Đội ngũ cán bộ chính trị là một bộ phận trong đội ngũ cán bộ của Quân đội, cán bộ của Đảng; trong đó, chính ủy, chính trị viên là người chủ trì về chính trị, chịu trách nhiệm trước cấp trên và cấp ủy cấp mình về toàn bộ hoạt động công tác đảng, công tác chính trị trong đơn vị. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh: “Người chính trị viên có ảnh hưởng rất quan trọng đến bộ đội. Người chính trị viên tốt, thì bộ đội ấy tốt. Người chính trị viên không làm tròn nhiệm vụ, thì bộ đội ấy không tốt”¹. Vì thế, nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ cán bộ chính trị các cấp trong Quân đội là vấn đề rất quan trọng.

Quán triệt, thực hiện “Chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo trong Quân đội, giai đoạn 2011 - 2020”, các nhà trường Quân đội (trọng tâm là Học viện Chính trị và Trường Sĩ quan Chính trị), trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ được giao đã xây dựng chiến lược phát triển giáo dục, đào tạo bảo đảm sát với yêu cầu của Nghị quyết số 51-NQ/TW, ngày 20/7/2005 của Bộ Chính trị (khóa IX) về “Tiếp tục hoàn thiện cơ chế lãnh đạo của Đảng, thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam”. Trong đó, xác định kế hoạch và lộ trình với các mục tiêu và giải pháp thực hiện cụ thể theo hướng “chuẩn hóa, hiện đại hóa” nhằm không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ cán bộ chính trị các cấp cho toàn quân. Nhờ đó, trong giai đoạn 2011 - 2020, các nhà trường Quân đội đã đào tạo, bồi dưỡng được đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên các cấp cơ bản đáp ứng được yêu cầu về số lượng, có bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, Đảng, Nhà nước và Nhân dân; có tư duy sáng tạo, trình độ, năng lực nhạy bén; có kiến thức sâu về chuyên ngành công tác đảng, công tác chính trị, ngoại ngữ, tin học; có khả năng nghiên cứu, đề xuất các vấn đề thuộc quyền hạn, trách nhiệm, có năng lực thực hành nhiệm vụ theo cương vị phụ trách, hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao, góp phần xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, làm cơ sở nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu của Quân đội, thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.

Tuy nhiên, so với mục tiêu, yêu cầu đào tạo đề ra, một bộ phận cán bộ chính trị, nhất là cấp phân đội còn hạn chế về kiến thức, năng lực, kinh nghiệm chỉ đạo thực tiễn, nắm bắt tư tưởng bộ đội. Những hạn chế đó do nhiều nguyên nhân, song nguyên nhân quan trọng là chất lượng đào tạo của các nhà trường Quân đội có mặt chưa đáp ứng yêu cầu đối với đội ngũ chính ủy, chính trị viên các cấp theo Nghị quyết 51 đề ra. Biểu hiện cụ thể là: một số nội dung đào tạo còn trùng lặp giữa các môn học, bậc học; tỉ lệ lý thuyết và thực hành chưa cân đối; phương pháp giảng dạy của một số giảng viên chưa sát với đối tượng, chưa kết hợp nhuần nhuyễn giữa phương pháp dạy học truyền thống với hiện đại, lý luận với thực tiễn; tính tích cực, tự giác trong tự học tập, tự nghiên cứu của một số học viên chưa cao, v.v.

Hội đồng khoa học đánh giá cơ sở đề tài cấp Bộ Quốc phòng “Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ chính trị cấp phân đội người dân tộc thiểu số trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay”

Trước yêu cầu xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, làm cơ sở nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và Nhân dân, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong mọi tình huống, đòi hỏi đội ngũ cán bộ chính trị, nhất là chính ủy, chính trị viên - người chủ trì về công tác tác đảng, công tác chính trị phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức cách mạng trong sáng; giữ vững, phát huy bản chất cách mạng, phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, có kiến thức toàn diện, năng lực thực hành tốt, tư duy khoa học, thực sự mẫu mực ở cơ quan, đơn vị. Điều đó đặt ra yêu cầu cao về giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị; nhất là, đối với các nhà trường Quân đội - nơi trực tiếp đào tạo cán bộ chính trị cho toàn quân. Do vậy, các nhà trường Quân đội cần quán triệt nghiêm túc nội dung, yêu cầu xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, tiếp tục thực hiện tốt chiến lược giáo dục, đào tạo trong Quân đội, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ cán bộ chính trị các cấp theo Nghị quyết 51 của Bộ Chính trị. Việc đào tạo, bồi dưỡng cần thường xuyên được đổi mới về nội dung, chương trình, bảo đảm đồng bộ, thiết thực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu sử dụng cả trước mắt và lâu dài. Mục tiêu đào tạo phải trên cơ sở chức trách, nhiệm vụ của chính ủy, chính trị viên, bảo đảm cho họ có trình độ lý luận chính trị, khoa học quân sự tốt; thực sự tiêu biểu về phẩm chất chính trị, năng lực, đạo đức, lối sống, phương pháp, tác phong, phong cách công tác; có tính đảng, tính nguyên tắc và ý chí quyết tâm chiến đấu cao; mực thước trước bộ đội, lời nói thống nhất với việc làm, thực sự là hạt nhân đoàn kết trong đơn vị. Trong thực hiện, phải tiến hành đồng bộ các giải pháp, vận dụng linh hoạt các hình thức, kết hợp chặt chẽ giữa đào tạo cơ bản với đào tạo lại, đào tạo tích lũy từng phần, đào tạo tại trường và tại đơn vị bảo đảm cán bộ chính trị thực sự “vừa hồng, vừa chuyên”. Để đạt được mục tiêu, yêu cầu trên, các nhà trường trong toàn quân cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Thứ nhất, tích cực đổi mới nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp đào tạo đội ngũ cán bộ chính trị các cấp. Nắm vững phương hướng xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, ưu tiên hiện đại hóa một số quân chủng, binh chủng, lực lượng, tạo tiền đề vững chắc để phấn đấu từ năm 2030 xây dựng Quân đội hiện đại. Đồng thời, quán triệt, thực hiện nghiêm Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 19/5/2018 của Hội nghị Trung ương 7 (khóa XII) về “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ”, trực tiếp là Nghị quyết số 109-NQ/QUTW, ngày 11/02/2019 của Quân ủy Trung ương về xây dựng đội ngũ cán bộ Quân đội, nhất là cấp chiến dịch, chiến lược đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới và yêu cầu xây dựng Quân đội, nhất là yêu cầu “Nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả công tác đảng, công tác chính trị trong Quân đội nhân dân và Công an nhân dân đáp ứng yêu cầu xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân vững mạnh về chính trị, làm nòng cốt trong sự nghiệp quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”². Theo mục tiêu giáo dục, đào tạo ở các cấp học và loại hình đào tạo, các nhà trường Quân đội cần bám sát những nội dung, yêu cầu xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị để tăng cường trang bị kiến thức lý luận chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, công tác đảng, công tác chính trị,… bảo đảm học thực chất, nắm và vận dụng sáng tạo, nhuần nhuyễn kiến thức được trang bị vào thực tiễn công tác. Trong đó, tập trung khắc phục sự trùng lặp nội dung, chương trình đào tạo giữa các cấp học, bậc học; giải quyết tốt mối quan hệ giữa kế thừa và phát triển, bảo đảm cho họ có trình độ lý luận, kiến thức chuyên sâu về xây dựng Đảng, chính quyền Nhà nước và công tác đảng, công tác chính trị, kiến thức quân sự vững vàng, bao quát mọi mặt hoạt động của đơn vị. Đồng thời, nhận thức đầy đủ về trách nhiệm, quyền hạn, mối quan hệ công tác; gương mẫu, đi đầu trong nhận thức và hành động, xứng đáng với cương vị của người chủ trì về chính trị. Đối với cấp học, bậc học sau, cần rà soát lược bỏ những nội dung trùng lặp; chuyển hình thức sang giới thiệu chuyên đề, làm sâu sắc hơn những vấn đề lý luận, cập nhật thông tin mới, giúp người học đối chiếu giữa lý luận với thực tiễn, bảo đảm vừa củng cố kiến thức lý luận cơ bản, vừa nâng cao khả năng, kỹ năng xử lý tình huống thực tế, nhất là nhiệm vụ bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác quan điểm sai trái, thù địch, cơ hội chính trị, phòng, chống “diễn biến hòa bình”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ và “phi chính trị hóa” Quân đội. Nội dung, chương trình giáo dục, đào tạo phải bám sát cương vị, chức trách của người chủ trì về chính trị; gắn việc bồi dưỡng năng lực đáp ứng yêu cầu chức danh với chuẩn hóa kiến thức, phát triển tư duy, sáng tạo, nâng cao trình độ mọi mặt để người cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên có thể phát triển lên cấp cao hơn. Quá trình giáo dục, đào tạo phải quán triệt phương châm “cơ bản, hệ thống, thống nhất, chuyên sâu”, “nhà trường gắn với chiến trường và đơn vị”; kết hợp chặt chẽ giữa bồi dưỡng lý luận với truyền thụ kinh nghiệm và phương pháp tiến hành công tác đảng, công tác chính trị trong các nhiệm vụ, ở những môi trường, tình huống khác nhau. Cùng với đó, cần tăng thời gian thực hành, thực tập, hoạt động ngoại khóa; rà soát, hoàn thiện các chủ đề thảo luận theo tổ, nhóm, lớp; đổi mới, nâng cao chất lượng diễn tập tại trường và thực tập tại đơn vị.

Hiện nay, trong toàn quân cán bộ chính trị được chuyển loại từ cán bộ quân sự chiếm tỉ lệ không nhỏ, họ được đào tạo ở nhiều cơ sở khác nhau; chương trình đào tạo số cán bộ này có nhiều điểm khác so với chương trình của Học viện Chính trị và Trường Sĩ quan Chính trị. Vì vậy, các nhà trường cần tiến hành rà soát, phân loại để xây dựng nội dung, chương trình đào tạo cho phù hợp. Trong đó, đi sâu vào những môn học trực tiếp phục vụ cho chức trách, nhiệm vụ theo mô hình, mục tiêu đào tạo chính ủy, chính trị viên các cấp; lấy đào tạo, bồi dưỡng theo chức danh là chính; đồng thời, dành tỷ lệ hợp lý cho những môn học mới mang tính cập nhật và ứng dụng. Coi trọng đào tạo cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên các quân chủng, binh chủng, Bộ đội Biên phòng,… những lực lượng được ưu tiên xây dựng tiến thẳng lên hiện đại. Do đặc điểm, tính chất nhiệm vụ khác nhau, nên ở các loại hình đơn vị có những yêu cầu, nội dung, biện pháp tiến hành công tác đảng, công tác chính trị khác nhau. Vì vậy, trong chương trình, nội dung đào tạo cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên, ngoài khối lượng kiến thức chung, cần có những điểm riêng, đáp ứng yêu cầu cụ thể nhằm phục vụ tốt cho người học sau khi về đơn vị công tác; gắn đổi mới chương trình, nội dung với đổi mới hình thức, phương pháp đào tạo theo hướng đề cao tính chủ động, tích cực, tìm tòi, sáng tạo của người học. Đồng thời, vận dụng tốt phương pháp dạy học tích cực; phát huy tinh thần chủ động, tự giác, tự nghiên cứu của học viên, biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo.

Thứ hai, tập trung xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục. Nhằm đáp ứng yêu cầu về số lượng giảng viên, các học viện, trường sĩ quan cần quán triệt, thực hiện nghiêm Quyết định số 89/QĐ-TTg, ngày 18/01/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, quản lý các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo giai đoạn 2019 - 2030” để xây dựng những giải pháp tổng thể, mang tính chiến lược, lâu dài. Trọng tâm là thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp của Đề án nhằm xây dựng đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý giáo dục bảo đảm về chất lượng, cơ cấu hợp lý, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục, đào tạo. Các nhà trường cần thực hiện nghiêm biểu biên chế mới, tiếp tục bồi dưỡng đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý giáo dục hiện có. Đồng thời, làm tốt công tác tuyển chọn những học viên đào tạo ở các nhà trường Quân đội, có kiến thức toàn diện, khả năng sư phạm để đào tạo, bồi dưỡng thành giảng viên; có chính sách thu hút người có năng lực, tâm huyết vào làm giảng viên ở nhà trường Quân đội. Để nâng cao trình độ cho đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục, các nhà trường Quân đội cần tích cực tổ chức các lớp đào tạo, liên kết đào tạo để bồi dưỡng về tin học, ngoại ngữ theo Chỉ thị số 105/CT-BQP, ngày 26/5/2020 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng về việc tăng cường học tập ngoại ngữ và tiếng dân tộc thiểu số trong toàn quân đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới; Kế hoạch số 184/KH-BQP, ngày 27/5/2020 của Bộ Quốc phòng thực hiện Đề án Chương trình quốc gia về học tập ngoại ngữ cho cán bộ, công chức, viên chức giai đoạn 2019 - 2030 trong Quân đội. Nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra, thanh tra, dự giảng, thi giảng viên dạy giỏi; phát huy vai trò của các cơ quan chức năng và đội ngũ cán bộ quản lý các cấp trong nâng cao chất lượng giảng viên. Đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục phải tích cực tự học tập, rèn luyện, đẩy mạnh nghiên cứu khoa học để không ngừng nâng cao kiến thức các chuyên ngành khoa học xã hội và nhân văn, nhất là khoa học xã hội và nhân văn quân sự, trình độ, phương pháp sư phạm và phẩm chất của mình như một mẫu hình của người cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên.

Thứ ba, thực hiện tốt công tác phối hợp giữa nhà trường với đơn vị trong giáo dục, đào tạo cán bộ chính trị các cấp. Các nhà trường và các cơ quan, đơn vị trong toàn quân cần quán triệt tốt phương châm: “Học đi đôi với hành, lý luận gắn liền với thực tiễn, nhà trường gắn liền với đơn vị” để thống nhất nhận thức: công tác giáo dục, đào tạo đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên các cấp không chỉ là nhiệm vụ, chức năng của nhà trường mà còn là trách nhiệm của các tổ chức đảng, người chỉ huy và cơ quan chính trị các đơn vị trong toàn quân. Vì vậy, các nhà trường Quân đội chủ động xây dựng kế hoạch, liên hệ với các đơn vị và báo cáo Bộ Quốc phòng đưa giảng viên, cán bộ quản lý giáo dục đi thực tế tại các đơn vị trong toàn quân nhằm tích lũy kinh nghiệm thực tiễn phục vụ cho công tác giảng dạy và quản lý. Các khoa giáo viên tổ chức đoàn cán bộ đi khảo sát, nắm chất lượng đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên ở các đơn vị đã được đào tạo tại trường về năng lực tiến hành công tác đảng, công tác chính trị trong các nhiệm vụ, nhất là nhiệm vụ: sẵn sàng chiến đấu bảo vệ chủ quyền biên giới, biển đảo, phòng, chống thiên tai, thảm họa, dịch bệnh,… và trong giải quyết mối quan hệ giữa cán bộ chính trị với cán bộ, chiến sĩ, đặc biệt là với người chỉ huy theo tinh thần Nghị quyết 51 của Bộ Chính trị. Trên cơ sở đó, gắn kết chặt chẽ giữa đơn vị với cơ sở đào tạo, kịp thời bổ sung kiến thức, kinh nghiệm thực tiễn để đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp đào tạo cho phù hợp. Các nhà trường Quân đội có kế hoạch thường xuyên mời cán bộ có kinh nghiệm công tác ở các cơ quan, đơn vị, địa phương trao đổi kinh nghiệm hoạt động công tác đảng, công tác chính trị trong huấn luyện, diễn tập, sẵn sàng chiến đấu, kinh nghiệm công tác nắm, quản lý tình hình tư tưởng để cán bộ quản lý, giáo viên, học viên tích lũy bổ sung xây dựng chương trình, nội dung, phương pháp giáo dục, đào tạo cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên cho phù hợp, sát thực tiễn.

Thứ tư, tích cực đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học, kết hợp chặt chẽ với nhiệm vụ giáo dục, đào tạo. Trước sự tác động của Cuộc cách mạng Công nghiệp lần thứ Tư, các nhà trường Quân đội cần đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học, kết hợp chặt chẽ nghiên cứu cơ bản với nghiên cứu ứng dụng, hướng vào làm rõ những quan điểm, tư tưởng mới trong nghị quyết của Đảng, của Quân ủy Trung ương, những vấn đề thực tiễn đặt ra, nhất là thực tiễn tiến hành công tác đảng, công tác chính trị trong hoạt động quân sự, quốc phòng, xây dựng Quân đội về chính trị. Trong thực hiện, các nhà trường cần thực hiện nghiêm Chỉ thị số 855-CT/QUTW, ngày 12/8/2019 của Ban Thường vụ Quân ủy Trung ương về đẩy mạnh thực hiện Cuộc vận động Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh “Bộ đội Cụ Hồ” thời kỳ mới; tiếp tục nghiên cứu và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng; ưu tiên những đề tài khoa học trọng điểm có giá trị về lý luận, thực tiễn. Nâng cao chất lượng hoạt động hội thảo, tọa đàm, thông tin khoa học, sinh hoạt học thuật, bảo đảm giáo trình, tài liệu phục vụ nghiên cứu, giảng dạy, học tập cho giảng viên, học viên phù hợp yêu cầu của tình hình mới; phát huy vai trò nghiên cứu khoa học của học viên đào tạo chính ủy, chính trị viên nhằm giúp họ tự bồi dưỡng phương pháp, vận dụng lý luận và kiến thức, kỹ năng tiến hành công tác đảng, công tác chính trị vào giải quyết những vấn đề nảy sinh từ thực tiễn. Đây chính là một trong các khâu, các bước của quá trình đào tạo, hướng vào bồi dưỡng kỹ năng, nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo đội ngũ cán bộ chính trị các cấp, đáp ứng yêu cầu, chức trách đảm nhiệm sau khi ra trường.

Tiếp tục thực hiện Chiến lược giáo dục, đào tạo trong Quân đội là nhiệm vụ thường xuyên, nội dung cơ bản, bảo đảm cho đội ngũ cán bộ chính trị luôn “thân thiết như một người chị, công bình như một người anh, hiểu biết như một người bạn”³ như lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh; thực sự là hạt nhân nòng cốt trong tiến hành công tác đảng, công tác chính trị, góp phần làm cho công tác này luôn là “linh hồn, mạch sống” của Quân đội.

Thượng tướng NGUYỄN TRỌNG NGHĨA, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam
_______________      

1 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 5, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 392.

2 - ĐCSVN - Dự thảo các Văn kiện Đại hội XIII của Đảng, Văn phòng Trung ương Đảng, tháng 4/2020, tr. 51.