Xây dựng các khu kinh tế - quốc phòng với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh trên các địa bàn chiến lược, vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước. Từ kinh nghiệm, kết quả đã đạt được, Quân đội tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt, đẩy mạnh xây dựng, nâng cao hiệu quả hoạt động của các khu kinh tế - quốc phòng, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Quán triệt sâu sắc chủ trương chiến lược của Đảng về kết hợp kinh tế với quốc phòng, quốc phòng với kinh tế và thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, gần 20 năm qua, Quân đội, mà trực tiếp là các đoàn kinh tế - quốc phòng đã nỗ lực vượt qua khó khăn, gian khổ, tích cực triển khai thực hiện Dự án khu kinh tế - quốc phòng và đạt được kết quả quan trọng, được Đảng, Nhà nước, nhân dân ghi nhận, đánh giá cao.

Thiếu tướng Võ Hồng Thắng kiểm tra mô hình sản xuất của Đoàn kinh tế - quốc phòng 4

Đến năm 2017, toàn quân đã triển khai xây dựng 28 khu kinh tế - quốc phòng (hết năm 2016, có 23 khu kinh tế - quốc phòng đang thực hiện chuyển tiếp; 05 khu kinh tế - quốc phòng bắt đầu triển khai từ năm 2017) trên các địa bàn chiến lược về quốc phòng, an ninh, vùng kinh tế đặc biệt khó khăn. Các khu kinh tế - quốc phòng đã và đang phát huy hiệu quả trên nhiều mặt, góp phần tạo nên diện mạo, thế và lực mới cả về chính trị, kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh trên vùng đất biên cương của Tổ quốc. Các đoàn kinh tế - quốc phòng đã chủ động phối hợp với địa phương tiến hành khảo sát, quy hoạch, đầu tư xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, kết hợp tổ chức, bố trí lại dân cư trên địa bàn, từng bước hình thành các thôn, bản, điểm, cụm dân cư tập trung trên vành đai biên giới, địa bàn xung yếu, tạo hành lang bảo vệ chủ quyền quốc gia. Đồng thời, tích cực triển khai các chương trình khuyến nông, khuyến lâm, xóa đói giảm nghèo, hỗ trợ, tạo điều kiện giúp nhân dân phát triển sản xuất, ổn định cuộc sống, khắc phục tình trạng di cư, dịch cư tự do, tập quán du canh, du cư, tự cung, tự cấp. Đến nay, các khu kinh tế - quốc phòng đã đỡ đầu, đón nhận trên 101.300 hộ dân vào sinh sống, lập nghiệp (đạt trên 101% kế hoạch được phê duyệt), hình thành 536 thôn, bản, điểm dân cư tập trung mới, với trên 32.000 hộ dân; tạo việc làm cho hàng trăm nghìn lao động, trong đó có hàng chục nghìn lao động là đồng bào dân tộc thiểu số. Đặc biệt, cùng với thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế, tổ chức sản xuất, làm nòng cốt hỗ trợ nhân dân xóa đói giảm nghèo, các đoàn kinh tế - quốc phòng đã đẩy mạnh công tác dân vận, tham gia xây dựng cơ sở chính trị, gắn phát triển kinh tế - xã hội với tăng cường quốc phòng, an ninh trên địa bàn. Bằng các hoạt động thiết thực, các đoàn kinh tế - quốc phòng đã làm tốt công tác tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước; tích cực đưa văn hóa, y tế về thôn, bản, góp phần xóa mù chữ, xóa “vùng trắng” về y tế và giải quyết những vấn đề bức xúc của công tác y tế ở vùng sâu, vùng xa, biên giới¹. Những năm qua, các đoàn kinh tế - quốc phòng đã tham gia tích cực, có hiệu quả vào xây dựng cơ sở chính trị địa phương vùng dự án; tham mưu, giúp địa phương tạo nguồn, phát triển hàng nghìn đảng viên mới; xóa 344 thôn, bản “trắng” đảng viên; củng cố, duy trì nền nếp, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính quyền, cùng hàng nghìn đảng bộ, chi bộ, tổ chức chính trị - xã hội ở cơ sở, v.v. Đồng thời, tích cực phối hợp với các lực lượng đứng chân trên địa bàn, nhất là phối hợp với lực lượng công an theo Nghị định 77/2010/NĐ-CP của Chính phủ, chủ động nắm, kiểm soát chặt chẽ tình hình, đấu tranh có hiệu quả với âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, giữ vững ổn định chính trị trên địa bàn, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền an ninh biên giới quốc gia, v.v.

Những kết quả trên đây mới là bước đầu, nhưng có giá trị rất to lớn. Các khu kinh tế - quốc phòng đã thực sự là chỗ dựa tin cậy của cấp ủy, chính quyền địa phương; nhân tố không thể thiếu trong công cuộc xóa đói giảm nghèo, góp phần quan trọng vào xây dựng “thế trận lòng dân”, tăng cường niềm tin của đồng bào các dân tộc với Đảng, Nhà nước, tạo nền tảng cho xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, xây dựng tiềm lực, thế trận quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, biên phòng toàn dân vững mạnh trên địa bàn chiến lược, biên giới, biển, đảo của Tổ quốc. Kết quả đó một lần nữa khẳng định chủ trương đúng đắn của Đảng, Chính phủ về triển khai xây dựng các khu kinh tế - quốc phòng; đồng thời, cho thấy ý thức, trách nhiệm chính trị và vai trò nòng cốt của Quân đội trong thực hiện nhiệm vụ quan trọng này.

Chăm sóc vườn ươm cây thông giống ở Đoàn kinh tế - quốc phòng 338

Bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình xây dựng các khu kinh tế - quốc phòng còn bộc lộ một số hạn chế trong chỉ đạo, phối hợp, tổ chức thực hiện. Tiến độ xây dựng một số khu kinh tế - quốc phòng chậm so với quy hoạch đã được phê duyệt; hiệu quả và tính bền vững của một số dự án, mô hình tổ chức sản xuất chưa cao. Cơ chế quản lý đầu tư xây dựng khu kinh tế - quốc phòng, quy chế hoạt động của đoàn kinh tế - quốc phòng còn những bất cập, chậm đổi mới, chưa theo kịp sự phát triển của thực tiễn. Công tác phối hợp giữa đoàn kinh tế - quốc phòng với các lực lượng có liên quan và chính quyền địa phương (cấp tỉnh, huyện) trong thực hiện mục tiêu của dự án ở một số nơi chưa chặt chẽ, thống nhất, v.v.

Để đẩy mạnh xây dựng, “Nâng cao hiệu quả hoạt động của các khu kinh tế - quốc phòng và phát triển bền vững kinh tế - xã hội khu vực dọc biên giới và biển, đảo”², đáp ứng nhiệm vụ xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới, toàn quân, trực tiếp là các cơ quan chức năng của Bộ Quốc phòng, các quân khu, đoàn kinh tế - quốc phòng cần phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương có liên quan, tiếp tục phát huy vai trò xung kích, nòng cốt trong chỉ đạo, tổ chức thực hiện. Trong đó, tập trung làm tốt mấy vấn đề chủ yếu sau:

1. Chú trọng tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy các cấp đối với nhiệm vụ xây dựng khu kinh tế - quốc phòng. Theo đó, toàn quân, nhất là cấp ủy, chỉ huy các đơn vị được giao nhiệm vụ xây dựng khu kinh tế - quốc phòng cần tiếp tục quán triệt sâu sắc chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, nghị quyết, chỉ thị của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về xây dựng khu kinh tế - quốc phòng. Đồng thời, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, làm cho cán bộ, chiến sĩ nhận thức rõ vị trí, ý nghĩa, yêu cầu, tầm quan trọng của nhiệm vụ xây dựng, phát triển khu kinh tế - quốc phòng trong thời kỳ mới, cũng như vai trò của Quân đội trong thực hiện nhiệm vụ này; từ đó, nêu cao trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện. Cùng với đó, tập trung chấn chỉnh tổ chức biên chế các đoàn kinh tế - quốc phòng phù hợp với chức năng, yêu cầu nhiệm vụ, theo hướng giảm khâu trung gian, giảm tối đa biên chế cơ quan để tăng cường quân số cho các đơn vị, đội sản xuất; thực hiện tốt việc điều chuyển đoàn kinh tế - quốc phòng về trực thuộc quân khu, nhằm thống nhất trong quản lý, chỉ đạo. Các đoàn kinh tế - quốc phòng chú trọng xây dựng, củng cố đội ngũ cán bộ lãnh đạo, chỉ huy, cán bộ chuyên môn kỹ thuật ở các cấp; đào tạo, tuyển dụng cán bộ là người dân tộc thiểu số ở địa phương, trí thức trẻ tình nguyện. Tăng cường tập huấn, bồi dưỡng nâng cao trình độ, năng lực về quản lý, phát triển kinh tế, kiến thức, kinh nghiệm về kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh, thực hiện chính sách dân tộc, tôn giáo, công tác vận động quần chúng và tổ chức cho cán bộ, nhân viên, chiến sĩ đoàn kinh tế - quốc phòng học tiếng của đồng bào các dân tộc thiểu số, tạo cơ sở để nâng cao chất lượng công tác, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ.

2. Đẩy mạnh nghiên cứu xây dựng, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp quy có liên quan, đáp ứng yêu cầu xây dựng, phát triển khu kinh tế - quốc phòng. Các cơ quan chức năng của Bộ Quốc phòng tiếp tục rà soát, nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách, quy chế, quy định liên quan đến xây dựng và hoạt động của khu kinh tế - quốc phòng, đoàn kinh tế - quốc phòng, phù hợp với sự phát triển của tình hình thực tiễn, nhất là những đổi mới về cơ chế quản lý kinh tế, chủ trương phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường quốc phòng, an ninh của Đảng, Nhà nước. Qua đó, tạo hành lang pháp lý, môi trường, điều kiện thuận lợi cho xây dựng, phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của khu kinh tế - quốc phòng. Trước mắt, tập trung nghiên cứu sửa đổi Quy chế hoạt động của đoàn kinh tế - quốc phòng phù hợp với Quy chế quản lý hoạt động sản xuất, xây dựng kinh tế của Quân đội (ban hành kèm theo Thông tư 69/2017/TT-BQP, ngày 03-4-2017 của Bộ Quốc phòng). Trong đó, xác định cụ thể chức năng, quyền hạn của các cơ quan Bộ Quốc phòng, các quân khu, binh đoàn trong quản lý, chỉ đạo, điều hành xây dựng khu kinh tế - quốc phòng; phân định rõ chức năng, nhiệm vụ chính trị của đoàn kinh tế - quốc phòng với chức năng sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp tại một số đoàn kinh tế - quốc phòng có tổ chức sản xuất, kinh doanh tập trung, nhằm mục tiêu để đoàn kinh tế - quốc phòng tập trung vào thực hiện nhiệm vụ chính trị (tiến hành công tác dân vận, giúp dân phát triển kinh tế,…). Tiếp tục nghiên cứu đổi mới cơ chế quản lý đầu tư, phối hợp, điều hành xây dựng khu kinh tế - quốc phòng; cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư vào xây dựng và tăng cường huy động nguồn lực đầu tư của Nhà nước, nhất là cho các đoàn kinh tế - quốc phòng làm nhiệm vụ trên hướng biển, đảo, địa bàn C, K. Quan tâm nghiên cứu đề xuất chính sách đặc thù để thu hút trí thức trẻ đến công tác lâu dài tại các đoàn kinh tế - quốc phòng, v.v.

3. Triển khai quyết liệt, đồng bộ các biện pháp nâng cao hiệu quả thực hiện mục tiêu của dự án khu kinh tế - quốc phòng. Các cơ quan, đơn vị có liên quan và các đoàn kinh tế - quốc phòng cần tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Quy hoạch tổng thể xây dựng và phát triển các khu kinh tế - quốc phòng đến năm 2020, định hướng đến năm 2025, theo đúng lộ trình đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 1391/QĐ-TTg, ngày 09-8-2010. Trong đó, ưu tiên xây dựng các khu kinh tế - quốc phòng trên hướng biển, đảo xa bờ; tập trung nguồn lực xây dựng một số mô hình điểm tại các khu kinh tế - quốc phòng để nhân rộng, v.v. Bộ Quốc phòng sẽ đề xuất, tham mưu với Chính phủ điều chỉnh Quy hoạch tổng thể và chỉ đạo điều chỉnh quy hoạch chi tiết các khu kinh tế - quốc phòng, phù hợp với khả năng bảo đảm ngân sách của Nhà nước.

Cán bộ Binh đoàn 15 hướng dẫn đồng bào kỹ thuật trồng và chăm sóc cây cao su

Trên cơ sở kinh nghiệm rút ra qua tổng kết xây dựng các khu kinh tế - quốc phòng giai đoạn 2000 - 2016, các đoàn kinh tế - quốc phòng tiếp tục bám sát mục tiêu của Dự án khu kinh tế - quốc phòng, chủ động phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương và các lực lượng có liên quan, tạo sự đồng thuận cao, phát huy sức mạnh tổng hợp trong thực hiện. Trong điều kiện ngân sách có hạn, cần làm tốt công tác quy hoạch, phân kỳ đầu tư, quản lý, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực, thực hiện đầu tư theo thứ tự ưu tiên, có trọng tâm, trọng điểm, tránh dàn trải. Để đạt hiệu quả, cần chú trọng thực hiện đồng bộ việc xây dựng cơ sở hạ tầng kết hợp với bố trí lại dân cư, phù hợp với phong tục, tập quán, văn hóa của từng dân tộc; đồng thời, tích cực hỗ trợ, tạo điều kiện bền vững, nhất là giải quyết tốt vấn đề đất ở, đất sản xuất, phương thức xóa đói giảm nghèo, giúp đồng bào ổn định cuộc sống, yên tâm định canh, định cư lâu dài trên địa bàn chiến lược, biên giới, vùng sâu, vùng xa của Tổ quốc. Cùng với đó, tiếp tục chủ động kết hợp, lồng ghép Dự án với các chương trình, mục tiêu của Nhà nước, địa phương, trọng tâm là Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2016 - 2020 của Chính phủ, nhằm phát huy cao nhất các nguồn lực trong xây dựng khu kinh tế - quốc phòng. Thời gian tới, Bộ Quốc phòng sẽ chỉ đạo tổ chức lại mô hình sản xuất tại các khu kinh tế - quốc phòng theo hướng: tập trung ưu tiên phát triển kinh tế hộ gia đình; đẩy mạnh hình thức dịch vụ hai đầu (cung cấp giống, vật tư nông nghiệp, hỗ trợ bao tiêu sản phẩm, chuyển giao kỹ thuật,…) giúp nhân dân phát triển kinh tế, tự vươn lên xóa đói giảm nghèo, đảm bảo hoạt động tổ chức sản xuất của đoàn kinh tế - quốc phòng chỉ nhằm mục đích phát huy vai trò “bà đỡ” cho người dân và tổ chức kinh tế của địa phương. Các đoàn kinh tế - quốc phòng tiếp tục phối hợp với địa phương, nghiên cứu xây dựng các mô hình hỗ trợ sản xuất, xóa đói giảm nghèo, gắn với tăng cường quốc phòng, an ninh trong vùng dự án. Đồng thời, tiến hành tổ chức lại hoạt động của các xí nghiệp sản xuất - xây dựng - dịch vụ, theo tinh thần Nghị quyết 425-NQ/QUTW, ngày 18-5-2017 của Quân ủy Trung ương “Về sắp xếp, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp Quân đội đến năm 2020 và những năm tiếp theo” và Đề án cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp Quân đội; trong đó, nghiên cứu phương án bàn giao các xí nghiệp này về cho địa phương quản lý, v.v.

Xây dựng khu kinh tế - quốc phòng là chủ trương đúng đắn của Đảng, Nhà nước. Ý thức rõ vinh dự, trách nhiệm và chức năng “đội quân chiến đấu, đội quân công tác, đội quân lao động sản xuất”, toàn quân tiếp tục phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ xây dựng các khu kinh tế - quốc phòng, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới.

Thiếu tướng, TS. VÕ HỒNG THẮNG, Cục trưởng Cục Kinh tế, Bộ Quốc phòng

______________

1 - Các đoàn kinh tế - quốc phòng đã mở 231 lớp xóa mù chữ cho 4.536 người; vận động hơn 12.000 học sinh trở lại trường, lớp. Tổ chức khám, chữa bệnh cho trên 02 triệu lượt người dân; thu dung điều trị cho trên 200.000 bệnh nhân; đào tạo, bồi dưỡng trên 2.000 nhân viên y tế thôn, bản cho các địa phương, v.v.

2 - ĐCSVN- Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb CTQG, H. 2016, tr. 312.