Nghị quyết Đại hội XII của Đảng xác định, xây dựng, chỉnh đốn Đảng là nhiệm vụ trọng tâm, được đặt lên hàng đầu. Trong đó, tăng cường đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên là nội dung cần thiết và hệ trọng, có ý nghĩa sống còn đối với sinh mệnh của Đảng và sự tồn vong của chế độ.

GS.TS Hoàng Chí Bảo truyền đạt một số nội dung Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XII tới các cán bộ đoàn tỉnh Bắc Giang. (Ảnh: baobacgiang.com.vn)

1. Tăng cường đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên - khâu đột phá lý luận và thực tiễn trong xây dựng Đảng

Xây dựng Đảng về đạo đức là một trong những điểm mới, rất căn bản và trọng yếu trong việc mở rộng nội dung xây dựng Đảng, được Đảng ta đề ra tại Đại hội XII: “Tập trung thực hiện mục tiêu: xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức”¹. Ngay từ khi thành lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh - người sáng lập và rèn luyện Đảng ta - luôn đặc biệt coi trọng đạo đức cách mạng của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Theo Người, để làm tròn sứ mệnh của mình, Đảng không chỉ có lý luận tiên phong dẫn đường, là chủ nghĩa Mác – Lê-nin, mà Đảng còn phải tiêu biểu cho đạo đức và văn hóa. Đạo đức cách mạng là nền tảng, gốc rễ làm cho bản chất Đảng được giữ vững và phát huy, quyền lực không bị biến dạng và tha hóa, nhân cách đảng viên không bị suy thoái, hư hỏng; bảo đảm cho Đảng làm tròn sứ mệnh của đội tiền phong chiến đấu của giai cấp công nhân, của dân tộc và của nhân dân lao động. Thực tiễn cách mạng của Đảng và của dân tộc hơn tám thập kỷ qua, nhất là trong công cuộc đổi mới đã cho thấy, đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên có vai trò quan trọng và tác dụng to lớn đối với sự phát triển của đất nước và sự trưởng thành của Đảng. Vì vậy, trong suốt tiến trình cách mạng, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn chăm lo giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng của đội ngũ cán bộ, đảng viên, xây dựng Đảng thực sự trong sạch, vững mạnh, xứng đáng là người lãnh đạo, người đầy tớ tận tụy và trung thành của nhân dân.

Mặc dù vậy, đây là lần đầu tiên Đảng ta đưa nội dung xây dựng Đảng về đạo đức - một dung quan trọng trong công tác xây dựng Đảng - vào trong Văn kiện. Đó vừa là định hướng thực tiễn, vừa là chỉ số đánh giá kết quả xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay. Thực hiện tốt nội dung này, sẽ góp phần ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đủ năng lực, phẩm chất và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, đảm bảo cho Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Đây chính là khâu đột phá lý luận và thực tiễn về xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong điều kiện Đảng cầm quyền, lại duy nhất cầm quyền như Đảng ta, đang thực thi trọng trách lịch sử mà dân tộc và nhân dân ủy thác: lãnh đạo thành công sự nghiệp đổi mới và hội nhập quốc tế, vì một Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

2. Thực trạng phẩm chất đạo đức, lối sống và việc giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên

Lịch sử đấu tranh cách mạng vẻ vang của Đảng suốt 86 năm qua, trong đó với 30 năm Đảng lãnh đạo công cuộc đổi mới, giành được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử là minh chứng thuyết phục cho đánh giá của Hồ Chí Minh: “Đảng ta là đạo đức, là văn minh”. Đạo đức của Đảng cách mạng, của người cách mạng được hội tụ, kết tinh ở tư tưởng - đạo đức - phong cách Hồ Chí Minh. Người đã suốt đời nêu gương, đã truyền dẫn và tỏa sáng tấm gương đạo đức trong Đảng, trong dân, tạo nên nguồn xung lực đặc biệt để thúc đẩy lớp lớp cán bộ, đảng viên; thuyết phục và cổ vũ toàn thể đồng bào, chiến sĩ kiên trung, bất khuất trước trước kẻ thù, vững vàng trước khó khăn, gian khổ, một lòng “vì Nước quên thân, vì Dân phục vụ”, “Trung với Đảng, hiếu với Dân”, suốt đời là công bộc của dân. Đó là tinh thần đặt lợi ích của dân tộc lên trên hết, hy sinh lợi ích cá nhân vì lợi ích chung của hàng vạn, hàng triệu cán bộ, đảng viên trong hệ thống các cơ quan đảng, chính quyền, đoàn thể chính trị. Đó là một cuộc chiến quyết liệt, tự vượt lên chính mình để có đủ cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, giữ vững chủ nghĩa, ít lòng tham muốn vật chất, vượt qua những cám dỗ bất minh của danh và lợi để đưa dân tộc phát triển, v.v. Điều đó cắt nghĩa nguyên nhân làm nên uy tín và ảnh hưởng của Đảng trong xã hội và trong nhân dân. Nhân dân giữ trọn niềm tin yêu với Đảng, tự hào xem Đảng là Đảng của mình.

Trong đội ngũ gần năm triệu đảng viên của Đảng hiện nay, có không ít những tấm gương như thế. Đây là mặt tích cực, chủ đạo trong nhìn nhận, đánh giá thực trạng đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên. Thế hệ đảng viên lão thành, đã nhiều chục năm tuổi Đảng, được rèn luyện, thử thách trong đấu tranh cách mạng, nay dù ở cương vị nào vẫn luôn trung kiên, giữ vững phẩm chất người cách mạng, thể hiện và phát huy trong đời sống hằng ngày, trong hoạt động thực tiễn và công tác; nêu gương cho các thế hệ sau về lập trường, đạo đức, lối sống, về niềm tin vào Đảng, gắn bó với quần chúng nhân dân. Đội ngũ cán bộ, đảng viên đang trực tiếp tham gia công tác trên mọi lĩnh vực đã nêu cao trách nhiệm trước cuộc sống của nhân dân, tích cực rèn luyện nâng cao học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ, trau dồi phẩm chất đạo đức, thực hành dân chủ, tôn trọng pháp luật, thực hiện nghị quyết, nguyên tắc và Điều lệ Đảng.

Tư cách người đảng viên còn thể hiện rõ ở những người lao động giỏi, người công dân gương mẫu và người chiến sĩ tiên phong trong đổi mới. Họ là những công nhân, nông dân, trí thức, doanh nhân thành đạt, những cán bộ dân vận và công tác đoàn thể, những nhà quản lý đã góp phần làm nên kết quả và thành tựu của đổi mới. Đã có không ít những cán bộ, đảng viên trong lực lượng vũ trang hy sinh, đổ máu ngay trong thời bình, khi phải chống trả tội phạm, chống cái ác, cái xấu để bảo vệ cuộc sống bình yên cho nhân dân. Trong thiên tai, biết bao cán bộ, đảng viên đã lăn lộn hết mình để bảo vệ cuộc sống và sự sống của dân, thậm chí hy sinh cả tính mạng. Biết bao cán bộ, chiến sĩ âm thầm chịu đựng gian khổ giữ gìn biên cương, biển, đảo của Tổ quốc. Thế hệ đảng viên trẻ, lớp người sinh ra và lớn lên trong đổi mới đang là nòng cốt trong lao động, sản xuất, làm nên nguồn tăng trưởng của nền kinh tế, làm chủ khoa học - công nghệ để đưa đất nước vào quỹ đạo của phát triển; tích cực tham gia các hoạt động “đền ơn đáp nghĩa”, tình nguyện, nhân đạo; có lối sống đẹp, vị tha, nhân ái,… đem lại cho đất nước, cho Đảng sinh lực, sức sống và sức chiến đấu mới, v.v. Đó chính là những minh chứng thực tế về đạo đức tốt đẹp trong Đảng, trong dân, trong xã hội ta vẫn luôn tỏa sáng, vẫn là đường hướng chủ đạo, tích cực, là nguồn nội sinh đích thực của tiềm lực dân tộc, là phẩm chất đạo đức, văn hóa của Đảng. Không có những xung lực tinh thần này, làm sao có được thành tựu của đổi mới, của hội nhập, của xây dựng đất nước, bảo vệ Tổ quốc trong ba thập kỷ qua. Cần khẳng định, phải tiếp tục nuôi dưỡng và phát huy những nhân tố ấy.

Bên cạnh đó, tàn dư của phong kiến, thực dân, mặt trái kinh tế thị trường, sự chống phá của các thế lực thù địch, sự thiếu tu dưỡng rèn luyện của một số cá nhân,... là nguyên nhân của những yếu kém, suy thoái, thậm chí hư hỏng về đạo đức trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên. Đó là một thực trạng nghiêm trọng, phổ biến và gây hậu quả rất nặng nề, làm suy giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng, gây bất bình trong xã hội và làm tổn thương đến uy tín, thanh danh của Đảng. Trong nội bộ Đảng và trong dân, ai cũng nhìn thấy và nhận rõ tình trạng đáng lo ngại này. Đó là các biểu hiện mà Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương 4 (khóa XII) đã chỉ ra, nổi lên là: 1. Biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, phai nhạt lý tưởng, niềm tin với Đảng, chế độ xã hội chủ nghĩa cũng như chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh. 2. Sự “trỗi dậy” của chủ nghĩa cá nhân, lối sống vị kỷ, vụ lợi, chạy theo các giá trị vật chất, xem thường các giá trị tinh thần; chỉ lo vun vén cho cá nhân, mà thờ ơ, lảng tránh trách nhiệm với Đảng, với Tổ quốc, với nhân dân. Những cán bộ, đảng viên mang những biểu hiện này, với họ, sinh hoạt Đảng chỉ còn là phương tiện để giữ lấy “đảng tịch” (danh nghĩa đảng viên) và tồn tại trong Đảng để mưu lợi, cầu danh, đoạt vị chứ không phải “sống” vì Đảng, vì dân, không còn gì là thiêng liêng, là lẽ sống và niềm tin nữa. 3. Tính trung thực (cả trong tư tưởng, chính trị và đạo đức) bị suy giảm nghiêm trọng, thậm chí có thể nói: bị bào mòn. Nói không đi đôi với làm. Nói những lời tốt đẹp nhưng sống và hành động lại xa lạ với những gì đã nói. Đó là hiện thân của thói đạo đức giả và thường được che đậy tinh vi, kín đáo. Điều đáng lo ngại nhất là tình trạng này dẫn tới những “giả chính trị”, “giả khoa học”, “giả đạo đức”, cũng là “một thứ giả nhân cách”. Nếu những thói hư, tật xấu này không bị vạch trần, lên án, thì những cái giả, thứ giả nêu trên, với mọi biểu hiện tinh vi của nó sẽ lộng hành, thao túng. Hậu quả là dẫn tới đảo lộn các giá trị, làm gay gắt thêm tình trạng suy đồi, làm suy yếu tổ chức, làm mất tín nhiệm của tư tưởng và làm băng hoại phẩm giá, nhân cách. 4. Kèn cựa địa vị, tranh chức tranh quyền, bằng mọi thủ đoạn để chạy chọt các mối quan hệ, tìm kiếm những liên kết lợi ích nhóm bất chính “lợi mình hại người”, dùng tiền bạc do tham nhũng mà có để mua chức, mua danh, bất chấp cả liêm sỉ, đạo lý. Loại người này sống và hành xử theo một triết lý đáng phẫn nộ: “Cái gì cũng mua được bằng tiền”, “cái gì không mua được bằng tiền thì sẽ mua được bằng rất nhiều tiền”. Họ chẳng những là những kẻ không có đạo đức mà còn phá hủy đạo đức trong Đảng. 5. Nạn tham nhũng tồn tại kéo dài, ngày càng diễn biến phức tạp và tinh vi, gây nên sự nhức nhối về đạo đức trong Đảng, sự phản cảm lớn nhất đối với nhân dân và xã hội, v.v. Mảng tối phản diện này, nếu không được ngăn chặn và đẩy lùi nó, sẽ lấn át cả mảng sáng trong đời sống đạo đức của Đảng. Vì vậy, phải đặt xây dựng chỉnh đốn Đảng về đạo đức lên hàng đầu, nếu không, việc xây dựng Đảng về tư tưởng, chính trị, tổ chức chẳng những không thực hiện được, mà sức chiến đấu, năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng cũng sẽ bị ảnh hưởng và yếu đi nghiêm trọng. Tâm trạng xã hội và ý nguyện của nhân dân lúc này là thiết tha mong muốn, cũng đồng thời nghiêm khắc đòi hỏi, Đảng phải trong sạch, vững mạnh bắt đầu từ đạo đức. Cán bộ, đảng viên phải chứng tỏ trên thực tế, bằng việc làm, bằng ứng xử và hành xử là những người có đạo đức.

3. Một số giải pháp chủ yếu, cấp bách để tăng cường đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên

Đặt lên hàng đầu tiêu chuẩn về đạo đức cách mạng, “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư” khi xem xét kết nạp, đánh giá đảng viên và tổ chức đảng; khi lựa chọn, tuyển chọn cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, đặc biệt ở cấp chiến lược. Lẽ dĩ nhiên, đạo đức phải gắn chặt với tài năng, đảm bảo người trong Đảng (đảng viên) và người được Đảng, Nhà nước, Mặt trận, đoàn thể lựa chọn làm cán bộ lãnh đạo, quản lý phải là người thực đức và thực tài. Muốn vậy, phải công khai, công bằng, công minh trong đánh giá, phải lắng nghe tiếng nói nhận xét, đánh giá từ phía người dân, dựa hẳn vào dân trong công tác xây dựng Đảng, trong công tác tổ chức cán bộ của Đảng.

Gắn liền với việc chấn chỉnh đạo đức, phải siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong Đảng, trong Nhà nước và trong hệ thống chính trị theo Điều lệ Đảng (bộ luật tối cao của Đảng), theo Hiến pháp và luật pháp. Xử lý phải nghiêm minh, công khai, tôn trọng và thực hiện đúng quyền bình đẳng của tất cả đảng viên trước Điều lệ Đảng, của tất cả các công dân trước Hiến pháp và luật pháp, không có ngoại lệ, không có vùng cấm. Thực hiện chỉnh đốn Đảng, trước hết chỉnh đốn về đạo đức theo đúng nghĩa nghiêm ngặt của từ “chỉnh đốn”, tức là phải có những biện pháp mạnh để thanh lọc “những con sâu bỏ dầu nồi canh” trong Đảng như “chỉ thị thanh Đảng” thời V.I. Lê-nin và thực hiện lời dạy của Hồ Chí Minh “Trừng trị tất cả những kẻ bất liêm, bất kể chúng là ai” để lấy lại sự trong sạch và sự công bằng chính trực của Đảng. Những vi phạm đạo đức và kỷ luật của cán bộ, đảng viên đã được xác minh, kết luận rõ thì phải nhanh chóng xử lý, đưa ra khỏi cơ quan lãnh đạo và các cương vị, chức trách dù chỉ mới vào nhiệm kỳ hay chưa hết nhiệm kỳ, ở tất cả các cấp, từ Trung ương tới địa phương và cơ sở. Phải công khai, minh bạch trên các phương tiện thông tin cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân biết.

Bảo đảm cho toàn Đảng, từ chi bộ trở lên quán triệt sâu sắc, thực hiện nghiêm các nghị quyết của Đảng về xây dựng, chỉnh đốn Đảng; nhất là Nghị quyết Đại hội XII, Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII), gắn chặt xây dựng và thực hành đạo đức trong Đảng với phòng chống, ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Triển khai sâu rộng trong toàn Đảng, toàn dân và toàn quân Chỉ thị 05-CT/TW, ngày 15-5-2015 của Bộ Chính trị về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Từ nâng cao nhận thức, phải chuyển thành hành động bằng cách thực hành đạo đức cách mạng theo tấm gương sáng đạo đức Hồ Chí Minh: thiết thực, hiệu quả, bền bỉ, lâu dài, tự nguyện, tự giác như một nhu cầu văn hóa của mỗi người, mỗi tổ chức.

Xác lập một hệ thống chế tài để thúc đẩy việc nêu gương của cấp ủy, người đứng đầu cấp ủy, cơ quan chính quyền, đoàn thể ở mọi lúc, mọi nơi; gắn việc xây dựng và thực hành đạo đức trong Đảng với đột phá về công tác tổ chức và cán bộ. Bằng mọi biện pháp nghiêm ngặt để kiểm soát và xử lý tình trạng chạy chức, chạy quyền, chạy bằng cấp, chạy huân chương, chạy luân chuyển; xóa bỏ sự tệ hại của cơ chế “xin - cho”, “duyệt - cấp”, bởi nó đã gây ra bao hậu quả nặng nề làm hỏng thể chế, làm suy yếu tổ chức, làm lệch lạc nhân cách cán bộ, gây bất bình trong xã hội và nhân dân.

Đổi mới công tác giáo dục tư tưởng và đạo đức, đủ sức tạo ra những chuyển biến tích cực về đạo đức trong Đảng, trong xã hội theo tinh thần chấn hưng đạo đức. Xây dựng bộ luật đạo đức xã hội làm cơ sở để giáo dục đạo đức công dân, nhất là giáo dục đạo đức cho đảng viên, cho thế hệ trẻ. Tăng cường giáo dục lương tâm, danh dự, liêm sỉ trong Đảng, nhất là đối với các đảng viên có chức vụ thấm nhuần lời dạy của Hồ Chí Minh: “phải biết rằng tham lam là một điều rất đáng xấu hổ”; tham ô, tham nhũng là một tội ác với dân, với nước. Đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI) về xây dựng văn hóa và con người, xây dựng giá trị con người Việt Nam theo các đặc trưng dân tộc - văn hóa - dân chủ - khoa học của nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Đẩy mạnh tuyên truyền trên mọi phương tiện thông tin đại chúng để đưa giáo dục đạo đức thành nền nếp thường xuyên, có tác động và hiệu ứng mạnh tới cán bộ, đảng viên trong Đảng, trong đội ngũ công chức Nhà nước và trong xã hội.

Tăng cường đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên, không chỉ là quyết tâm chính trị, mà phải trở thành hành động của toàn Đảng, mỗi cán bộ, đảng viên, của cả hệ thống chính trị với sự hỗ trợ, giúp đỡ của toàn dân đối với Đảng của mình, làm cho Đảng thực sự trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu và bản lĩnh cầm quyền, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

GS,TS. HOÀNG CHÍ BẢO, Chuyên gia cao cấp, nguyên Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương

______________       

1 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb CTQG, H. 2016, tr. 202.