Trải qua 75 năm xây dựng, phát triển, trưởng thành, Cục Dân quân tự vệ đã lập nhiều thành tích xuất sắc, xây đắp nên truyền thống “Trung thành, sáng tạo, đoàn kết, quyết thắng”. Phát huy truyền thống vẻ vang đó, Đảng ủy, chỉ huy Cục đã và đang thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp xây dựng Cục vững mạnh, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong thời kỳ mới.

Không lâu sau Ngày toàn quốc kháng chiến, ngày 12/02/1947, Phòng Dân quân toàn quốc được thành lập. Đây là dấu mốc quan trọng; là khởi nguồn sự ra đời của Cục Dân quân tự vệ ngày nay - cơ quan tham mưu chiến lược; chỉ đạo, hướng dẫn toàn quân đối với công tác dân quân tự vệ, xây dựng lực lượng Dân quân tự vệ và một số mặt công tác quan trọng khác. Ngay sau khi thành lập, Phòng đã tham mưu giúp Bộ Quốc phòng ban hành nhiều văn bản quy định chức năng, nhiệm vụ, hệ thống tổ chức cơ quan chỉ đạo, chỉ huy dân quân tự vệ và du kích các cấp, làm cơ sở thống nhất, xây dựng lực lượng dân quân tự vệ và du kích cả nước.

Trước yêu cầu cao của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Cục Dân quân tự vệ đã bám sát thực tiễn, kịp thời tham mưu, chỉ đạo thống nhất lực lượng dân quân tự vệ và du kích toàn quốc, hướng dẫn các địa phương tổ chức xây dựng, phát triển lực lượng vũ trang quần chúng; xây dựng cơ sở chính trị, hậu phương, căn cứ cách mạng. Tổ chức huấn luyện, nghiên cứu cách đánh của dân quân du kích, bộ đội địa phương; đẩy mạnh các hoạt động chiến đấu phá tề, trừ gian vùng địch hậu, tiêu diệt hơn 23 vạn quân địch (chiếm 46,4% tổng số lực lượng địch bị tiêu diệt); phối hợp với bộ đội chủ lực tham gia chiến đấu, phục vụ chiến đấu, góp phần quan trọng làm nên thắng lợi các chiến dịch: Biên giới (1950), Hòa Bình (1951), Tây Bắc (1952),… đỉnh cao là Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ (1954) “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, kết thúc vẻ vang cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Cục Dân quân tự vệ tiếp tục tham mưu, chỉ đạo các địa phương động viên hàng vạn thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến chi viện cho chiến trường miền Nam. Tham mưu, chỉ đạo kết hợp giữa đẩy mạnh xây dựng lực lượng với nghiên cứu thực tế chiến trường, phát triển chiến tranh du kích, chiến tranh nhân dân địa phương; hình thành các “căn cứ chiến đấu”, “vành đai du kích”, “vành đai diệt Mỹ”, với thế trận “thiên la, địa võng”; kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang; tổ chức đánh địch bằng mọi loại vũ khí, trên cả ba vùng chiến lược, bằng ba mũi giáp công, làm thất bại âm mưu dồn dân, lập “ấp chiến lược”, bình định nông thôn của địch. Đồng thời, tham mưu, chỉ đạo lực lượng dân quân du kích vừa chiến đấu, vừa sản xuất, thực hiện “tay súng, tay cày; tay súng, tay búa”, bắn rơi, bắn chìm hàng trăm máy bay, phương tiện tàu xuồng của địch. Phối hợp với bộ đội địa phương bám trụ, kiên cường chiến đấu, giữ thế cài xen, căng kéo, quấy rối, giam chân địch, tạo điều kiện cho bộ đội chủ lực thực hiện các trận then chốt, then chốt quyết định, chiến dịch quyết chiến chiến lược, đánh bại các chiến lược, kế hoạch, cuộc hành quân càn quét của Mỹ, ngụy, góp phần quan trọng làm nên đại thắng mùa Xuân 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Cục Dân quân tự vệ tiếp tục tham mưu, chỉ đạo thực hiện thắng lợi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về dân quân tự vệ, giáo dục quốc phòng và an ninh, công tác quốc phòng ở các bộ, ngành Trung ương, địa phương; tổ chức xây dựng lực lượng dân quân tự vệ cả nước “vững mạnh, rộng khắp”, phát huy vai trò nòng cốt trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân; cùng lực lượng Quân đội, Công an bảo vệ cấp ủy, chính quyền địa phương, tính mạng, tài sản của nhân dân và bảo vệ vững chắc địa bàn. Với những thành tích đặc biệt xuất sắc trong 75 năm xây dựng, phát triển, trưởng thành, Cục Dân quân tự vệ vinh dự được Nhà nước hai lần phong tặng danh hiệụ “Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân” cùng nhiều phần thưởng cao quý.

Thủ trưởng Cục Dân quân tự vệ kiểm tra công tác phòng, chống dịch Covid-19 tại phường Linh Trung, thành phố Thủ Đức. Ảnh: dqtv.vn

Hiện nay, trước yêu cầu cao của nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, xây dựng lực lượng vũ trang ba thứ quân, Đảng ủy, chỉ huy Cục Dân quân tự vệ luôn phát huy truyền thống anh hùng, tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện đồng bộ các giải pháp, quyết tâm hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao.

Một là, xây dựng Cục Dân quân tự vệ vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ, làm cơ sở hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ được giao. Với chức năng là cơ quan tham mưu chiến lược đầu ngành của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu về công tác dân quân tự vệ, giáo dục quốc phòng và an ninh, công tác quốc phòng các bộ, ngành Trung ương, địa phương, Đảng ủy, chỉ huy Cục xác định, phải tập trung xây dựng Đảng bộ trong sạch, vững mạnh, cơ quan vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”, coi đó là nhân tố hàng đầu quyết định việc hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ của Đơn vị. Đồng thời, tổ chức giáo dục, rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên kiên định, vững vàng về bản lĩnh chính trị, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và Nhân dân; mẫu mực về đạo đức, lối sống; tinh thông về nghiệp vụ dân quân tự vệ; trách nhiệm, tâm huyết, tận tụy trong công việc; luôn bám sát cơ sở, bám sát địa bàn, dựa vào nhân dân để hoàn thành nhiệm vụ. Tăng cường công tác xây dựng Đảng, giáo dục chính trị, lãnh đạo tư tưởng, chú trọng công tác kiểm tra, giám sát; kết hợp tuyển chọn kỹ cán bộ về cơ quan với xây dựng đội ngũ cán bộ “vừa hồng, vừa chuyên”, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cơ quan tham mưu chiến lược. Thường xuyên chăm lo, xây dựng đội ngũ cán bộ chủ trì gắn với kiện toàn, bồi dưỡng, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của cấp ủy, tổ chức đảng các cấp theo Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII, XIII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Trước mắt, tập trung kiện toàn cán bộ, cấp ủy nhiệm kỳ 2022 - 2025, đảm bảo có phẩm chất chính trị, năng lực chuyên môn tốt, đúng cơ cấu, thành phần theo quy định. Nâng cao chất lượng công tác thi đua, khen thưởng, phong trào Thi đua Quyết thắng và các cuộc vận động gắn với đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; đẩy mạnh công tác dân vận, chính sách, bảo vệ chính trị nội bộ và các hoạt động dân chủ trong cơ quan, đơn vị, tạo sự đoàn kết, gắn bó hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Hai là, tham mưu, chỉ đạo thực hiện tốt công tác dân quân tự vệ, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc. Tiếp tục tham mưu cho Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hành chính quân sự theo thẩm quyền; chỉ đạo, hướng dẫn cơ quan, đơn vị, địa phương thực hiện hiệu quả công tác dân quân tự vệ, xây dựng lực lượng Dân quân tự vệ theo phương châm “vững mạnh, rộng khắp”, đủ cơ cấu, thành phần, tổ chức chặt chẽ, chất lượng cao, phù hợp với khả năng, nhiệm vụ của từng địa phương, cơ quan, tổ chức, đơn vị. Trong đó, chú trọng tham mưu các chủ trương, giải pháp xây dựng lực lượng, quản lý, nâng cao hiệu quả hoạt động của dân quân tự vệ toàn quốc; tập trung đào tạo, bồi dưỡng, huấn luyện dân quân tự vệ gắn với thực hiện Đề án “Tổ chức lực lượng, huấn luyện, hoạt động bảo đảm chế độ, chính sách cho dân quân tự vệ giai đoạn 2021 - 2025”, đi sâu huấn luyện dân quân thường trực, dân quân tự vệ cơ động, dân quân tự vệ biển và dân quân tự vệ phòng không, pháo binh, hóa học, y tế, v.v. Kết hợp huấn luyện, diễn tập nâng cao chất lượng tổng hợp, khả năng sẵn sàng chiến đấu với nâng cao khả năng phối hợp thực hiện nhiệm vụ phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, cứu hộ, cứu nạn,… nhất là bảo đảm thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch Covid-19 trên địa bàn. Triển khai thực hiện hiệu quả các đề án về dân quân tự vệ, trọng tâm vào thực hiện đợt 2 giai đoạn 1 Đề án “Xây dựng Hải đội dân quân thường trực tham gia bảo vệ chủ quyền biển, đảo trong tình hình mới”; xây dựng các loại mô hình điểm về dân quân tự vệ và nâng cao chất lượng hoạt động chốt chiến đấu dân quân thường trực biên giới đất liền, tổ chức tự vệ trong các doanh nghiệp, chi bộ quân sự xã, phường, thị trấn,… bảo đảm cho lực lượng dân quân tự vệ thực sự là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu, tuyệt đối trung thành, tin cậy của cấp ủy, chính quyền, nhân dân, phát huy vai trò nòng cốt trong xây dựng địa phương, cơ sở, xây dựng nền quốc phòng toàn dân, bảo vệ vững chắc địa bàn.

Ba là, tập trung tham mưu, chỉ đạo nâng cao chất lượng công tác giáo dục quốc phòng và an ninh. Thường xuyên kiện toàn, nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội đồng, cơ quan thường trực Hội đồng giáo dục quốc phòng và an ninh các cấp; tăng cường bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho các đối tượng, giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, sinh viên, tuyên truyền, phổ biến kiến thức quốc phòng và an ninh cho toàn dân. Phối hợp với các cơ quan, đơn vị, địa phương, lực lượng liên quan triển khai lập quy hoạch ngành và quy hoạch quốc gia hệ thống giáo dục quốc phòng và an ninh giai đoạn 2021 - 2025, tầm nhìn 2045. Chỉ đạo nâng cao chất lượng hoạt động của các trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh và các trường được tự chủ môn học; tăng cường hoạt động thanh tra, kiểm tra, thực hiện chế độ báo cáo công tác giáo dục quốc phòng và an ninh theo quy định của pháp luật; đẩy mạnh tổng kết, rút kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục quốc phòng và an ninh, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ.

Bốn là, đẩy mạnh các biện pháp nâng cao chất lượng công tác quốc phòng ở các bộ, ngành Trung ương, địa phương. Tập trung kiện toàn, hoàn thiện quy chế, nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ huy quân sự các bộ, ngành Trung ương; chỉ đạo, hướng dẫn các bộ, ngành Trung ương, địa phương phối hợp với Bộ Quốc phòng, cơ quan quân sự các cấp thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, quân sự, xây dựng nền quốc phòng toàn dân, kết hợp kinh tế - xã hội với quốc phòng, an ninh,… theo quy định của pháp luật. Đồng thời, chú trọng tổ chức các hội nghị, lớp tập huấn, bồi dưỡng nâng cao trình độ, kỹ năng hoạt động quốc phòng, quân sự cho cán bộ chuyên trách và kiêm nhiệm công tác quốc phòng ở các bộ, ngành Trung ương, địa phương, làm nòng cốt cho các cơ quan, đơn vị, địa phương tổ chức thực hiện. Cùng với đó, tiếp tục duy trì nghiêm túc, hiệu quả hoạt động giao ban giữa Cơ quan thường trực công tác quốc phòng của Bộ Quốc phòng với Ban Chỉ huy quân sự các bộ, ngành Trung ương. Tổ chức sơ kết, tổng kết, kiểm tra, phúc tra, thanh tra, xử lý kịp thời những vi phạm pháp luật về quốc phòng, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả hoạt động quốc phòng của các bộ, ngành Trung ương, địa phương.

Thực hiện nền nếp chế độ báo cáo công tác quốc phòng với Bộ Quốc phòng thông qua Cơ quan thường trực là Cục Dân quân tự vệ, làm cơ sở để tăng cường các biện pháp tham mưu, chỉ đạo, hướng dẫn khắc phục hạn chế, nâng cao chất lượng công tác quốc phòng ở các bộ, ngành Trung ương, địa phương, cùng các mặt công tác khác tạo sức mạnh tổng hợp xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Trung tướng PHẠM QUANG NGÂN, Cục trưởng