Tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước là một trong những nội dung trọng tâm của tái cấu trúc nền kinh tế đất nước. Đối với các doanh nghiệp Quân đội, thực hiện chủ trương và sự chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, cần tiếp tục đẩy nhanh tiến độ tái cơ cấu theo đúng phương hướng, lộ trình đã xác định, nhằm bảo đảm thích ứng và phát triển bền vững trong bối cảnh hội nhập kinh tế sâu rộng hiện nay.

Thiếu tướng Võ Hồng Thắng kiểm tra tại Đoàn Kinh tế - quốc phòng 4 (Quân khu 4)

Trên cơ sở quán triệt sâu sắc Chỉ thị 430-CT/QUTƯ, ngày 12-6-2015 của Thường vụ Quân ủy Trung ương về đẩy mạnh công tác đổi mới, sắp xếp và phát triển doanh nghiệp Quân đội, các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đang tích cực triển khai thực hiện Đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Văn bản số 1604/TTg-ĐMDN, ngày 10-8-2013 và Văn bản số 25/TTg-ĐMDN, ngày 30-3-2015. Theo đó, Bộ Quốc phòng đã phê duyệt các Kế hoạch 64/CKT-QLDN, 577/CKT-QLDN và chỉ đạo quyết liệt thực hiện Đề án tái cấu trúc các doanh nghiệp Quân đội giai đoạn 2016 - 2020 theo hướng tập trung xây dựng các doanh nghiệp phục vụ cho phát triển công nghiệp quốc phòng và một số ngành, nghề Quân đội có thế mạnh; nghiên cứu bổ sung vốn điều lệ cho các doanh nghiệp; đẩy mạnh cổ phần hóa, thoái vốn, sáp nhập, giải thể các doanh nghiệp xây dựng, thương mại nhằm thu gọn đầu mối. Xây dựng cơ chế quán lý phù hợp với Luật Doanh nghiệp, đảm bảo cho doanh nghiệp tự chủ trong sản xuất, kinh doanh có hiệu quả, đúng pháp luật và nâng cao năng lực cạnh tranh đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.

Theo dự kiến, đến hết năm 2016, Quân đội sẽ thực hiện cổ phần hóa 30 doanh nghiệp, thoái vốn ở 12 công ty cổ phần, giải thể 02 doanh nghiệp. Mặc dù việc thực hiện đã đạt được một số kết quả bước đầu, nhưng nhìn chung tiến độ tái cơ cấu còn chậm so với kế hoạch đề ra. Nguyên nhân chủ yếu là do nhận thức của một số cấp ủy, chỉ huy ở các đơn vị, doanh nghiệp chưa đầy đủ. Việc tổ chức, sắp xếp chưa tuân thủ các quy định của đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; chưa mạnh dạn sáp nhập, giải thể các doanh nghiệp kinh doanh kém hiệu quả, tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro, mất an toàn về tài chính. Đặc biệt, việc quán triệt, thực hiện Chỉ thị 430-CT/QUTƯ của Thường vụ Quân ủy Trung ương ở một số cấp ủy, chỉ huy đơn vị, doanh nghiệp chưa nghiêm, dẫn đến tham mưu chưa đúng, chưa trúng, thậm chí còn chần chừ việc cổ phần hóa, chậm thực hiện kế hoạch của Bộ Quốc phòng. Cục Kinh tế - cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo sắp xếp doanh nghiệp Quân đội - chưa thực sự chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng và chưa quyết liệt đôn đốc các đơn vị, doanh nghiệp trong thực hiện. Bên cạnh đó, việc lập đề án có doanh nghiệp chưa sát với thực tế, chậm thực hiện hoặc còn để xảy ra vướng mắc, tồn đọng về tài chính. Không ít đề án chưa xây dựng được biện pháp tổ chức thực hiện hiệu quả và sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp còn thiếu chặt chẽ, dẫn đến lúng túng, bị động, triển khai chậm. Có doanh nghiệp, việc tổ chức, sắp xếp chưa gắn với tổ chức quản lý, sản xuất, kinh doanh; năng lực đội ngũ cán bộ quản lý, năng lực tài chính còn hạn chế, v.v.

Để khắc phục những tồn tại nêu trên và đẩy nhanh tiến độ triển khai đổi mới, sắp xếp các doanh nghiệp Quân đội giai đoạn 2016 - 2020, các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp cần tiếp tục quán triệt và thực hiện tốt một số biện pháp chủ yếu sau:

Một là, quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Chính phủ, nắm vững định hướng của Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng về đổi mới, sắp xếp và phát triển các doanh nghiệp Quân đội để triển khai thực hiện có hiệu quả. Trong đó, cần xác định: đổi mới, sắp xếp và phát triển doanh nghiệp Quân đội phải được thực hiện đúng pháp luật; sắp xếp số lượng doanh nghiệp Quân đội ở mức hợp lý, tạo sự kết hợp khoa học giữa tổ chức doanh nghiệp với tổ chức lực lượng để đảm bảo các doanh nghiệp sẵn sàng đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ quân sự, quốc phòng khi có tình huống xảy ra. Quá trình triển khai thực hiện tái cơ cấu, các doanh nghiệp Quân đội cần chú trọng kết hợp sắp xếp, cơ cấu lại với nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản trị doanh nghiệp, chủ động triển khai thực hiện sản xuất, kinh doanh hiệu quả, gắn với xây dựng thương hiệu, phát triển bền vững. Theo chủ trương của Bộ Quốc phòng, những doanh nghiệp trong diện được giữ lại phải là doanh nghiệp quốc phòng - an ninh, hoạt động có tính lưỡng dụng cao, vừa làm nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh hiệu quả, vừa sẵn sàng đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ quân sự, quốc phòng; có năng lực đủ mạnh để cạnh tranh trong nước và hội nhập quốc tế. Theo đó, những doanh nghiệp cùng ngành nghề có thể sáp nhập để tổ chức thành một số tổng công ty, tập đoàn mạnh, làm nòng cốt cho các doanh nghiệp nhà nước; một số doanh nghiệp là công ty con của tổng công ty hoặc qui mô hoạt động nhỏ, hiệu quả kinh tế chưa cao, nhưng có nhiệm vụ quân sự, quốc phòng thì chuyển đổi thành chi nhánh của tổng công ty hoặc đơn vị sự nghiệp công lập; thực hiện cổ phần hóa hoặc thoái vốn nhà nước đối với phần lớn các doanh nghiệp xây dựng, thương mại và coi đây là biện pháp chủ yếu của tiến trình tái cấu trúc, sắp xếp các doanh nghiệp Quân đội từ nay đến năm 2020. Thực hiện tốt vấn đề này sẽ đảm bảo được tính chủ động, sáng tạo trong sản xuất, kinh doanh, tăng được nguồn lực, chống được sức ỳ, lực cản,… tạo điều kiện để doanh nghiệp tái cấu trúc hiệu quả, làm cơ sở để phát triển bền vững.

Công trình kè sông Hàn do Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên miền Trung Tổng Công ty 319 thực hiện

Hai là, tích cực nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp Quân đội. Để tăng cường tính chủ động, sáng tạo, phát huy tiềm năng, lợi thế về tổ chức, kinh nghiệm, trang thiết bị,... các doanh nghiệp Quân đội cần tích cực đổi mới, tăng cường trang thiết bị và công nghệ phù hợp với trình độ tiên tiến, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để tạo ra năng suất lao động ngày càng tăng, chất lượng sản phẩm cao, giá thành hạ, nhằm tạo sức cạnh tranh trên thị trường. Trong đó, chất lượng nguồn nhân lực là nhân tố quyết định để tăng năng suất lao động và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Mặt khác, tăng cường trang bị cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo doanh nghiệp những kiến thức và hiểu biết về các tổ chức, hiệp định song phương và đa phương mà Việt Nam đã ký với các quốc gia và các tổ chức quốc tế. Các doanh nghiệp Quân đội cần khai thác những thông tin, nhất là các rào cản thương mại đối với hàng nhập khẩu của Việt Nam vào các thị trường đối tác, như: EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Nga, ASEAN…; đồng thời, tận dụng sức mạnh tập thể để hỗ trợ nhau trong cạnh tranh quốc tế. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm và dịch vụ tới các tổ chức, nhà đầu tư, tìm kiếm cơ hội hợp tác, nhằm giúp doanh nghiệp hoạt động đúng định hướng, tận dụng thời cơ, hạn chế rủi ro để ổn định và phát triển.

Ba là, định rõ chiến lược phát triển trên cơ sở áp dụng các phương pháp quản trị tiên tiến và hiệu quả, gắn chặt với thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng. Trong quá trình tái cơ cấu, các doanh nghiệp cần quán triệt sâu sắc quan điểm gắn hiệu quả kinh tế với nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, định hướng rõ chiến lược các lĩnh vực, ngành nghề có thế mạnh, kiên quyết thoái vốn đầu tư khỏi những lĩnh vực, ngành nghề kinh doanh kém hiệu quả; tập trung nguồn lực cho phát triển những ngành nghề truyền thống, mũi nhọn để tạo ra được sản phẩm truyền thống đặc thù của Quân đội, có sức cạnh tranh cao trên thị trường, tránh khép kín, “tự cung, tự cấp”, đảm bảo đứng vững trước cơ chế thị trường và phát triển bền vững. Trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, các doanh nghiệp Quân đội phải chấp hành nghiêm chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội, đóng góp có hiệu quả cho ngân sách Nhà nước và Bộ Quốc phòng, giải quyết tốt chính sách hậu phương Quân đội, cải thiện đời sống cho đội ngũ cán bộ, nhân viên, người lao động. Đồng thời, là gương sáng trong thực hiện chính sách xã hội và an sinh xã hội, giữ gìn và phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” trên mặt trận kinh tế, góp phần xây dựng Quân đội chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.

Bốn là, phát huy vai trò, trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy các cấp; cần có chế tài xử lý nghiêm những sai phạm của người đứng đầu trong lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện, nhất là trong cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Đây có thể được xem là giải pháp có ý nghĩa quyết định đến chất lượng, hiệu quả của việc tái cấu trúc doanh nghiệp Quân đội hiện nay. Vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, chỉ huy có ý nghĩa rất quan trọng, được xem là “bánh lái” giúp hoạt động tái cấu trúc doanh nghiệp đi đúng hướng và hiệu quả; song nếu không được phát huy, hoặc trách nhiệm kém thì lại là lực cản lớn đến lộ trình và hiệu quả tái cấu trúc doanh nghiệp Quân đội. Theo đó, cần tập trung nâng cao nhận thức, năng lực tư duy cho cán bộ lãnh đạo chủ chốt ở các doanh nghiệp và đội ngũ cán bộ tham mưu, giúp việc ở các cơ quan; chú trọng kiện toàn tổ chức gắn với nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của cấp ủy, tổ chức đảng các cấp, đảm bảo giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong các doanh nghiệp. Ngoài ra, cần làm tốt công tác đào tạo nguồn cán bộ phục vụ cho nhiệm vụ tái cấu trúc cũng như quản lý, chỉ huy, điều hành hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp trong các giai đoạn tiếp theo.

Toàn cảnh bốc dỡ hàng hóa tại Tổng Công ty Tân Cảng - Sài Gòn

Năm là, quan tâm giải quyết tốt việc làm và chính sách, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người lao động. Thực tế sau tái cấu trúc, bên cạnh việc bảo đảm tốt việc làm và các chế độ chính sách cho người lao động, các doanh nghiệp sẽ phải tổ chức, sắp xếp lại lao động. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến tâm tư, tình cảm, trách nhiệm và nguyện vọng của người lao động đối với doanh nghiệp. Do đó, các doanh nghiệp cần chủ động xây dựng phương án tổ chức biên chế phù hợp với tình hình cụ thể, trên cơ sở lấy hiệu quả sản xuất, kinh doanh là chính; có kế hoạch bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho người lao động; đồng thời, có chính sách thu hút người lao động có trình độ chuyên môn nghiệp vụ, nhất là người có trình độ, tay nghề giỏi, tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển của doanh nghiệp. Cùng với đó, cần tăng cường công tác quản lý doanh nghiệp, có giải pháp đồng bộ thực hiện bảo toàn và phát triển vốn nhà nước tại các doanh nghiệp; duy trì nghiêm chế độ kiểm tra, giám sát và định kỳ đánh giá hoạt động của doanh nghiệp; đồng thời, làm rõ vai trò quản lý nhà nước trong các doanh nghiệp Quân đội, nhất là việc thực hiện các quyền, nghĩa vụ của chủ sở hữu.

Yêu cầu của tiến trình đổi mới và hội nhập kinh tế quốc tế đang đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam nói chung, doanh nghiệp Quân đội nói riêng phải tích cực, chủ động nâng cao hơn nữa hiệu quả và năng lực cạnh tranh, tranh thủ thời cơ, vượt qua thách thức, tận dụng mọi cơ hội do hội nhập mang lại để phát triển nhanh và bền vững. Đây cũng là tiền đề quan trọng để các doanh nghiệp Quân đội đẩy nhanh tiến độ sắp xếp, đổi mới và phát triển, tìm ra hướng đi mới, thúc đẩy tăng trưởng, góp phần quan trọng vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Thiếu tướng, TS. VÕ HỒNG THẮNG, Cục trưởng Cục Kinh tế, Bộ Quốc phòng