Đội ngũ cán bộ quân y là bộ phận chủ yếu của ngành Quân y, nhân tố quyết định bảo đảm sức khỏe bộ đội, duy trì khả năng sẵn sàng chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam. Vì vậy, nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ này, nhất là trong điều kiện kinh tế thị trường là vấn đề rất quan trọng.

Thực tiễn hơn 70 năm xây dựng và phát triển, đội ngũ cán bộ quân y cùng toàn ngành Quân y luôn thực hiện tốt chủ trương, chính sách y tế của Đảng và Nhà nước, kết hợp quân - dân y trên địa bàn đóng quân, góp phần chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân, ổn định quốc phòng, an ninh, thực hiện an sinh xã hội, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, tham gia hoạt động nhân đạo quốc tế.

Trong những năm qua, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, xây dựng Quân đội có sự phát triển, đặt ra cho ngành Quân y những yêu cầu nhiệm vụ mới cao hơn. Để đáp ứng yêu cầu đó, cán bộ quân y phải có phẩm chất và năng lực tương xứng. Đó là đòi hỏi tất yếu. Phẩm chất, năng lực của cán bộ quân y là tổng hợp các thuộc tính: bản lĩnh chính trị vững vàng, có y đức, đạo đức trong sáng, lối sống trong sạch, lành mạnh, có tác phong khoa học, dân chủ, kỷ luật; có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ tốt thể hiện ở khả năng hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao. Phẩm chất, năng lực đó, phản ánh sâu sắc đức và tài, sự gắn kết giữa “hồng và chuyên” của người thầy thuốc và người sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam trong sự hòa quyện thống nhất và gắn bó chặt chẽ với nhau.

Thượng tướng Trần Đơn, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng và đoàn công tác thăm, làm việc tại Viện Y học cổ truyền Quân đội. (Ảnh:yhoccotruyenqd.vn)

Hơn 30 năm đổi mới đất nước, thực hiện và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đã tạo ra luồng sinh khí mới làm bật dậy những tiềm năng to lớn trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, thúc đẩy kinh tế tăng trưởng, đạt được thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Kinh tế thị trường, trên cơ sở thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, cải thiện và nâng cao đời sống nhân dân, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân và cán bộ quân y vào sự lãnh đạo của Đảng trong công cuộc đổi mới đất nước, vào con đường, mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội mà Đảng và Nhân dân ta đang phấn đấu. Sự tăng trưởng kinh tế tác động thuận lợi, tạo điều kiện vật chất và tinh thần tốt hơn đối với sự phát triển ngành y tế, như: việc hoạch định chính sách vĩ mô, nâng cấp hạ tầng cơ sở, máy móc trang thiết bị, thuốc men phục vụ công tác bảo vệ, chăm sóc sức khỏe, khám, chữa bệnh cho nhân dân, bộ đội, cũng như cải thiện điều kiện làm việc, học tập và đời sống của cán bộ y tế, trong đó có cán bộ quân y được tốt hơn.

Trong điều kiện đó, bản lĩnh chính trị, niềm tin, tình yêu ngành, yêu nghề, sự gắn bó lâu dài với nghề y quân đội, sự yên tâm phấn khởi thực hiện nhiệm vụ, phát triển y đức, tình thương yêu người bệnh, tác phong dân chủ, kỷ luật,… là những yếu tố tối cần thiết trong phẩm chất của người cán bộ quân y ngày càng được khẳng định. Sự năng động, sáng tạo tìm tòi, tiếp cận tri thức mới, áp dụng kỹ thuật công nghệ cao; sử dụng các trang thiết bị hiện đại trong chẩn đoán điều trị, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả thực hiện chức trách, nhiệm vụ; trình độ chuyên môn y và y học quân sự, phấn đấu theo hướng “nghệ tinh”, chuyên sâu; sự thành thạo, chuyên nghiệp, kỷ cương trong hoạt động chuyên môn; năng lực tổ chức chỉ huy quân y; khả năng hội nhập quốc tế,… những yếu tố cơ bản trong năng lực của người cán bộ quân y không ngừng được củng cố, phát triển, v.v. Những yếu tố cơ bản trong phẩm chất và năng lực của đội ngũ cán bộ quân y ngày càng hoàn thiện, hòa quyện, thúc đẩy và tác động lẫn nhau, làm cho đội ngũ cán bộ này thực sự “vừa hồng, vừa chuyên”, “sáng về y đức, sâu về y lý, giỏi về y thuật” trên nền tảng vật chất và tinh thần mà kinh tế thị trường mang lại.

Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực, mặt tiêu cực từ sự tác động của mặt trái kinh tế thị trường đến phẩm chất, năng lực cán bộ quân y rất phức tạp, không dễ khắc phục, vượt qua. Đó là, kinh tế thị trường làm cho sự phân hoá giàu nghèo trong xã hội phát triển mạnh mẽ, khoảng cách giàu nghèo giữa các giai tầng, giữa những người lao động, trong đó có người làm việc bên ngoài với những người công tác trong lực lượng vũ trang ngày càng doãng ra. Tư tưởng đề cao đồng tiền, chuyên môn kỹ thuật đơn thuần, chạy theo lợi ích cá nhân là một xu hướng ngày càng phát triển và diễn biến rất phức tạp. Những biểu hiện làm giàu bất chính, bất chấp pháp luật, vi phạm đạo lý có điều kiện phát triển. Nhiều giá trị tư tưởng, văn hóa, đạo đức, lối sống xã hội; nhiều giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, của cách mạng, của Quân đội và của ngành Y,… đang bị thách thức trước tác động mạnh mẽ và tiêu cực bởi kinh tế thị trường.

Trong điều kiện đó, những nội dung, yếu tố trong phẩm chất và năng lực của đội ngũ cán bộ quân y cũng bị tác động nghiêm trọng. Bởi, nghề y trong Quân đội hoạt động theo mục tiêu phục vụ, dựa trên cơ sở kinh tế bao cấp, thu nhập cá nhân chủ yếu theo cấp bậc, chức vụ, lại phổ biến đóng quân trên địa bàn vùng sâu, vùng xa - nơi quan hệ thị trường chậm phát triển hơn. Điều đó dẫn đến tình trạng: cán bộ quân y ở tuyến trước mặc dù trong điều kiện kinh tế thị trường, có khả năng tăng thu nhập, nhưng ít có cơ hội thực hiện, hoặc nếu có thì thu nhập thường thấp hơn những thầy thuốc ở tuyến sau, tuyến bệnh viện nơi kinh tế thị trường phát triển hơn, điều kiện trang thiết bị y tế tốt hơn, nhu cầu khám chữa bệnh cao hơn. Kinh tế thị trường phát triển, sự phân hóa đó rõ nét và tác động mạnh hơn đến các đối tượng trong xã hội, ảnh hưởng tiêu cực đến đội ngũ cán bộ quân y. Điều đó, dẫn đến tâm trạng băn khoăn, thiếu yên tâm với nhiệm vụ; những biểu hiện tiêu cực về y đức, lối sống, tác phong, thiếu nhiệt tình, chu đáo; sự vô cảm trước người bệnh, làm trái y đức, lương tâm; kiếm tiền bên ngoài, sao nhãng công việc ở đơn vị; ngại học tập tu dưỡng về chính trị, không muốn công tác ở những chuyên ngành y học quân sự, giảm sút hoài bão, lý tưởng, sống thực dụng; chấp hành kỷ luật không nghiêm,… là những biểu hiện tiêu cực dễ xuất hiện, phát triển ở một số cán bộ quân y trong điều kiện kinh tế thị trường, nhất là đối với cán bộ thiếu bản lĩnh vững vàng, không chịu rèn luyện, tu dưỡng.

Sự tác động từ mặt trái kinh tế thị trường đến đội ngũ cán bộ quân y không phải tất yếu làm cho cán bộ quân y có những tiêu cực. Nhưng đây là điểm xuất phát, là yếu tố tác động rất dễ dẫn đến những hành vi tiêu cực trong ngành, đặc biệt trong quan hệ thầy thuốc với bệnh nhân. Sự tác động tiêu cực đó nếu không có giải pháp ngăn ngừa, khắc phục, thì sẽ có chiều hướng phát triển trái với bản chất, truyền thống đạo đức nghề nghiệp vốn có của ngành y, làm tổn thương lòng tin của người bệnh đối với thầy thuốc và cơ sở khám chữa bệnh, hoài nghi về sự công bằng trong khám chữa bệnh, lớn hơn nữa là sẽ giảm sút lòng tin vào Đảng, chế độ và Quân đội, thiếu yên tâm với nghề. Sự tác động này, đòi hỏi sự nỗ lực rất cao trong rèn luyện y đức, sự phấn đấu, tu dưỡng phẩm chất chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống của từng cán bộ quân y.

Trước sự tác động của kinh tế thị trường, vấn đề nâng cao phẩm chất và năng lực của đội ngũ cán bộ quân y hiện nay đặt ra một cách bức thiết, đòi hỏi phải thực hiện nhiều giải pháp toàn diện và đồng bộ; trong đó, tập trung thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Thứ nhất, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác đảng, công tác chính trị ở các đơn vị quân y. Phát huy các mặt công tác, nhất là công tác giáo dục chính trị, lãnh đạo tư tưởng, gắn với việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; thấm nhuần lời dạy của Người: “Người thầy thuốc giỏi đồng thời phải như người mẹ hiền”, tập trung xây dựng người cán bộ quân y tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng và Nhân dân, sẵn sàng nhận, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ. Cùng với đó, cần giáo dục nâng cao nhận thức, thái độ phục vụ, rèn luyện y đức, chấp hành pháp luật, chế độ chuyên môn của người thầy thuốc quân y, đảm bảo cho họ luôn đặt sức khỏe, tính mạng của thương bệnh binh, người bệnh lên trên hết; nâng cao nhận thức về kinh tế thị trường, mối quan hệ giữa kinh tế với lợi ích và đạo đức. Trên cơ sở nhận thức đúng, giúp cán bộ quân y chuyển hóa những nhân tố khách quan bên ngoài thành động lực bên trong, nỗ lực phấn đấu giữ vững bản lĩnh, phẩm chất, hoàn thành tốt nhiệm vụ; hạn chế, khắc phục những mặt tiêu cực của kinh tế thị trường đến phẩm chất, năng lực, đặc biệt là y đức.

Thứ hai, làm tốt công tác cán bộ, đánh giá, tuyển chọn, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng cán bộ quân y. Công tác cán bộ có tầm quan trọng đặc biệt trong nâng cao phẩm chất, năng lực đội ngũ cán bộ quân y thời kỳ mới. Quán triệt sâu sắc quan điểm: Nghề y là một nghề đặc biệt. Nhân lực y tế phải đáp ứng yêu cầu chuyên môn và y đức; cần được tuyển chọn, đào tạo, sử dụng, đãi ngộ đặc biệt. Chấp hành nghiêm nguyên tắc, quy chế, quy trình về công tác cán bộ; bám sát nhiệm vụ của Quân đội và ngành Quân y. Nâng cao chất lượng tạo nguồn, tuyển dụng cán bộ quân y; quan tâm lựa chọn, bồi dưỡng cán bộ có đạo đức tốt, chuyên môn giỏi, có trải nghiệm thực tiễn. Chú trọng bảo đảm số lượng, nâng cao năng lực đối với cán bộ quân y tuyến cơ sở, cán bộ quân y chuyên ngành y học quân sự, khắc phục những bất cập giữa tuyến bệnh viện và tuyến cơ sở, giữa y học quân sự với y học lâm sàng. Đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng toàn diện về phẩm chất và năng lực, xây dựng người cán bộ quân y “vừa hồng, vừa chuyên”, vững về y lý, giỏi về y thuật và sáng về y đức. Đổi mới công tác đánh giá, sử dụng, luân chuyển cán bộ quân y phù hợp với yêu cầu mới; gắn xây dựng đội ngũ cán bộ quân y với xây dựng tổ chức, xây dựng đội ngũ đảng viên ở các đơn vị quân y.

Thứ ba, có chế độ, chính sách phù hợp để phát huy được tiềm năng, nâng cao phẩm chất và năng lực của cán bộ quân y. Chính sách đãi ngộ tốt là động lực để cán bộ hoàn thành tốt công việc được giao; thúc đẩy sự sáng tạo, tâm huyết với nghề. Theo đó, cần nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện chế độ, chính sách đãi ngộ vật chất, tinh thần đối với đội ngũ cán bộ quân y, nhất là đối với các cán bộ quân y ở tuyến đơn vị, các chuyên ngành y học quân sự; khen thưởng kịp thời những cá nhân, tập thể điển hình tiên tiến trong phục vụ người bệnh và rèn luyện phẩm chất, đạo đức, lối sống. Để thúc đẩy cán bộ tích cực phấn đấu trong cơ chế tự chủ tài chính, cấp ủy, chỉ huy các đơn vị quân y cần quan tâm giải quyết công bằng phân phối thu nhập ở đơn vị, bảo đảm hài hòa giữa lợi ích cá nhân, tập thể và xã hội. Cần có những quy định chặt chẽ về các dịch vụ công, tài chính trong các đơn vị y tế; hạn chế, khắc phục những mặt tiêu cực của kinh tế thị trường, giữ được bản chất tốt đẹp vốn có của ngành y là phục vụ và thiện nguyện.

Thứ tư, xây dựng môi trường văn hóa; phát huy tính tích cực, chủ động của bản thân cán bộ quân y trong học tập, tu dưỡng, rèn luyện. Xây dựng môi trường văn hóa vui tươi, lành mạnh, dân chủ, kỷ luật trong các đơn vị quân y là biện pháp quan trọng tạo điều kiện bồi dưỡng, rèn luyện và nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ cán bộ quân y hiện nay. Tăng cường phổ biến, giáo dục, chấp hành pháp luật, xây dựng nền nếp chính quy, tác phong chuyên nghiệp, giữ nghiêm kỷ luật, tạo điều kiện thuận lợi cho mỗi cán bộ phấn đấu, rèn luyện và trưởng thành. Tính tích cực, chủ động phấn đấu, rèn luyện của mỗi cán bộ quân y là yếu tố quyết định trực tiếp việc nâng cao phẩm chất, năng lực của họ, cần được phát huy hơn nữa trong thực tiễn. Theo đó, hiện nay cần đẩy mạnh giáo dục, tuyên truyền lòng tự hào nghề nghiệp, y đức của người thầy thuốc quân y cách mạng; tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, tạo môi trường cho sự phấn đấu của cán bộ quân y; kết hợp giáo dục của đơn vị với tự giáo dục, khắc phục tiêu cực từ mặt trái kinh tế thị trường để mỗi cán bộ quân y phát triển, nâng cao phẩm chất, năng lực của mình.

Thứ năm, xây dựng, củng cố tổ chức đảng; phát huy vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, người chỉ huy và cơ quan chính trị ở các đơn vị quân y. Sự trong sạch, vững mạnh và vai trò lãnh đạo của các tổ chức đảng có ý nghĩa quyết định đến sự lớn mạnh và chất lượng đội ngũ cán bộ quân y. Hiện nay, cần tiếp tục xây dựng, củng cố các tổ chức đảng ở các cơ quan, đơn vị, bệnh viện quân y trong sạch, vững mạnh, có tính chiến đấu cao, tiền phong gương mẫu, năng động sáng tạo, dám nghĩ, dám làm trong thực hiện nhiệm vụ. Phát huy vai trò, trách nhiệm của tổ chức đảng, cấp ủy, người chỉ huy trong xây dựng và nâng cao phẩm chất và năng lực của đội ngũ cán bộ quân y. Chú trọng tổ chức, biên chế đầy đủ, nâng cao năng lực của cơ quan chính trị các đơn vị quân y, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ nâng cao phẩm chất và năng lực của đội ngũ cán bộ quân y trong tình hình mới.

Sự tác động tích cực của nền kinh tế thị trường, cũng như những tác động tiêu cực từ mặt trái của nền kinh tế ấy là khách quan. Nhưng sự tác động đó như thế nào, ảnh hưởng tiêu cực hay tích cực đến đội ngũ cán bộ quân y ra sao, điều đó phụ thuộc chủ yếu vào sự nỗ lực, quyết tâm của các chủ thể, lực lượng trong xây dựng và nâng cao chất lượng toàn diện đội ngũ này và vào sự phấn đấu tu dưỡng, rèn luyện của bản thân mỗi cán bộ quân y.

Trung tướng, PGS, TS. LÊ THU HÀ