Giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta nhằm trực tiếp góp phần hun đúc, bồi đắp truyền thống yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc; nâng cao ý thức cảnh giác, trách nhiệm của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân vững mạnh, tạo sức mạnh tổng hợp để bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa”.

Trong suốt chiều dài lịch sử, Việt Nam là quốc gia luôn phải đấu tranh chống lại sự thôn tính, xâm lăng của các thế lực ngoại bang. Chính vì vậy, “giữ nước từ khi nước chưa nguy” đã trở thành kinh nghiệm giữ nước đặc sắc của dân tộc. Bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa” là đòi hỏi tất yếu của đất nước ta trước những diễn biến nhanh, phức tạp của tình hình thế giới, khu vực và sự chống phá của các thế lực thù địch. Muốn bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa” đòi hỏi phải: “Phát huy cao nhất sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị kết hợp với sức mạnh thời đại, tranh thủ tối đa sự đồng tình, ủng hộ của cộng đồng quốc tế”¹. Đồng thời, kết hợp chặt chẽ, đồng bộ nhiều nhiệm vụ, giải pháp về kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại, v.v. Trong đó, tăng cường công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho cán bộ, đảng viên và toàn dân là tiền đề quan trọng.

Nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của vấn đề trên, Đảng, Nhà nước đã ban hành Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh và nhiều chỉ thị, nghị quyết về công tác này. Đây là cơ sở quan trọng để công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, an ninh trong thời kỳ mới được tiến hành có nền nếp, chất lượng, hiệu quả, góp phần quan trọng nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên và toàn dân đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức thực hiện, vẫn còn nhiều vấn đề bất cập. Đó là, việc quán triệt, tổ chức, triển khai thực hiện có lúc, có nơi hiệu quả chưa cao. Hoạt động của hội đồng giáo dục quốc phòng và an ninh ở một số địa phương chưa đáp ứng yêu cầu. Công tác phối hợp giữa cơ quan, tổ chức có nơi còn thiếu chặt chẽ. Chương trình, nội dung, hình thức, biện pháp giáo dục, bồi dưỡng có mặt chưa theo kịp sự phát triển của tình hình thực tiễn. Đội ngũ giảng viên, giáo viên còn thiếu về số lượng, có mặt chưa đáp ứng yêu cầu đề ra về chất lượng; công tác phổ biến kiến thức quốc phòng và an ninh cho toàn dân, nhất là nơi biên giới, hải đảo, miền núi, vùng sâu, vùng xa còn gặp nhiều khó khăn, v.v.

Từ thực tiễn trên, để thực hiện thắng lợi quan điểm của Đảng về bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa”, công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cần thực hiện tốt một số vấn đề cơ bản sau:

Trước hết, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên và toàn dân đối với nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Đây là vấn đề có ý nghĩa quan trọng hàng đầu để thực hiện chiến lược bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa”. Bởi lẽ, chỉ khi nào đội ngũ cán bộ, đảng viên và toàn dân thấm nhuần truyền thống yêu nước, có lòng tự hào, tự tôn dân tộc; thấy rõ được giá trị của hòa bình, độc lập; nhận diện rõ những âm mưu, hành động chống phá của các thế lực thù địch, mới nêu cao ý thức, trách nhiệm, tích cực, chủ động tham gia vào sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, tạo lên bức tường thành vững chắc để ngăn chặn, đẩy lùi mọi nguy cơ chiến tranh, xung đột. Vì vậy, cần tiếp tục: “Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, của các cấp, các ngành đối với nhiệm vụ tăng cường quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc”². Kết hợp chặt chẽ giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh với giáo dục chính trị, lãnh đạo tư tưởng, phổ biến, giáo dục pháp luật, giúp cán bộ, đảng viên và toàn dân nhận thức rõ công tác giáo dục quốc phòng và an ninh là vấn đề có ý nghĩa chiến lược, nội dung quan trọng trong công tác quốc phòng, quân sự; thiết thực góp phần xây dựng tiềm lực chính trị - tinh thần, xây dựng “thế trận lòng dân”, tạo nền tảng cho xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân vững chắc; ngăn chặn, đầy lùi các nguy cơ chiến tranh, xung đột, bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa”.

Hai là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, hiệu lực quản lý của Nhà nước từ Trung ương đến cơ sở đối với công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh. Đây là nguyên tắc và là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng của cấp ủy, chính quyền, hội đồng giáo dục quốc phòng, an ninh các cấp, đã được xác định rõ trong Điều 5, Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh năm 2013. Giáo dục quốc phòng và an ninh phải đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, là trách nhiệm của hệ thống chính trị và toàn dân, trong đó Nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Thực hiện tốt nguyên tắc này, góp phần “xây dựng và phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân”, củng cố vững chắc thế trận quốc phòng toàn dân và thế trận an ninh nhân dân cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Do đó, cần huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị; tăng cường hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo của cấp ủy, sự quản lý, điều hành của chính quyền và người đứng đầu các cơ quan, tổ chức trong triển khai công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh một cách đồng bộ, triệt để và thống nhất. Cấp ủy, chính quyền và người đứng đầu các cơ quan, tổ chức cần chủ động rà soát, bổ sung và thực hiện kế hoạch, chương trình, đề án giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho các đối tượng, phù hợp với đặc điểm, điều kiện của cơ quan, đơn vị, địa phương, cơ sở. Lấy kết quả thực hiện công tác này là một tiêu chí đánh giá năng lực lãnh đạo, quản lý của cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền và cán bộ chủ trì các cấp. Chú trọng phát huy vai trò tham mưu của cơ quan quân sự, công an trong phối hợp công tác với các ban, ngành, đoàn thể, giúp cấp ủy, chính quyền địa phương lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện.

Ba là, tiếp tục đổi mới chương trình, nội dung giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, an ninh phù hợp với các đối tượng và yêu cầu của thực tiễn. Hiện nay, tình hình thế giới, khu vực có những biến động khôn lường, diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo, gây ra khó khăn, thách thức không nhỏ đến việc đảm bảo quốc phòng, an ninh của các quốc gia. Tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, biển, đảo, nhất là trên khu vực Biển Đông tiếp tục diễn ra căng thẳng, phức tạp, quyết liệt hơn. Vấn đề đối tác, đối tượng chuyển hóa mau lẹ, khó đoán định. Các thế lực thù địch tiếp tục đẩy mạnh hoạt động “diễn biến hòa bình”, kích động ly khai, bạo loạn lật đổ; thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, “phi chính trị hóa” Quân đội với nhiều thủ đoạn tinh vi, quyết liệt và trực diện hơn, gây ra nhiều khó khăn, phức tạp cho nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, đòi hỏi phải tiếp tục đổi mới chương trình, nội dung giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh phù hợp với từng đối tượng và tình hình thực tiễn. Do đó, cần kịp thời bổ sung, cập nhật quan điểm, tư duy, nhận thức mới của Đảng về quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc, nhất là quan điểm Đại hội XIII; Chiến lược Bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; Chiến lược Quốc phòng Việt Nam; Chiến lược Quân sự Việt Nam; Chiến lược Bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng và các chiến lược chuyên ngành mới được ban hành. Tiếp tục giáo dục lòng yêu nước, tinh thần tự hào, tự tôn dân tộc; yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; thống nhất, nâng cao nhận thức về đối tác và đối tượng. Đồng thời, cập nhật kịp thời sự phát triển của khoa học, công nghệ quân sự tiên tiến, các loại vũ khí, trang bị hiện đại, những tư tưởng, học thuyết quân sự, phương thức tác chiến mới trên thế giới hiện nay; vạch trần âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, đề cao tinh thần cảnh giác, chủ động đấu tranh làm thất bại âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch. Qua đó, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, tạo sự đồng thuận trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc.

Bốn là, chuẩn hóa, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh. Trong những năm qua, đội ngũ giáo viên, giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh đã từng bước được chuẩn hóa, chất lượng không ngừng được nâng lên, nhất là ở các cơ sở đào tạo trong Quân đội, đã góp phần quan trọng nâng cao chất lượng công tác này. Tuy nhiên, do tính chất đặc thù nên công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng gặp nhiều khó khăn, cơ cấu đội ngũ còn nhiều bất cập; trình độ, năng lực, kinh nghiệm, phương pháp giảng dạy không đồng đều; chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên một số mặt chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra. Để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, cần tiếp tục bổ sung, hoàn thiện tiêu chuẩn giáo viên, giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh; đẩy mạnh công tác tạo nguồn, nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên giáo dục quốc phòng và an ninh; làm tốt công tác quy hoạch, kiện toàn đội ngũ giáo viên, giảng viên có đủ số lượng, đạt chuẩn chất lượng, xây dựng biên chế cơ hữu và có chính sách ưu tiên tuyển dụng hợp lý; chú trọng bố trí, sắp xếp, sử dụng đội ngũ giảng viên, nhất là sĩ quan biệt phái ở các cơ sở đào tạo. Tăng cường tập huấn, bồi dưỡng nâng cao năng lực, trình độ, phương pháp cho đội ngũ giáo viên, giảng viên. Chuẩn bị đầy đủ điều kiện để mở mã ngành đào tạo sau đại học chuyên ngành giáo dục quốc phòng và an ninh, tạo cơ sở nâng cao chất lượng, đẩy nhanh chuẩn hóa đội ngũ giáo viên, giảng viên.

Bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa” vừa là quan điểm, vừa là phương châm chỉ đạo đúng đắn của Đảng, cần phải được quán triệt sâu rộng, thực hiện linh hoạt, sáng tạo bằng tổng thể các nhiệm vụ, giải pháp, trong đó, đổi mới, tăng cường giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh là vấn đề có ý nghĩa hết sức quan trọng nhằm thống nhất về nhận thức, tư tưởng và hành động, tạo cơ sở xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước.

Thượng tá, TS. BÙI ĐÌNH TIỆP, Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
____________________

1 - ĐCSVN – Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập I, Nxb CTQGST,  H. 2021,  tr. 155.

2 - Sđd,  tr. 161.