Xây dựng nền quốc phòng toàn dân là nhân tố cốt lõi, nền tảng để đất nước ta tăng cường sức mạnh quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Đó cũng là tư tưởng chỉ đạo nhất quán, xuyên suốt của Đảng đối với cách mạng Việt Nam, được Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) tiếp tục quán triệt, coi đó là một trong những nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu để thực hiện thắng lợi “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”.

Trên cơ sở tổng kết lý luận và thực tiễn 10 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 8 (khóa IX) về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc” (BVTQ), Hội nghị Trung ương 8 (khóa XI) đã ra Nghị quyết 28-NQ/TW về Chiến lược BVTQ trong tình hình mới. Trong đó, Đảng ta tiếp tục khẳng định quan điểm: củng cố vững chắc nền quốc phòng toàn dân (QPTD) và an ninh nhân dân (ANND). Điều đó thể hiện quyết tâm của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta trong việc thực hiện thắng lợi mục tiêu, phương hướng cơ bản của cách mạng Việt Nam mà Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH (bổ sung và phát triển năm 2011) đã xác định¹; đồng thời, thể hiện sự phát triển mới về nhận thức và hành động của Đảng đối với sự nghiệp BVTQ trong tình hình mới. Đặc biệt hiện nay, trong điều kiện đất nước hòa bình, hội nhập quốc tế sâu, rộng, sự nghiệp BVTQ không chỉ nhằm đối phó với nguy cơ can thiệp, xâm lược từ bên ngoài, mà còn góp phần quan trọng làm thất bại âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch thì đẩy mạnh xây dựng nền QPTD như Nghị quyết đã xác định càng có ý nghĩa quan trọng.

Cách đây 10 năm, trong Nghị quyết Trung ương 8 (khóa IX), vấn đề xây dựng nền QPTD chỉ được kết cấu thành một nội dung trong nhiều nội dung khác của giải pháp thứ năm về quốc phòng, an ninh thì tại Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI), Đảng ta đã đặt vấn đề này thành một nhiệm vụ giải pháp cơ bản trong “Chiến lược BVTQ”. Mặt khác, tại giải pháp thứ năm, Nghị quyết Trung ương 8 (khóa IX) xác định: “Củng cố, hoàn thiện nền QPTD, ANND,… trên từng địa bàn tỉnh, thành phố, đặc biệt trên các địa bàn chiến lược; v.v”². Như vậy, việc xây dựng nền QPTD ở đây dường như mới chỉ tập trung vào bề rộng, ở mức “hoàn thiện”, mà chưa chú trọng vào chiều sâu, độ vững chắc và hiệu quả của nó đối với sự nghiệp BVTQ. Với tư duy biện chứng, sâu sắc, toàn diện hơn, Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) chỉ rõ, phải tiếp tục “Củng cố vững chắc nền QPTD và ANND, xây dựng lực lượng vũ trang (LLVT) nhân dân vững mạnh, có sức chiến đấu cao”, nhằm vừa bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, vừa kiến tạo môi trường hòa bình để phát triển đất nước. Hơn thế, Nghị quyết còn xác định một cách cụ thể các nội dung chủ yếu trong xây dựng nền QPTD, như: tăng cường tiềm lực quốc phòng, nhất là tiềm lực chính trị - tinh thần, “thế trận lòng dân”; xây dựng lực lượng và thế trận của nền QPTD; kết hợp chặt chẽ kinh tế với quốc phòng - an ninh (QP-AN) và đối ngoại; nâng cao khả năng huy động nguồn lực của đất nước cho nhiệm vụ quốc phòng, BVTQ, v.v. Rõ ràng, những quan điểm, tư tưởng về xây dựng nền QPTD của Đảng trong “Chiến lược BVTQ” không chỉ nêu bật vai trò, vị trí của vấn đề này trong sự nghiệp xây dựng và BVTQ; xác định rõ bản chất, mục tiêu và nội dung của nền QPTD toàn diện, độc lập, tự chủ, tự vệ và ngày càng hiện đại; đồng thời, đó còn là những định hướng cơ bản để toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta quán triệt và triển khai thực hiện.

Hiện nay, việc xây dựng nền QPTD vừa có thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen. Đáng chú ý là các thế lực thù địch tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động chống phá cách mạng nước ta bằng chiến lược “Diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” từ nội bộ. Trong khi đó, nhận thức về nền QPTD và ANND của một bộ phận cán bộ, đảng viên và nhân dân còn chưa đầy đủ. Việc kết hợp phát triển kinh tế - xã hội với tăng cường QP-AN còn chưa chặt chẽ; khả năng huy động các tiềm lực của đất nước cho nhiệm vụ QP-AN còn bất cập. Chất lượng tổng hợp, sức cơ động, trình độ tác chiến, nhất là tác chiến tầm cao, ban đêm, vùng biển xa của LLVT có mặt còn hạn chế, v.v. Trước tình hình đó, đòi hỏi việc xây dựng nền QPTD theo “Chiến lược BVTQ” được Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) xác định phải thực chất hơn, bằng nhiều giải pháp đồng bộ; trong đó, cần tập trung vào một số vấn đề cơ bản sau:

Trước hết, đẩy mạnh công tác giáo dục, quán triệt nâng cao nhận thức cho các cấp, ngành, lực lượng, địa phương và toàn dân về xây dựng nền QPTD trong tình hình mới. Đây là nội dung quan trọng, thường xuyên nhằm xây dựng nền QPTD mang tính toàn dân, toàn diện, độc lập, tự chủ và ngày càng hiện đại. Để nâng cao nhận thức, các cấp ủy đảng, chính quyền và đoàn thể quần chúng cần tăng cường công tác giáo dục, tuyên truyền để mọi người nhận thức đúng vị trí, ý nghĩa và tầm quan trọng của xây dựng nền QPTD đối với sự nghiệp BVTQ. Đó là nhiệm vụ do toàn dân thực hiện, LLVT nhân dân làm nòng cốt, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý, điều hành thống nhất của Nhà nước. Đồng thời, thấy rõ sự cần thiết phải kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế với tăng cường QP-AN thông qua xây dựng các tiềm lực của đất nước, trong đó có tiềm lực và thực lực của QP-AN, nhằm tạo sự thống nhất nhận thức, tư tưởng và hành động. Trong những năm qua, nhất là từ năm 2001 đến nay, công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức QP-AN cho các đối tượng được thực hiện nền nếp, thực sự đi vào chiều sâu, đạt hiệu quả cao đã thiết thực góp phần tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên và nhân dân đối với nhiệm vụ QP-AN, BVTQ. Trong thời gian tới, các cấp, các ngành và địa phương cần tiếp tục đẩy mạnh công tác này; đồng thời, tích cực cụ thể hóa nội hàm về xây dựng nền QPTD cho từng ngành, lĩnh vực và địa bàn. Qua đó, làm cho mỗi người dân, từng tổ chức hiểu rõ việc xây dựng nền QPTD không phải là những vấn đề “cao siêu, trừu tượng”, cũng không phải là việc riêng của Nhà nước và LLVT, mà là những công việc cụ thể, thiết thực gắn với quyền lợi và nghĩa vụ của từng cá nhân, tổ chức và toàn xã hội; từ đó, nêu cao tính tự giác, tự chủ của toàn dân trong thực hiện nhiệm vụ quan trọng này. Quá trình thực hiện, cần coi trọng phát huy vai trò của tổ chức đảng, chính quyền và các tổ chức chính trị - xã hội trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện, nhằm tạo động lực to lớn để xây dựng nền QPTD vững mạnh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong mọi tình huống.

Hai là, xây dựng nền QPTD phải bảo đảm tính toàn diện, tập trung có trọng điểm trên từng ngành, lĩnh vực, địa bàn và cả nước. Chúng ta đều biết, sức mạnh của nền QPTD là sức mạnh của toàn dân tộc do nhiều yếu tố hợp thành: chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học - công nghệ (KH-CN), QP-AN và đối ngoại. Do đó, việc xây dựng nền QPTD cũng phải toàn diện trên các mặt, nhưng cần tập trung vào các nội dung trọng tâm, nhất là về xây dựng tiềm lực, lực lượng và thế trận QPTD. Trên từng mặt đó, xác định những vấn đề trọng điểm, cốt lõi để triển khai thực hiện phù hợp với khả năng thực tế của mỗi địa phương; tránh việc đầu tư dàn trải, thiếu hiệu quả và không thiết thực. Theo đó, việc xây dựng tiềm lực quốc phòng hiện nay cần tập trung trước hết vào xây dựng tiềm lực chính trị - tinh thần; trong đó, hết sức coi trọng công tác xây dựng hệ thống chính trị các cấp, nhất là tổ chức đảng, chính quyền trong sạch, vững mạnh, “thế trận lòng dân” vững chắc. Đối với tiềm lực kinh tế, cần tập trung đẩy mạnh tốc độ tăng trưởng kết hợp với nâng cao khả năng dự trữ cơ sở vật chất kỹ thuật để sẵn sàng huy động cho quốc phòng khi cần thiết. Đồng thời, kết hợp chặt chẽ phát triển kinh tế - xã hội với tăng cường QP-AN; đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng, nhằm trang bị ngày càng tốt hơn cho các lực lượng. Với tiềm lực KH-CN, cần chú trọng nghiên cứu, ứng dụng các thành tựu KH-CN tiên tiến vào phát triển KH-CN quân sự và phục vụ nhiệm vụ quốc phòng. Đối với tiềm lực quân sự, tập trung nâng cao sức mạnh quân sự của Nhà nước, bảo đảm đủ sức răn đe từ thời bình và sẵn sàng huy động đánh thắng chiến tranh xâm lược (nếu xảy ra) dưới mọi quy mô, hình thức.

Bên cạnh đó, việc xây dựng lực lượng quốc phòng, cần chú trọng lực lượng nòng cốt là LLVT, đồng thời chú ý đến tính rộng khắp là toàn dân để sẵn sàng mở rộng lực lượng, tiến hành chiến tranh nhân dân BVTQ khi cần thiết. Tiếp tục xây dựng Quân đội nhân dân có chất lượng tổng hợp, trình độ sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu ngày càng cao, từng bước nâng cao khả năng tác chiến trong mọi điều kiện, hoàn cảnh và trên mọi địa hình (vùng biển, đảo xa và tác chiến ban đêm). Đối với thế trận QPTD, cần ưu tiên xây dựng thế trận quân sự của khu vực phòng thủ, nhất là các công trình phòng thủ biển, đảo, biên giới cùng hệ thống đường tuần tra và đê, kè sông, suối ở biên giới, địa bàn chiến lược.

Ba là, đẩy mạnh công tác “xã hội hóa” trong xây dựng nền QPTD. Đây là hình thức tương đối mới nhưng không vì thế mà không mạnh dạn làm, bởi việc xây dựng nền QPTD được thực hiện ở các cấp độ khác nhau, với nhiều nội dung và diễn ra ở hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội. Vì vậy, đẩy mạnh “xã hội hóa” xây dựng nền QPTD là cần thiết và là việc làm có ý nghĩa thực tiễn rất quan trọng nhằm tăng cường nguồn lực cho sự nghiệp trọng yếu này. Để làm được điều đó, cần mạnh dạn phân cấp trong tổ chức xây dựng nền QPTD; trong đó, chú trọng mở rộng việc xây dựng nền QPTD trong các tổ chức xã hội, tầng lớp nhân dân và cơ sở kinh tế, bao gồm cả cơ sở kinh tế tư nhân, kinh tế có vốn đầu tư của nước ngoài. Tuy nhiên, để “xã hội hóa” nền QPTD đạt hiệu quả thiết thực, cần thực hiện từng bước, thận trọng với những nội dung, phương thức phù hợp cho từng lực lượng, ngành và lĩnh vực; tránh triển khai tràn lan theo kiểu “phong trào”. Riêng các nội dung có tính đặc thù về quân sự, quốc phòng, yêu cầu bảo mật cao, cần có hình thức, phương pháp riêng và do các lực lượng chuyên môn, chuyên trách thực hiện. Các nội dung khác, như: giáo dục quốc phòng và an ninh; kết hợp kinh tế với quốc phòng; xây dựng lực lượng Dân quân tự vệ, Dự bị động viên và khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố,… cần mạnh dạn “xã hội hóa”, thực hiện quan điểm: khi có tình huống xảy ra, trước hết, làng phải giữ làng, xã phải giữ xã, huyện phải giữ huyện và tỉnh phải giữ tỉnh.

Bốn là, kết hợp chặt chẽ giữa xây dựng nền QPTD với đấu tranh quốc phòng, BVTQ. Đây chính là sự quán triệt và vận dụng sáng tạo quan điểm của Đảng ta về mối quan hệ giữa hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và BVTQ trong xây dựng nền QPTD ở từng lĩnh vực, địa bàn và phạm vi cả nước. Vì vậy, sự kết hợp này cần được quán triệt, vận dụng một cách sáng tạo bằng các hình thức, biện pháp phù hợp. Theo đó, các cấp, ngành, lực lượng và địa phương phải thường xuyên nắm chắc tình hình; xác định rõ đối tượng, đối tác; đánh giá và dự báo đúng các tình huống phức tạp có thể xảy ra, nhất là trên các vùng biển, đảo, biên giới và địa bàn trọng điểm về QP-AN để chủ động xây dựng lực lượng và thế trận của nền QPTD phục vụ cho đấu tranh quốc phòng giành thắng lợi. Thực tiễn cho thấy, đấu tranh quốc phòng muốn có hiệu quả phải nắm vững phương châm “vừa hợp tác, vừa đấu tranh”; phải trên cơ sở nội lực, sức mạnh của nền QPTD, phát huy sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại, lấy bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc và giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước là mục tiêu cao nhất. Vì thế, quá trình kết hợp, cần lấy xây dựng nền QPTD làm cơ sở nền tảng và mang tính quyết định, còn đấu tranh quốc phòng, BVTQ giữ vị trí quan trọng, có tác động trở lại làm cho việc xây dựng này ngày càng vững chắc hơn, góp phần thực hiện thắng lợi sự nghiệp BVTQ trong tình hình mới.

Trung tướng, PGS,TS. TRẦN THÁI BÌNH
_________________

1 - “Bốn là, bảo đảm vững chắc quốc phòng và an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội”. ĐCSVN – Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 72.

2 - Ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương - Tài liệu học tập Nghị quyết Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX, Nxb CTQG, H. 2003, tr. 56.