Viện Chiến lược Quốc phòng là cơ quan nghiên cứu chiến lược của Bộ Quốc phòng. Trong suốt 25 năm qua, kể từ khi thành lập, các thế hệ cán bộ, nhân viên của Viện luôn phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo, đoàn kết, trí tuệ, hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ được giao. Hiện nay, Viện đang tập trung xây dựng vững mạnh toàn diện, nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.      

Đoàn cán bộ Viện Chiến lược Quốc phòng khảo sát thực tiễn tại Quân đoàn 3 (Ảnh: vannghequandoi.com.vn)

Trước bối cảnh hệ thống XHCN ở Liên Xô, Đông Âu tan rã, tình hình khu vực, thế giới có nhiều biến động mau lẹ, phức tạp, yêu cầu đặt ra phải có tư duy mới ở tầm chiến lược về nhiệm vụ quân sự, quốc phòng (QS,QP), bảo vệ Tổ quốc (BVTQ), ngày 11-01-1990, Viện Chiến lược Quốc phòng (tiền thân là Viện Chiến lược Quân sự) được thành lập. Chức năng, nhiệm vụ chủ yếu của Viện là nghiên cứu, tham mưu, tư vấn giúp Quân ủy Trung ương (QUTƯ) và Bộ Quốc phòng (BQP) về những vấn đề có tính chiến lược; nghiên cứu về tư tưởng, đường lối quân sự, chiến lược quân sự của Đảng trong thời bình và thời chiến; đồng thời, cung cấp trở lại cho cơ quan chức năng của Đảng, Nhà nước những vấn đề chung nhất về QS,QP.

Để hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ được giao, Viện đã chủ động quán triệt và thực hiện nghiêm túc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Nhà nước, QUTƯ, BQP về BVTQ; đẩy mạnh kiện toàn cơ cấu tổ chức, xây dựng Đảng bộ trong sạch, vững mạnh, Viện vững mạnh toàn diện, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Với phương châm: vừa tổng kết thực tiễn, vừa nghiên cứu, phát triển lý luận và gắn chặt lý luận với thực tiễn, 25 năm qua, Viện đã chủ động đề xuất và chủ trì nghiên cứu hàng trăm đề tài, chuyên đề khoa học cấp nhà nước và cấp bộ, ngành đạt xuất sắc. Trong đó, các đề tài thuộc Chương trình KX 09, KHXH 07, KX 06,… và các chuyên đề về quốc phòng, như: Đánh giá ý đồ của một số nước lớn đối với khu vực Đông Nam Á và Việt Nam; Dự báo những tình huống có thể diễn ra,… là những luận cứ quan trọng để QUTƯ, BQP hoạch định các chủ trương công tác lớn về QS,QP. Đồng thời, Viện tham gia có hiệu quả vào xây dựng một số nội dung về quốc phòng hoặc liên quan đến quốc phòng của các hội nghị Trung ương và Văn kiện Đại hội Đảng các khóa VIII, IX, X và XI, nhất là tham gia nghiên cứu “Xây dựng Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2010 - 2020” (phần về quốc phòng) và tổng kết 5 năm, 10 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 8 (khóa IX), v.v. Bên cạnh đó, Viện còn chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị có liên quan hoàn thành xuất sắc nhiều nhiệm vụ nghiên cứu chiến lược theo Chỉ thị của Bộ trưởng BQP. Các công trình nghiên cứu, như: Phát triển lý luận chiến tranh nhân dân; Xây dựng lý luận tác chiến chiến lược, lý luận tác chiến phòng thủ biển, đảo; Xây dựng Chiến lược quốc phòng, Chiến lược quân sự Việt Nam đến năm 2010; Chính sách phòng thủ quốc gia,… được Viện thực hiện nghiêm túc, chất lượng, giúp QUTƯ, BQP và Đảng, Nhà nước có thêm luận cứ khoa học để lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức xây dựng Quân đội, tăng cường quốc phòng, BVTQ.

Về lĩnh vực nghiên cứu quốc tế, Viện đã tích cực, chủ động hợp tác, trao đổi với nhiều nước; trên cơ sở đó, triển khai nhiều đề tài nghiên cứu có giá trị. Các công trình tiêu biểu, như: Hợp tác ASEAN và những vấn đề đặt ra đối với quốc phòng Việt Nam; Nghiên cứu xu hướng phát triển quân sự khu vực châu Á - Thái Bình Dương; Tổ hợp công nghiệp quốc phòng trên thế giới, v.v. Qua đó, Viện đã phân tích, dự báo sát, đúng tình hình, góp phần tham mưu cho QUTƯ, BQP và Đảng, Nhà nước hoạch định chính sách đối ngoại về quốc phòng trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Ngoài ra, Viện còn tổ chức biên soạn một số tài liệu về tác chiến chiến lược; biên soạn và giúp cho việc công bố “Sách trắng Quốc phòng Việt Nam” và tham gia đào tạo cán bộ cấp cao ở cả trong và ngoài nước, v.v. Với những thành tích xuất sắc, Viện đã được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhất; Huân chương BVTQ hạng Nhất và nhiều phần thưởng cao quý khác.

Thời gian tới, nhiệm vụ tăng cường quốc phòng, BVTQ có sự phát triển mới, đặt ra cho công tác nghiên cứu, dự báo, đề xuất các giải pháp có tính chiến lược về QS,QP những yêu cầu mới. Để hoàn thành tốt trọng trách được giao, Viện tiếp tục phát huy truyền thống “Trung thành, đoàn kết, trí tuệ, đổi mới”, triển khai toàn diện các mặt công tác; trong đó, nâng cao chất lượng, hiệu quả nhiệm vụ nghiên cứu chiến lược phục vụ kịp thời cho sự lãnh đạo, chỉ đạo của QUTƯ, BQP và Đảng, Nhà nước là vấn đề đặc biệt quan trọng. Trước hết, Viện tập trung quán triệt, nắm vững và vận dụng đúng đắn, sáng tạo các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về BVTQ, nhất là Nghị quyết Đại hội XI và Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) về “Chiến lược BVTQ trong tình hình mới”; đồng thời, thường xuyên theo dõi nắm chắc tình hình khu vực và thế giới, phát hiện những vấn đề chiến lược mới nảy sinh để tập trung nghiên cứu, dự báo và kịp thời tham mưu cho QUTƯ, BQP những giải pháp chiến lược khả thi về nhiệm vụ QS,QP, BVTQ.

Trong điều kiện xây dựng CNXH, đẩy mạnh sự nghiệp CNH,HĐH đất nước và hội nhập quốc tế, nhiều vấn đề lớn về QS,QP được đặt ra (bao hàm cả những nhân tố tác động từ bên trong và bên ngoài cùng những thách thức an ninh phi truyền thống). Vì vậy, nhiệm vụ nghiên cứu chiến lược vừa phải đảm bảo tính toàn diện, đồng bộ ở tầm vĩ mô, vừa phải theo hướng chuyên sâu trên từng lĩnh vực; trong đó, chú trọng đi sâu nghiên cứu, đề xuất các nguy cơ, thách thức mới tác động đến QS,QP; các loại hình, phương thức gây hấn, tạo cớ can thiệp từ bên ngoài, gây bạo loạn lật đổ bên trong; các hình thái xung đột, chiến tranh có thể xảy ra và các giải pháp ngăn ngừa, đối phó,… để tham mưu, tư vấn với QUTƯ và BQP. Trước mắt, Viện tập trung hoàn thành tốt các nhiệm vụ nghiên cứu chiến lược trọng tâm, đó là: nghiên cứu Chiến lược Quốc phòng, Chiến lược Quân sự Việt Nam đến năm 2025; Đề án nâng cao chất lượng nghiên cứu, dự báo và tham mưu chiến lược quốc phòng trong tình hình mới; Học thuyết quốc phòng Việt Nam; Đường lối quân sự của Đảng, v.v. Các bộ phận của Viện tiếp tục phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo, đổi mới tư duy, bám sát thực tiễn, lựa chọn các nội dung nghiên cứu trọng điểm, nhằm hướng vào giải quyết các vấn đề do thực tiễn đặt ra, trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp mới có tính khả thi cao, đảm bảo hoàn thành tốt nhiệm vụ nghiên cứu chiến lược được giao.

Đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học là một trong những nội dung trọng tâm, nhằm tích lũy, nâng cao tiềm lực khoa học của Viện đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Công tác nghiên cứu khoa học được Viện quán triệt và triển khai đồng bộ, đảm bảo tiến độ và chất lượng từ nhiều năm qua. Hiện nay, công tác quản lý khoa học đã đi vào nền nếp; việc phối hợp hiệp đồng nghiên cứu với các cơ quan, đơn vị trong và ngoài Quân đội được mở rộng và có nhiều tiến bộ, làm cơ sở hoàn thành tốt các nhiệm vụ nghiên cứu khoa học được giao. Để nâng cao hơn nữa chất lượng công tác này, Viện đang đẩy mạnh đổi mới nội dung, hình thức nghiên cứu cả về bề rộng và chiều sâu; trong đó, tập trung đổi mới việc xác định nội dung nghiên cứu theo hướng: thiết thực, hiệu quả, sát với thực tiễn huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu BVTQ; đồng thời, nâng cao chất lượng tổ chức thực hiện quy trình nghiên cứu khoa học, phân công lực lượng nghiên cứu hợp lý cho các lĩnh vực, nhằm phát huy nội lực và từng bước nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học. Thời gian tới, Viện tiếp tục nghiên cứu, đảm bảo đúng tiến độ, chất lượng các đề tài khoa học cấp nhà nước, cấp BQP, như: “Chiến tranh và hòa bình - những vấn đề đặt ra đối với quốc phòng nước ta hiện nay”; “Nghiên cứu phát triển phương thức tác chiến phòng thủ chiến lược trong chiến tranh BVTQ”,… cùng một số chuyên đề về khoa học nghệ thuật quân sự, lý luận và thực tiễn thực hiện Chiến lược BVTQ. Bên cạnh đó, Viện tích cực tham gia các hoạt động giảng dạy, Hội đồng khoa học cấp nhà nước, cấp BQP; tham gia biên soạn tài liệu khoa học quân sự và nâng cao chất lượng tờ “Thông tin nghiên cứu chiến lược quốc phòng”, góp phần thông tin kịp thời những vấn đề có tính chiến lược mà bạn đọc quan tâm. Trong quá trình thực hiện, Viện coi trọng kết hợp công tác nghiên cứu cơ bản với nghiên cứu ứng dụng và nghiên cứu theo nhiệm vụ; gắn phát huy nội lực với đẩy mạnh quan hệ hợp tác nghiên cứu cả ở trong và ngoài nước; chú trọng công tác quản lý khoa học, kiểm tra, bám sát tiến độ các đề tài để kịp thời điều chỉnh và đánh giá đúng chất lượng.

Trên cơ sở kết quả hợp tác quốc tế đã đạt được, Viện tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu quốc tế, đối ngoại quốc phòng, trọng tâm là nghiên cứu, đề xuất những vấn đề có tính chiến lược trong quan hệ QS,QP với các quốc gia có liên quan. Đồng thời, mở rộng hợp tác nghiên cứu khoa học quân sự với các viện, trung tâm nghiên cứu chiến lược quốc phòng của một số nước, như: Thái Lan, Nga, Trung Quốc, Lào, Cam-pu-chia,… nhằm cung cấp thông tin, trao đổi kinh nghiệm, xây dựng lòng tin để củng cố quan hệ hữu nghị với quân đội các nước.

Là cơ quan nghiên cứu chiến lược về QS,QP - lĩnh vực khó khăn, phức tạp, có tính cơ mật cao, liên quan đến sự mất còn của chế độ và dân tộc - đòi hỏi đội ngũ cán bộ của Viện phải có khả năng tư duy, sáng tạo, phân tích, dự báo, định hướng tình hình đúng đắn, với tầm nhìn có thể từ 20 - 30 năm. Vì thế, xây dựng Cơ quan Viện Chiến lược Quốc phòng vững mạnh toàn diện là yêu cầu cấp thiết, quan trọng. Quán triệt Quyết định 616/QĐ-TTg, ngày 25-4-2011 của Thủ tướng Chính phủ và quy định của BQP, Bộ Tổng Tham mưu về tổ chức Viện Chiến lược Quân sự thành Viện Chiến lược Quốc phòng, Đảng ủy, chỉ huy Viện tập trung rà soát, kiện toàn tổ chức biên chế của các bộ phận theo hướng: “tinh, gọn, mạnh, đồng bộ, hiệu quả”, đảm bảo đủ cơ cấu thành phần nghiên cứu hợp lý, trên các lĩnh vực; trong đó, coi trọng việc phát hiện, lựa chọn, bồi dưỡng lực lượng nghiên cứu “tinh nhuệ” để tham gia có hiệu quả các chương trình nghiên cứu phục vụ lãnh đạo Đảng và Nhà nước. Trên cơ sở ổn định tổ chức biên chế, Viện tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp công tác giáo dục chính trị, tư tưởng phù hợp với đối tượng, đặc điểm của cơ quan nghiên cứu chiến lược, tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và hành động, nâng cao bản lĩnh chính trị, giữ vững đoàn kết, thống nhất nội bộ, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao.

Trước yêu cầu cao của nhiệm vụ BVTQ, Viện chú trọng đẩy mạnh công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng đội ngũ cán bộ, nhất là bồi dưỡng, nâng cao năng lực tư duy, trình độ phân tích, dự báo và khả năng vận dụng sáng tạo quan điểm, đường lối QS,QP của Đảng vào thực tiễn nghiên cứu khoa học quân sự, đảm bảo tính kế tiếp, kế thừa vững chắc. Cùng với đó, Viện tập trung xây dựng Đảng bộ trong sạch, vững mạnh, trọng tâm là nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các tổ chức đảng theo Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) về xây dựng Đảng; đồng thời, thực hiện tốt phong trào Thi đua Quyết thắng, gắn với đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, tạo chuyển biến vững chắc trong xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Trung tướng, TS. NGUYỄN ĐỨC HẢI, Viện trưởng