Sự hình thành, phát triển của công tác chính sách trong Quân đội và Ngành Chính sách Quân đội gắn liền với sự ra đời, trưởng thành, chiến thắng của Quân đội nhân dân Việt Nam. Trong suốt quá trình xây dựng, chiến đấu, trưởng thành, Ngành Chính sách Quân đội luôn bám sát yêu cầu, nhiệm vụ của cách mạng, của Quân đội, tích cực, chủ động nghiên cứu, tham mưu, đề xuất và chỉ đạo thực hiện tốt công tác chính sách đối với Quân đội, hậu phương Quân đội, đóng góp quan trọng vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, trước nhiệm vụ nặng nề và muôn vàn khó khăn, Ngành Chính sách Quân đội đã quán triệt sâu sắc quan điểm, đường lối của Đảng, chủ động tham mưu, nghiên cứu đề xuất ban hành và hướng dẫn thực hiện các chính sách đối với Quân đội, hậu phương Quân đội phù hợp với điều kiện đất nước, thực tiễn chiến tranh, yêu cầu xây dựng, chiến đấu của Quân đội trong từng giai đoạn và nguyện vọng của các đối tượng được thụ hưởng. Tiêu biểu là, đã tham mưu cho Chính trị Cục (nay là Tổng cục Chính trị) tổ chức thành công Ngày Thương binh - liệt sĩ đầu tiên (27-7-1947); khởi xướng và thực hiện tốt phong trào đưa thương binh về làng trong kháng chiến chống thực dân Pháp; làm tốt công tác động viên, khen thưởng chiến trường, đẩy mạnh phong trào thi đua giết giặc lập công, quyết tâm chiến đấu giành thắng lợi trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Đặc biệt trong giai đoạn này, Ngành Chính sách Quân đội luôn bám sát thực tiễn hoạt động chiến đấu của bộ đội trên khắp các chiến trường, kịp thời tham mưu, chỉ đạo các đơn vị trong toàn quân thực hiện tốt chính sách thương binh, liệt sĩ, tổ chức chăm sóc, điều dưỡng thương binh, bệnh binh; chính sách quản lý, chăm sóc gia đình quân nhân ở hậu phương (chính sách B, C, K).., từng bước xây dựng, bổ sung, hoàn thiện các chế độ, chính sách đối với Quân đội, hậu phương Quân đội. Nhờ đó, qua các thời kỳ cách mạng, Đảng, Nhà nước, Quân đội ta đã huy động được mọi nguồn lực xã hội chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho Quân đội, hậu phương Quân đội, tạo động lực chính trị - tinh thần to lớn, nâng cao sức mạnh chiến đấu của Quân đội, xây dựng hậu phương Quân đội vững mạnh; khích lệ động viên sức người, sức của chi viện cho tiền tuyến, góp phần quan trọng vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.

Sau ngày đất nước thống nhất, cùng với chỉ đạo củng cố, kiện toàn tổ chức cơ quan chính sách các cấp, Ngành chính sách Quân đội đã tham mưu, đề xuất với cấp trên và phối hợp cùng các cơ quan hữu quan trong và ngoài Quân đội, giúp Đảng, Nhà nước, Bộ Quốc phòng, các cấp, các ngành, các đơn vị, địa phương tích cực thực hiện tốt công tác chính sách sau chiến tranh và phục vụ xây dựng Quân đội trong thời kỳ mới. Tiêu biểu như: Chính sách tuyên dương, khen thưởng thành tích của quân và dân trong kháng chiến; bảo đảm chế độ, chính sách cho số lượng lớn quân nhân phục viên, chuyển ngành, trở về hậu phương; phối hợp, chỉ đạo nuôi dưỡng, chăm sóc, cứu chữa hàng vạn thương binh, bệnh binh; tiến hành xác minh, kết luận, báo tử hàng chục vạn liệt sĩ, v.v. Đồng thời, tập trung giải quyết tốt các vấn đề tồn đọng trong chiến tranh, bảo đảm đúng chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đã ban hành, góp phần động viên toàn quân phấn đấu thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chiến đấu, củng cố quốc phòng, xây dựng Quân đội, từng bước ổn định hậu phương sau chiến tranh.

Trước yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, Ngành Chính sách Quân đội đã bám sát thực tiễn Quân đội, điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước, chủ động phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương nghiên cứu, tham mưu giúp Tổng cục Chính trị, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đề xuất với Đảng, Nhà nước ban hành mới, bổ sung, sửa đổi đồng bộ các chế độ, chính sách đối với Quân đội, hậu phương Quân đội; chăm lo thương binh, gia đình liệt sĩ, người có công với cách mạng và các chế độ, chính sách đặc thù, phù hợp với sự phát triển của đất nước. Nhiều chính sách đã đi vào thực tiễn, có tính nhân văn cao, như: Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng; Pháp lệnh Danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt Nam anh hùng”; nghiên cứu, đề xuất bổ sung, hoàn thiện và chỉ đạo thực hiện tốt chế độ, chính sách tiền lương, phụ cấp, trợ cấp đối với quân nhân tại ngũ; chính sách triển khai thực hiện Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam, Luật Nghĩa vụ quân sự, Luật Dân quân tự vệ; chế độ, chính sách đối với các lực lượng mới thành lập, lực lượng làm nhiệm vụ trên địa bàn trọng điểm, chiến lược về quốc phòng, an ninh, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, v.v. Qua đó, bảo đảm ngày càng tốt hơn đời sống vật chất, tinh thần cho cán bộ, chiến sĩ, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc.

Cùng với đó, Ngành Chính sách Quân đội đã bám sát, quán triệt sâu sắc các quan điểm, đường lối đổi mới của Đảng, tình hình kinh tế, chính trị, xã hội của đất nước, tình hình Quân đội; chủ động phối hợp nghiên cứu, đề xuất, chỉ đạo giải quyết kịp thời những bất cập, vướng mắc phát sinh, thực hiện có hiệu quả chính sách hậu phương Quân đội, chính sách đối với người có công với cách mạng, đưa hoạt động công tác chính sách đi vào chiều sâu. Các chế độ, chính sách góp phần chăm sóc cán bộ Quân đội nghỉ hưu; chăm sóc sức khỏe đối với gia đình quân nhân, công nhân, viên chức quốc phòng tại ngũ; hỗ trợ gia đình quân nhân, công nhân, viên chức quốc phòng có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn; hỗ trợ học nghề và việc làm cho quân nhân xuất ngũ… được Ngành chính sách Quân đội nghiên cứu, đề xuất và chỉ đạo thực hiện, đem lại hiệu quả thiết thực.

Thực hiện pháp luật về ưu đãi người có công với cách mạng, Ngành đã đề xuất Thường vụ Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng các chủ trương, giải pháp đẩy mạnh hoạt động Đền ơn đáp nghĩa trong Quân đội và tích cực chỉ đạo thực hiện. Trên cơ sở hướng dẫn, chỉ đạo của Ngành, các đơn vị trong toàn quân đã có nhiều hoạt động phong phú, thiết thực, nhằm tri ân, “Đền ơn đáp nghĩa” đối với người có công với cách mạng. Chỉ tính riêng 10 năm trở lại đây (2008-2018), cán bộ, chiến sĩ toàn quân đã vận động, tham gia đóng góp được hơn 699 tỷ đồng vào Quỹ “Đền ơn đáp nghĩa”; xây mới 13.476 ngôi nhà tình nghĩa; trao 9.637 sổ tiết kiệm với số tiền 18,2 tỷ đồng tặng các đối tượng chính sách, người có công với cách mạng; thăm hỏi, tặng quà các đối tượng chính sách vào dịp lễ, Tết với tổng trị giá 204,7 tỷ đồng; huy động lực lượng, hỗ trợ kinh phí giúp các địa phương sửa chữa, tôn tạo, nâng cấp nghĩa trang liệt sĩ trị giá gần 199 tỷ đồng; tổ chức khám, chữa bệnh, cấp thuốc miễn phí cho người có công, đối tượng chính sách và nhân dân trị giá trên 230 tỷ đồng; hỗ trợ các Trung tâm nuôi dưỡng, điều dưỡng thương binh, bệnh binh, người có công với số tiền hơn 80 tỷ đồng. Toàn quân đã nhận chăm sóc, phụng dưỡng 2.867 Bà mẹ Việt Nam anh hùng; tuyển dụng, tạo việc làm cho 338 trường hợp là vợ, con liệt sĩ và thương binh, bệnh binh nặng; lập hồ sơ, đề nghị xác nhận 1.146 liệt sĩ; cấp giấy chứng nhận thương binh cho hơn 8.200 trường hợp, hơn 5.500 bệnh binh.

Thực hiện Quyết định số 1237/QĐ-TTg, ngày 27/07/2013 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ từ nay đến năm 2020 và những năm tiếp theo, toàn quân đã đẩy mạnh công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Đây là một trong những vấn đề lớn của công tác chính sách sau chiến tranh, luôn được toàn Đảng, toàn dân, toàn quân hết sức quan tâm. Thực hiện nhiệm vụ chính trị quan trọng này, với vai trò là Cơ quan Thường trực Ban Công tác đặc biệt Chính phủ và Ủy ban chuyên trách Chính phủ; Văn phòng Ban Chỉ đạo Quốc gia 1237 (nay là Ban Chỉ đạo 515), Ngành Chính sách Quân đội đã chủ động xây dựng kế hoạch, phối hợp với các địa phương, đơn vị rà soát, xây dựng cơ sở dữ liệu về liệt sĩ, mộ liệt sĩ và triển khai đồng bộ các biện pháp đẩy mạnh thực hiện Đề án 1237; tích cực đề xuất, phối hợp triển khai các hoạt động đối ngoại, thúc đẩy việc gặp gỡ, hội đàm, trao đổi, chia sẻ, cung cấp thông tin về quân nhân Việt Nam hy sinh, mất tích trong chiến tranh với các nước: Trung Quốc, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, Thái Lan, Lào, Campuchia và hợp tác tìm kiếm, cất bốc, quy tập hài cốt liệt sĩ, nhất là những trường hợp hy sinh khi làm nhiệm vụ quốc tế ở Lào, Campuchia về nước. Từ khi triển khai thực hiện Đề án 1237 đến nay, toàn quân đã tìm kiếm, quy tập được hơn 15.600 hài cốt liệt sĩ (ở trong nước hơn 7.200; ở Lào hơn 2.400; ở Campuchia gần 6.000). Nhiều hài cốt liệt sĩ đã được xác minh tên, tuổi, quê quán và bàn giao về địa phương, gia đình theo đúng quy định. Đồng thời, phối hợp xây dựng, sửa chữa, tu bổ, tôn tạo 20 Đài hữu nghị Việt Nam - Campuchia với tổng số tiền hỗ trợ hơn 12.487 triệu USD; 5 Tượng đài “Tình đoàn kết liên minh chiến đấu Việt Nam - Lào” với số tiền gần 50 tỷ đồng.

Với chức năng, nhiệm vụ dược giao, từ năm 2002 đến nay, Ngành Chính sách Quân đội đã bám sát tình hình thực tiễn, chủ động, nhạy bén, nghiên cứu, tham mưu giúp Tổng cục Chính trị, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng đề xuất với Đảng, Nhà nước nhiều đề án lớn về chế độ, chính sách đối với các đối tượng tham gia kháng chiến, tham gia chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và làm nhiệm vụ quốc tế. Đến nay, toàn quốc đã có gần 4,2 triệu người được hưởng chế độ trợ cấp một lần, chế độ trợ cấp hằng tháng, chế độ bảo hiểm y tế, mai táng phí theo quy định. Với những chính sách ưu đãi của Nhà nước, cùng sự chung tay chăm lo của toàn xã hội, đến nay, 95,75% số đối tượng người có công đã được hưởng đầy đủ các chế độ, chính sách ưu đãi của Đảng và Nhà nước, 97% người có công có mức sống bằng hoặc cao hơn mức sống trung bình của nhân dân nơi cư trú¹, 100% các Bà mẹ Việt Nam anh hùng còn sống đều được chăm sóc, phụng dưỡng; hàng nghìn hộ đồng bào dân tộc thiểu số, đồng bào nghèo trên khắp cả nước đã vươn lên thoát nghèo, có việc làm, nhà ở ổn định. Nhiều công trình dân sinh, như: Cầu, đường, trường học, bệnh xá quân dân y,… được triển khai thực hiện và đưa vào sử dụng hiệu quả đã trực tiếp nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, thiết thực góp phần đảm bảo an sinh xã hội, giữ ổn định tình hình chính trị - xã hội ở các địa phương…

Những kết quả mà Ngành Chính sách Quân đội đạt được trong những năm qua có ý nghĩa chính trị - xã hội to lớn, được nhân dân, đối tượng chính sách ghi nhận, đánh giá cao. Kết quả đó đã góp phần củng cố niềm tin của cán bộ, chiến sĩ và các tầng lớp nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa; tăng cường sức mạnh chính trị, tinh thần, sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng Quân đội, hậu phương Quân đội ngày càng vững mạnh, tạo nền tảng cho thực hiện thắng lợi nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Hiện nay, nhiệm vụ xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới đặt ra cho công tác chính sách đối với Quân đội và hậu phương Quân đội yêu cầu cao hơn. Trong khi đó, tồn đọng chính sách trong các cuộc chiến tranh vẫn còn lớn, tính chất ngày càng khó khăn, phức tạp. Để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ, hoàn thành tốt vai trò là cơ quan đầu ngành toàn quân trong tham mưu, chỉ đạo thực hiện công tác chính sách đối với Quân đội và hậu phương Quân đội, thời gian tới, Ngành Chính sách Quân đội cần tập trung thực hiện tốt một số nội dung sau:

Một là, tiếp tục quán triệt sâu sắc đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước; các chỉ thị của trên về công tác chính sách trong Quân đội. Chủ động nghiên cứu, quán triệt sâu sắc tập trung thực hiện tốt Chỉ thị 14-CT/TW của Ban Bí thư, “Về tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác người có công với cách mạng”; Chỉ thị 368-CT/QUTW của Quân ủy Trung ương “Về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác chính sách đối với Quân đội và hậu phương Quân đội giai đoạn 2016 - 2020”. Chú trọng làm tốt công tác dự báo tình hình, kịp thời phát hiện, lựa chọn, xác định đúng vấn đề nghiên cứu; phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng trong và ngoài Quân đội, phát huy dân chủ, năng lực tư duy, sáng tạo và kinh nghiệm thực tiễn, tập trung nghiên cứu, thể chế hóa, hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp luật, chính sách ưu đãi người có công; chính sách tiền lương, phụ cấp, trợ cấp, bảo hiểm xã hội phù hợp với tiến trình cải cách chính sách xã hội của Nhà nước và đặc điểm của Quân đội theo Nghị quyết Trung ương 7 (khóa XII).

Hai là, tiếp tục bám sát tình hình thực tiễn, yêu cầu nhiệm vụ, kịp thời nghiên cứu, tham mưu, đề xuất thực hiện tốt chính sách đối với Quân đội và hậu phương Quân đội. Nắm chắc các văn bản quy định, chủ động nghiên cứu, đề xuất xây dựng, sửa đổi, hoàn thiện đồng bộ các chế độ, chính sách đối với quân nhân tại ngũ và hậu phương Quân đội, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh hội nhập. Trong đó, chú trọng nghiên cứu, đề xuất ưu tiên, bổ sung chế độ, chính sách đối với các đối tượng làm nhiệm vụ đặc thù, nhiệm vụ mới, ở những địa bàn chiến lược, biên giới, biển, đảo; chính sách thu hút, khuyến khích người tài, nguồn nhân lực chất lượng cao vào phục vụ trong Quân đội; phát triển chính sách hậu phương Quân đội và đẩy mạnh phong trào “Đền ơn, đáp nghĩa”, phù hợp với yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

 Ba là, tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng công tác tổ chức thực hiện các chế độ, chính sách, bảo đảm chu đáo, tận tụy, thiết thực và hiệu quả. Theo đó, công tác chính sách cần hướng trọng tâm vào việc giải quyết tốt mọi chế độ cho các đối tượng: lực lượng tại ngũ, người nghỉ hưu, phục viên, chuyển ngành; tập trung hoàn thành giải quyết chế độ, chính sách đối với các đối tượng tham gia kháng chiến, tham gia chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và làm nhiệm vụ quốc tế; người Việt Nam có công định cư ở nước ngoài; phụng dưỡng Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Đồng thời, động viên các nguồn lực, các tổ chức, cá nhân, tiếp tục tham mưu, đổi mới nâng cao chất lượng các hoạt động “Đền ơn, đáp nghĩa”, chăm sóc người có công với cách mạng; đẩy mạnh các chương trình Nhà tình nghĩa, Nhà đồng đội; chăm sóc, tu sửa các Nghĩa trang liệt sĩ trên địa bàn nhân các ngày lễ lớn của đất nước và Quân đội.

Bốn là, tăng cường chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ giải quyết chế độ, chính sách tồn đọng về thương binh, liệt sĩ. Tiếp tục triển khai thực hiện tốt Đề án tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ; giải quyết kịp thời, chu đáo chính sách thương binh, liệt sĩ đối với cán bộ, chiến sĩ bị thương, hy sinh, từ trần trong khi làm nhiệm vụ thời kỳ mới. Trong quá trình tổ chức thực hiện các chế độ, chính sách, Ngành cần phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị; có chương trình, kế hoạch, biện pháp thực hiện cụ thể, tạo được sự phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng giữa các cấp, các ngành trong và ngoài Quân đội; bảo đảm đúng quy trình, chặt chẽ, dân chủ, công khai, công bằng, chính xác, không để xảy ra sai sót, tiêu cực.

Năm là, chấp hành nghiêm túc các chế độ công tác, không ngừng đổi mới phương pháp, tác phong công tác. Để hoàn thành tốt nhiệm vụ, toàn Ngành thường xuyên quán triệt, nắm vững các quan điểm chỉ đạo, phương hướng, nguyên tắc xây dựng chính sách xã hội và bảo đảm an sinh xã hội của Đảng và Nhà nước; luôn luôn bám sát thực tiễn, thấu hiểu tâm tư, nguyện vọng, nhu cầu của các đối tượng chính sách; kịp thời phát hiện vướng mắc phát sinh; thực hiện tốt việc báo cáo, xin ý kiến chỉ đạo của cấp trên; coi trọng công tác xây dựng kế hoạch, chương trình công tác với từng nội dung, biện pháp cụ thể; chủ động thực hiện tốt những nội dung, nhiệm vụ mới. Đội ngũ cán bộ của Ngành phải luôn bám sát cơ sở, tăng cường kiểm tra, quản lý chặt chẽ quá trình thực hiện chế độ, chính sách; đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho quân nhân, công nhân viên chức quốc phòng và đối tượng chính sách hậu phương Quân đội được thụ hưởng các chính sách theo quy định; kịp thời giải quyết các vướng mắc phát sinh, không để tồn đọng kéo dài hoặc gây bức xúc cho đối tượng. Đồng thời, thực hiện tốt chế độ sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm để bổ sung cho quá trình hoạch định các chính sách tiếp theo.

Sáu là, thường xuyên xây dựng cơ quan chính sách và đội ngũ cán bộ, nhân viên, chiến sĩ làm công tác chính sách các cấp vững mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Tập trung xây dựng hệ thống cơ quan chính sách các cấp vững mạnh, đảm bảo cả về số lượng, cơ cấu đội ngũ, chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới; thường xuyên quan tâm, chăm lo xây dựng, kiện toàn về tổ chức, hoàn thiện về chức năng, nhiệm vụ. Cơ quan chính sách các cấp cần chủ động tham mưu, đề xuất với cấp ủy, chỉ huy, chính ủy, chính trị viên xây dựng đội ngũ cán bộ, nhân viên làm công tác chính sách có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức cách mạng trong sáng, có kiến thức, năng lực toàn diện, chuyên sâu, có phương pháp, tác phong công tác tốt; phát huy tốt vai trò của lãnh đạo, chỉ huy các cấp, các ngành chức năng trong và ngoài Quân đội, nhằm đề xuất chính sách đúng, tổ chức thực hiện các chế độ, chính sách thấu tình, đạt lý.

Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của Quân uỷ Trung ương và Bộ Quốc phòng, thường xuyên, trực tiếp là Tổng cục Chính trị, tiếp tục phát huy kết quả, thành tích đã đạt được và truyền thống vẻ vang “Đoàn kết chặt chẽ, tận tụy công tác, chủ động sáng tạo, vượt qua khó khăn thử thách, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao”, Ngành Chính sách Quân đội tập trung mọi nỗ lực, bám sát tình hình thực tiễn, yêu cầu nhiệm vụ, xứng đáng là cơ quan đầu ngành toàn quân về tham mưu, chỉ đạo thực hiện công tác chính sách đối với Quân đội và hậu phương Quân đội trong thời kỳ mới.

Thiếu tướng, ThS. TRẦN QUỐC DŨNG, Cục trưởng Cục Chính sách

Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam
_______________

1 - Ban Chỉ đạo Đề án Ban Chấp hành Trung ương, năm 2017 -  Đề án tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác người có công với cách mạng.