, các chủ thể, lực lượng tiến hành công tác chính sách cần quán triệt sâu sắc, nắm vững Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; nhất là về chủ trương phát triển tổ chức lực lượng, phương thức tác chiến, chức năng, nhiệm vụ của Quân đội; những biến động và khó khăn về đời sống của QĐ&GĐQN trong điều kiện kinh tế - xã hội mới. Trên cơ sở đó, có nhận thức thống nhất về vai trò và tính tất yếu phải hoàn thiện CSXH đối với QĐ&GĐQN; coi việc “nuôi quân” và “dùng quân” luôn thống nhất hữu cơ, được thực hiện thường xuyên, liên tục trong cả thời bình và thời chiến. Sự đồng thuận trong nghiên cứu hoàn thiện CSXH đối với QĐ&GĐQN cần được thể hiện cả trong quan điểm, chủ trương, kế hoạch, cũng như xây dựng, tổ chức thực hiện từng chính sách cụ thể, với yêu cầu, nhiệm vụ và đối tượng chính sách cụ thể, bảo đảm thiết thực, hiệu quả.

Thứ hai, kết hợp điều chỉnh, bổ sung, sửa đổi và ban hành mới, hình thành hệ thống chính sách đồng bộ. Các chủ thể, lực lượng nghiên cứu hoàn thiện CSXH đối với QĐ&GĐQN phải quán triệt sâu sắc Nghị quyết Trung ương 5 (khóa XI), quá trình cải cách chính sách tiền lương, bảo hiểm xã hội (BHXH), chính sách ưu đãi người có công của Đảng, Nhà nước và tình hình thực tiễn để tiếp tục nâng cao chất lượng thực hiện những trọng tâm công tác chính sách từ nay đến năm 2015. Đồng thời, thực hiện tốt việc dự báo khoa học tình hình có liên quan, xác định phương hướng, xây dựng kế hoạch công tác chính sách đối với Quân đội và HPQĐ đến năm 2020 và những năm tiếp theo. Chú trọng việc rà soát, định hình rõ những lĩnh vực, nhóm nội dung chính sách sẽ bổ sung, sửa đổi hoặc ban hành mới và lộ trình, phương pháp tổ chức thực hiện; tập trung nghiên cứu, đề xuất và thực hiện tốt các chính sách trụ cột, có tính phổ biến đối với QĐ&GĐQN.

Hiện nay, một vấn đề rất đáng quan tâm là phải đẩy mạnh cải cách chính sách tiền lương Quân đội phù hợp với tính chất, đặc điểm, điều kiện sống và lao động quân sự đặc biệt của quân nhân; tích cực khắc phục những hạn chế, bất cập hiện hành. Theo đó, tiền lương Quân đội thời gian tới cần giữ tương quan như thời kỳ đầu cải cách (năm 1993); có mức lương cơ sở cao hơn, được áp dụng các phụ cấp lương như cán bộ, công chức…; thực hiện nâng lương nhiều lần với hệ số cao hơn (kể cả cấp tướng); thu gọn bảng lương quân nhân chuyên nghiệp, hệ số gần hơn với bảng lương của sĩ quan; áp dụng phụ cấp thâm niên với công nhân viên quốc phòng. Đồng thời, mở rộng hơn nữa phụ cấp đối với người giữ cương vị lãnh đạo, chỉ huy, quản lý; nghiên cứu, đề xuất các chế độ phụ cấp riêng cho Quân đội gắn với tính chất hoạt động đặc thù. Tiếp tục nghiên cứu cơ sở lý luận, thực tiễn chế độ tiền lương theo chức vụ (hoặc kết hợp giữa quân hàm và chức vụ) đáp ứng yêu cầu cải cách tiền lương trong thời gian tới. Cùng với đó, các chủ thể và lực lượng thực hiện công tác CSXH đối với QĐ&GĐQN cần chú trọng việc nghiên cứu, hoàn thiện chính sách BHXH; sửa đổi, bổ sung Luật BHXH; tăng cường các giải pháp cân đối thu - chi, bảo đảm an toàn và phát triển nguồn quỹ BHXH. Mặt khác, phải đẩy mạnh nghiên cứu, tổng kết, đánh giá sự phù hợp, hiệu quả của từng chế độ đối với quân nhân trong mối quan hệ với đặc điểm của tổ chức quân sự và hoạt động quân sự; chú ý nâng cao chất lượng cải cách công tác chi trả, giảm chi phí hành chính trong thực hiện BHXH. Thực hiện có hiệu quả chế độ, chính sách đối với sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp thôi phục vụ tại ngũ, người bị bệnh tâm thần, bệnh hiểm nghèo, ốm đau dài ngày… Qua đó, góp phần thúc đẩy quá trình tinh giản biên chế và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ Quân đội.

Quan tâm việc động viên và kết hợp các nguồn lực, từng bước cải thiện, bảo đảm nhà ở cho cán bộ Quân đội; tiếp tục đổi mới cơ chế, chính sách, cách thức huy động các nguồn lực phù hợp với yêu cầu “xóa bao cấp” về nhà ở. Theo đó, sớm nghiên cứu, từng bước áp dụng và nâng dần mức tiền nhà trong tiền lương, có phương thức quản lý, sử dụng hiệu quả; phát triển mạnh hơn nữa hệ thống nhà công vụ gắn với quy hoạch khu vực đồn trú ổn định của các đơn vị Quân đội. Đồng thời, khai thác nguồn cung, đa dạng hóa hình thức, có cơ chế hỗ trợ tài chính, tạo điều kiện cho nhiều người có thể tham gia dự án nhà ở, mua nhà ở thương mại, mua nhà trả dần, trả góp, thuê hoặc mua nhà ở xã hội; tiếp tục đẩy mạnh các chương trình: Nhà Tình nghĩa, Nhà Đồng đội, Nhà Đại đoàn kết… để hỗ trợ những người có công, đối tượng chính sách và cán bộ, nhân viên có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn về nhà ở.

Các địa phương, đơn vị tiếp tục đổi mới đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho quân nhân xuất ngũ; nâng cao chất lượng các cơ sở đào tạo nghề, đổi mới chế độ, cách thức tổ chức dạy nghề cho bộ đội trước và sau khi xuất ngũ; kết hợp chặt chẽ, khoa học, linh hoạt giữa trách nhiệm của tổ chức trong định hướng thông tin, tạo điều kiện, cơ hội về cơ chế, chính sách với tính chủ động, trách nhiệm của CB,CS. Có nhiều hình thức kết nối thị trường lao động trong và ngoài nước, đa dạng hóa tạo việc làm, bảo đảm cho quân nhân xuất ngũ được đào tạo, nâng cao tay nghề, có việc làm và thu nhập, ổn định cuộc sống; có cơ chế, chính sách phù hợp trong bồi dưỡng, đào tạo và đào tạo lại số quân nhân xuất ngũ để tăng cường cho hệ thống chính trị ở cơ sở, nhất là vùng có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống và miền núi.

Thứ ba, tập trung ưu tiên, tiếp tục điều chỉnh, bổ sung chế độ, chính sách đối với CB,CS làm nhiệm vụ đặc thù, nhiệm vụ mới, công tác ở vùng khó khăn gian khổ; có giải pháp đột phá về chính sách thu hút, giữ gìn, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ trong Quân đội. Để làm được điều đó, các chủ thể, lực lượng tiến hành công tác CSXH đối với QĐ&GĐQN cần tiếp tục rà soát các chính sách, chế độ đặc thù đã ban hành (Nghị định 116/2011/NĐ-CP, Quyết định 15/2009/QĐ-TTg…), đề xuất giải quyết các vướng mắc, bất cập về đối tượng và điều kiện thụ hưởng; nghiên cứu, đề xuất chính sách đối với lực lượng đóng quân ở các đảo xa bờ; vận dụng phù hợp các chính sách ưu đãi nghề đối với các đối tượng phục vụ trong Quân đội (y tế, giáo dục…); ưu tiên các chính sách đối với các lực lượng đặc biệt tinh nhuệ, có yêu cầu cao trong quá trình hiện đại hóa, phát triển tổ chức lực lượng, thực hiện các nhiệm vụ hợp tác quốc tế… Từng bước đề xuất, có giải pháp đột phá về chính sách để thu hút, giữ gìn, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ trong Quân đội, ngăn chặn tình trạng thui chột nhân tài, chảy máu chất xám; bảo đảm cho nguồn lực chất lượng cao ngày càng tăng về số lượng và chất lượng, luôn là lực lượng đầu tàu trong quá trình hiện đại hóa, xây dựng Quân đội vững mạnh về mọi mặt. Để có đột phá về chính sách, cần giải quyết hài hòa giữa các yếu tố: ý thức quý trọng nguồn nhân lực chất lượng cao; năng lực và sự thống nhất trong quản lý, đánh giá của lãnh đạo, chỉ huy các cấp về hiệu quả thực tế của đội ngũ này và quyết tâm chính trị cao trong lãnh đạo, chỉ đạo, nghiên cứu, đề xuất về chính sách. Trong quá trình tiến hành, cần chú ý bám sát thực tiễn đổi mới công tác giáo dục - đào tạo, khoa học - công nghệ, công tác tổ chức cán bộ, có giải pháp chính sách đồng bộ “trọng dụng”, “ưu đãi” nguồn lực chất lượng cao và nhân tài phục vụ Quân đội. Theo đó, cần tập trung bổ sung, ban hành mới các chính sách, chế độ thực sự khuyến khích về vật chất và tinh thần (mở rộng phạm vi, đối tượng và từng bước nâng mức hỗ trợ đối với người có chức danh khoa học và học vị; vinh danh và hỗ trợ thường xuyên các nhà giáo, thầy thuốc, nghệ sĩ, nhà khoa học được công nhận danh hiệu vinh dự nhà nước…); đổi mới các chính sách đào tạo, tuyển dụng, sử dụng, tạo môi trường và điều kiện làm việc thuận lợi để họ yên tâm lao động và cống hiến.

Thứ tư, phát huy sức mạnh tổng hợp, thực hiện tốt chính sách HPQĐ, chính sách ưu đãi người có công, đẩy mạnh hoạt động “Đền ơn đáp nghĩa” trong thời kỳ mới. Các cấp cần lồng ghép CSXH của Nhà nước với các phong trào của quần chúng nhân dân, nhằm chăm lo tốt hơn đời sống cán bộ Quân đội nghỉ hưu, người tham gia kháng chiến các thời kỳ, những người làm nhiệm vụ quân sự, quốc phòng ở địa phương. Đồng thời, thực hiện tốt các chế độ đã ban hành về chăm sóc sức khỏe, hỗ trợ giáo dục đối với GĐQN tại ngũ, trợ cấp đối với gia đình có khó khăn đặc biệt; chủ động nghiên cứu, đề xuất mở rộng và từng bước thực hiện các chính sách phúc lợi xã hội, an sinh xã hội đối với GĐQN; phát huy sức mạnh của các tổ chức, cá nhân chăm lo cho GĐQN làm nhiệm vụ ở vùng khó khăn gian khổ, biên giới, biển, đảo… Các cấp cần triển khai thực hiện tốt chính sách ưu đãi người có công; nắm vững và thực hiện tốt những quy định mới về đối tượng, điều kiện, chế độ được hưởng, nhất là các nội dung trực tiếp liên quan đến quốc phòng - an ninh và những người phục vụ trong Quân đội; về trách nhiệm của Bộ Quốc phòng và các đơn vị Quân đội trong tổ chức thực hiện. Quan tâm chăm lo, hỗ trợ kịp thời đời sống vật chất, tinh thần đối với CB,CS bị thương, hy sinh trong khi làm nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc và gia đình họ; tạo điều kiện thuận lợi nhất trong đào tạo, bố trí, sử dụng và cơ hội phát triển nghề nghiệp đối với thương binh, con đẻ của người có công đang công tác trong Quân đội. Thực hiện tốt các chương trình “Đền ơn đáp nghĩa”, chăm lo người có công đang công tác trong Quân đội; đồng thời, tích cực tham gia với cấp ủy, chính quyền các địa phương góp phần chăm sóc đối tượng chính sách trên địa bàn, phụng dưỡng các Bà mẹ Việt Nam anh hùng, thương bệnh binh nặng, gia đình liệt sĩ còn khó khăn; đẩy mạnh công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ.

Thứ năm, tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý nhà nước về CSXH đối với Quân đội và GĐQN. Trên cơ sở tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng, phát huy trách nhiệm của lãnh đạo, chỉ huy các cơ quan, đơn vị trong việc quản lý, điều hành thực hiện các chính sách, nâng cao hơn nữa năng lực dự báo tình hình, chất lượng tham mưu đề xuất, thực hiện chính sách trong từng thời kỳ; đổi mới mạnh mẽ các khâu, các bước tổ chức thực hiện chính sách theo hướng không ngừng cải cách thủ tục hành chính, minh bạch hóa, chuyên nghiệp hóa, từng bước hiện đại hóa. Toàn quân tiếp tục kiện toàn tổ chức, hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ cơ quan chính sách các cấp; chủ động bồi dưỡng, nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ cán bộ làm công tác chính sách; phân định rõ trách nhiệm chủ trì, phối hợp, khắc phục sự chồng chéo, bảo đảm cho hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện công tác chính sách thống nhất, hiệu quả. Chú trọng làm tốt hơn nữa công tác tuyên truyền, sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị có liên quan; nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác kiểm tra, quản lý tình hình, sơ kết, tổng kết, nhân điển hình; tăng cường thông tin, coi trọng tiếp nhận và giải quyết kịp thời những vướng mắc, kiến nghị của các tổ chức, cá nhân trong thực hiện chính sách; xử lý nghiêm những sai sót, tiêu cực; đưa công tác CSXH đối với QĐ&GĐQN vào nền nếp, góp phần tạo sức mạnh chính trị, tinh thần to lớn trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN thời kỳ mới.

Thiếu tướng, TS. TRẦN VĂN MINH
Cục trưởng Cục Chính sách

 ______________          

1 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 6, Nxb CTQG, H. 2000, tr. 560.
2 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 79.