Có những sự kiện lịch sử diễn ra như một tất yếu, như sự sắp đặt của tạo hóa, càng thêm thời gian, càng thấy vị trí và ý nghĩa lịch sử đặc biệt của nó. Chiến thắng Điện Biên Phủ là sự kiện lớn lao như thế. 70 năm đã trôi qua càng cho chúng ta thấy Chiến thắng Điện Biên Phủ không chỉ là thiên sử vàng, là mốc son chói lọi tô thắm lịch sử hào hùng của dân tộc ta, mà còn là một kỳ tích lịch sử mang tầm vóc thời đại.

Điện Biên Phủ nay là thành phố Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên, là một cánh đồng bằng phẳng, rộng gần 10.000ha, cách Hà Nội khoảng 500km. Cuối năm 1953, thực dân Pháp tập trung lực lượng để xây dựng một tập đoàn quân sự gồm 49 cứ điểm với binh lực 17 tiểu đoàn bộ binh, 03 tiểu đoàn pháo binh, cùng các đơn vị công binh, vận tải, không quân, tinh nhuệ. Đây không chỉ là tập đoàn cứ điểm mạnh nhất Đông Dương thời đó, mà còn mạnh nhất tại các nước thuộc địa của thực dân Pháp. Tuy nhiên, với bản lĩnh, trí tuệ và sức mạnh Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh, Quân đội ta đã tấn công và tiêu diệt toàn bộ tập đoàn cứ điểm này sau 56 ngày đêm chiến đấu oanh liệt.

Kỳ tích lịch sử

Nhà thơ Tố Hữu đã khái quát: “Chín năm làm một Điện Biên/ Nên vành hoa đỏ nên thiên sử vàng”. Chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, là một kỳ tích của lịch sử dân tộc ta. Điều đó có thể được nhận rõ qua một số yếu tố sau:

Sự chuẩn xác trong việc nhận định tình hình thời cuộc “biết người biết ta” của Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nhận định đánh giá đúng tình hình đã là một nửa của sự thắng lợi. Sự tinh túy nhất và nét đặc trưng nhất trong chỉ đạo chiến lược của Đảng ta là luôn chủ động, luôn giành và giữ quyền chủ động để tiến công. Nắm quyền chủ động là điều kiện quan trọng nhất để thực hiện chiến lược tiến công.

Nói đến kế hoạch chiến lược của địch và sự chủ động chiến lược của ta trong chiến cuộc Đông Xuân 1953 - 1954 cho đến Chiến thắng Điện Biên Phủ có hai điểm nổi bật. Thứ nhất, Kế hoạch Nava là tập trung binh lực, giành thế chủ động và chuẩn bị một trận quyết chiến trên chiến trường do chúng lựa chọn. Ta đã buộc địch phải phân tán lực lượng cơ động chiến lược, phá hoại công cụ chiến lược chủ yếu của chúng. Thứ hai, địch không có ý định điều quân lên chiến trường Tây Bắc. Thế nhưng ta đã dùng các biện pháp dụ địch và đã buộc địch phải tập trung đổ quân chủ lực xuống Điện Biên Phủ để biến nơi đây thành tập đoàn cứ điểm mạnh nhất quyết chiến với ta. Như vậy, trận Điện Biên Phủ trước đó không nằm trong kế hoạch của tướng Nava đã trở thành trận quyết chiến lớn nhất của Quân đội ta với thực dân Pháp.

Sự tài tình của Đảng ta trong việc nắm bắt và tận dụng thời cơ. Trong chiến tranh, các tình huống biến chuyển mau lẹ, mỗi bước đều che dấu ý đồ và hành động của mình. Vì vậy, chỉ đạo chiến lược phải sát thực tiễn chiến trường, hết sức nhạy bén với các nhân tố nảy sinh để có những đối sách đúng đắn, hiệu quả. Sự chỉ đạo chiến lược của Đảng ta trong chiến dịch Điện Biên Phủ làm cho quân địch đi từ bị động này đến bị động khác, bất ngờ này đến bất ngờ khác. Khi ấy, các tướng tá cấp cao của Pháp, Mỹ nhận định rằng, tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ là một pháo đài kiên cố, bất khả xâm phạm. Chúng cho rằng nếu tiến công vào Điện Biên Phủ thì chỉ có một kết quả là đi vào con đường tự sát. Rõ ràng là địch quá tự tin, kiêu ngạo dẫn đến quá bất ngờ. Bất ngờ đến mức chúng cho rằng ta không đủ sức để đánh Điện Biên Phủ thì ngay sau đó ta mở cuộc tiến công lớn vào mặt trận này. Chúng ảo tưởng rằng ta sẽ bị tổn thất rất lớn thì ngược lại, chúng ta giành toàn thắng.

Sự hoàn hảo của chiến thắng. Chiến thắng Điện Biên Phủ thật ngoạn mục, không thể trọn vẹn hơn. Với quyết định đúng đắn của Trung ương Đảng và Bác Hồ, chủ động và tích cực chuẩn bị mọi điều kiện, quyết tâm cao và phương thức tác chiến hợp lý, sát hợp với tình hình cụ thể, với sức mạnh áp đảo bởi ý chí quật cường và lòng dũng cảm, chúng ta đã giành thắng lợi một cách trọn vẹn. Cuộc tiến công của ta trong trận chiến Điện Biên Phủ như sấm sét, như bão táp và thật hoàn hảo bởi đó là sức mạnh tổng hợp của toàn dân, toàn quân dưới sự lãnh đạo của Đảng hợp thành sức mạnh toàn dân tộc. Quân đội ta từ chỗ mới tiêu diệt được từng tiểu đoàn của địch phòng ngự trong công sự vững chắc và thường là đánh địch trong đêm, đã tiến lên tiêu diệt 21 tiểu đoàn phòng ngự trong một tập đoàn cứ điểm mạnh nhất Đông Dương, với 08 trọng tâm đề kháng, 49 cứ điểm. Đây là trận tiêu diệt địch lớn nhất, tiêu biểu nhất, một bước trưởng thành vượt bậc của Quân đội ta.

Kỳ tích của Chiến thắng Điện Biên Phủ còn thấy rõ một yếu tố nữa về quân sự. Trước đây ông cha ta từng tiêu diệt quân xâm lược với các chiến thắng lẫy lừng ở Bạch Đằng, Chi Lăng, Đống Đa, v.v. Vào các thời điểm ấy giữa ta và địch cơ bản có cùng một bậc, cùng trình độ về chế độ xã hội và trang thiết bị, vũ khí quân sự. Ông cha ta chiến thắng kẻ thù bởi truyền thống yêu nước, anh dũng, mưu lược. Mặt trận Điện Biên Phủ lại khác. Khi ấy, Pháp đã ở trình độ công nghệ cao lại được sự trợ giúp của Mỹ nên tại Điện Biên Phủ, Pháp đã triển khai hàng chục máy bay, xe tăng và các vũ khí, khí tài hiện đại. Vậy nên chiến thắng của Việt Nam tại Điện Biên Phủ trở thành một chiến công kỳ diệu và là kỳ tích của lịch sử nước nhà. Chiến thắng vĩ đại Điện Biên Phủ đã kết thúc vẻ vang cuộc kháng chiến của nhân dân ta chống thực dân Pháp xâm lược, buộc đối phương phải ký Hiệp định Giơnevơ, giải phóng một nửa đất nước, đưa miền Bắc trở thành căn cứ địa vững chắc của cách mạng cả nước, tiến tới giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội.

Tầm vóc thời đại

Nhân kỷ niệm 10 năm Ngày Chiến thắng Điện Biên Phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Điện Biên Phủ như là một cái mốc chói lọi bằng vàng của lịch sử. Nó ghi rõ nơi chủ nghĩa thực dân lăn xuống dốc và tan rã, đồng thời phong trào giải phóng dân tộc khắp thế giới đang lên cao đến thắng lợi hoàn toàn”¹. Và, “Đó là thắng lợi vĩ đại của nhân dân ta mà cũng là thắng lợi chung của tất cả các dân tộc bị áp bức trên thế giới”². Khẳng định của Chủ tịch Hồ Chí Minh gợi mở chúng ta nhận thức sâu sắc hơn về tầm vóc thời đại của Chiến thắng Điện Biên Phủ, thể hiện trên mấy khía cạnh:

Thứ nhất, Chiến thắng Điện Biên Phủ đã được dư luận quốc tế sánh ngang với nhiều trận đánh nổi tiếng lịch sử chiến tranh thế giới, như: Waterloo, Borodino, Stalingrad, v.v. Những trận đánh nêu trên đều có những ý nghĩa với các cung bậc khác nhau mang tầm thời đại. Với Điện Biên Phủ, đó không chỉ là chiến thắng oanh liệt của nhân dân Việt Nam kết thúc hoàn toàn sự đô hộ của thực dân Pháp sau gần 100 năm, mà còn là sự khởi đầu cho phong trào giải phóng dân tộc của các nước nhược tiểu chống lại sự đô hộ của chủ nghĩa thực dân, đế quốc. Điện Biên Phủ ghi đậm một tấm gương, một bài học rằng: một dân tộc nhỏ yếu có thể đánh bại một đế quốc hùng mạnh và báo hiệu sự sụp đổ của chủ nghĩa thực dân cũ. Dân tộc Việt Nam làm nên Điện Biên Phủ, mở ra kỷ nguyên vùng dậy và khả năng chiến thắng của các dân tộc thuộc địa. Lịch sử giao phó và dân tộc Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc ủy thác này của lịch sử.

Thứ hai, Chiến thắng Điện Biên Phủ góp phần làm thay đổi đời sống chính trị thế giới theo hướng tích cực, đúc rút một số bài học quý. Điện Biên Phủ là chiến công vang dội nhất, hào hùng nhất và tiên phong của một dân tộc thuộc địa, đánh thắng quân đội hiện đại của một cường quốc đế quốc phương Tây. Đây cũng là trận thắng đầu tiên, vang dội nhất, điển hình nhất trong lịch sử đấu tranh của các dân tộc bị áp bức chống lại quân xâm lược nước ngoài, mở đầu một thời kỳ thắng lợi của phong trào giải phóng dân tộc và sự sụp đổ không tránh khỏi của chủ nghĩa thực dân kiểu cũ trên toàn thế giới. Chiến thắng Điện Biên Phủ đã chặt đứt mắt khâu xiềng xích thống trị quan trọng của chủ nghĩa thực dân cũ, tạo động lực cho các dân tộc bị áp bức vùng lên và các thế lực đế quốc phải chùn bước, trao trả độc lập cho các nước thuộc địa.

Chiến thắng Điện Biên Phủ đã đem đến những bài học quý cho nhân loại. Đó là bài học về sức mạnh vô song của một dân tộc đoàn kết chiến đấu giành độc lập, tự do cho mình. Đó là bài học về tự lực, tự cường, độc lập tự chủ, kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại. Đó là đường lối chính trị mang tính cách mạng và khoa học, năng động và sáng suốt, luôn bám sát thực tiễn, phát hiện quy luật, hành động hợp quy luật với các biện pháp sáng tạo, kiên quyết thực hiện mục tiêu đến cùng. “Không có gì quý hơn độc lập tự do”, mãi mãi là ngọn cờ hiệu triệu, là sức mạnh vô cùng to lớn, không chỉ đối với dân tộc Việt Nam mà còn đối với các dân tộc khác trên thế giới

Thứ ba, những nhân tố làm nên lịch sử. Chiến thắng Điện Biên Phủ là một câu chuyện thần kỳ. Bí quyết làm nên câu chuyện ấy là: đường lối đúng đắn, độc lập tự chủ và sáng tạo của Đảng ta, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại; sự gắn bó hữu cơ giữa sự lãnh đạo của Đảng với tinh thần quyết chiến, quyết thắng, trí thông minh, sáng tạo của Quân đội và nhân dân cả nước; sức mạnh của truyền thống đoàn kết đấu tranh anh dũng bất khuất của dân tộc; sự phát triển ngày càng hiện thực nghệ thuật quân sự Việt Nam kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hòa bình và hữu nghị là lẽ sống của nhân dân Việt Nam.

Nói đến Chiến thắng Điện Biên Phủ không ai quên sự ngợi ca và tôn vinh Đại tướng Võ Nguyên Giáp - Người anh cả của Quân đội nhân dân Việt Nam. Đại tướng Võ Nguyên Giáp nhận được sự tôn kính đặc biệt không chỉ ở Việt Nam - “Đại tướng trong lòng dân”; mà còn được tôn vinh ở khắp nơi trên thế giới. Đã có hàng trăm tác phẩm sách, báo trên khắp thế giới viết về Đại tướng Võ Nguyên Giáp; có những cuốn từ điển ở Anh, Mỹ, Nga và nhiều nước ghi danh Tướng Giáp. Hầu như trong tất cả các tác phẩm đó đều đánh giá Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một trong những vị tướng kiệt xuất của mọi thời đại. Trong cuốn sách “Từ cuộc chiến chống CIA đến người tù của Khơme đỏ”, Quốc vương Norodom Sihanouk viết: “Tướng Võ Nguyên Giáp là một nhà chiến lược vĩ đại trong mọi thời đại”. Tháng 02/1984, Đại tướng Võ Nguyên Giáp được Hội đồng khoa học Hoàng gia Anh xét phong là một trong 10 vị tướng vĩ đại nhất của thế giới. Nhà sử học quân sự Mỹ Cecil B. Currey trong tác phẩm “Võ Nguyên Giáp - một trong những vị tướng tài nhất của thế kỷ XX”, đã viết: Giáp là vị tướng duy nhất trong lịch sử hiện đại tiến hành chiến đấu chống kẻ thù từ thế vô cùng yếu, thiếu trang bị, thiếu nguồn tài chính, từ bước đầu mà trong tay chưa có quân, vậy mà vẫn liên tiếp đánh bại đoàn quân của đế chế Nhật Bản, quân đội Pháp (đế chế thực dân số 2) và Mỹ (siêu cường thế giới). Peter Macdonald, Đại tướng nước Anh, nhà nghiên cứu lịch sử đã xuất bản cuốn sách nhan đề “Võ Nguyên Giáp - Một sự đánh giá”, trong đó viết: “Những người làm thay đổi lịch sử rất hiếm,… Đối với toàn thế giới, chính Võ Nguyên Giáp là vị tướng đã chỉ huy một quân đội thô sơ chiến thắng hai cường quốc phương Tây”. Cũng trong cuốn sách này, tác giả Macdonald dẫn lời tướng Mỹ Westmoreland: “Bao nhiêu những đức tính làm nên một vị tướng vĩ đại như sự quyết đoán, năng lực tư duy, năng lực tập hợp và một sự sáng suốt. Tất cả những điều đó, Tướng Giáp có cả. Võ Nguyên Giáp là một con người cương nghị, một vị Tướng vĩ đại”.

Chiến thắng Điện Biên Phủ là một trang vàng truyền thống của lịch sử Việt Nam, in sâu vào ký ức của thế hệ hôm nay và mãi mãi về sau. Từ thắng lợi của Điện Biên Phủ, chúng ta đã bước tiếp những chặng đường cách mạng, làm nên những chiến công oanh liệt, vang dội, đánh thắng cả chủ nghĩa thực dân cũ và chủ nghĩa thực dân mới, để có một Việt Nam thống nhất đi lên chủ nghĩa xã hội, một Việt Nam đổi mới vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Có được tiềm lực và cơ đồ ngày càng to lớn hiện nay, chúng ta càng thấy ý nghĩa trọng đại và tầm vóc lớn lao của Chiến thắng Điện Biên Phủ.

GS, TS. VŨ VĂN HIỀN
______________

1 - Hồ Chí Minh – Toàn tập, Tập 14, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 315.

2 - Sđd, tr. 320.