“Người trước, súng sau” là một trong những nội dung đặc sắc trong tư tưởng Hồ Chí Minh, đến nay vẫn còn nguyên giá trị, cần được tiếp tục nghiên cứu, vận dụng vào xây dựng Quân đội nhân dân, nền quốc phòng toàn dân vững mạnh, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm các chiến sĩ lực lượng phòng không bảo vệ Thủ đô ngày 25/9/1966. Ảnh tư liệu

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong mối quan hệ giữa con người và vũ khí, trang bị, con người luôn giữ vai trò quan trọng, quyết định, vì con người vừa là chủ thể sản xuất, chế tạo, sửa chữa, cải tiến, vừa là chủ thể sử dụng, phát huy tính năng, công dụng của các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật. Người khẳng định: “Không thể cậy vũ khí mà có thể quyết định được thắng lợi. Phải xem những người cầm vũ khí có phải là những chiến sĩ hăng hái đánh trận không”¹. Bởi, vũ khí, trang bị có tối tân, hiện đại đến đâu đi nữa, nhưng nếu người sử dụng không có trình độ, kỹ năng tốt sẽ không làm chủ được vũ khí, trang bị; không có tinh thần, ý chí chiến đấu dũng cảm, không có ý thức, trách nhiệm trong sử dụng thì vũ khí, trang bị đó cũng trở thành vô dụng. Do đó, con người phải được giáo dục, huấn luyện, rèn luyện, tập hợp, tổ chức thành lực lượng chặt chẽ, thống nhất thì mới phát huy cao nhất tính năng, tác dụng của vũ khí, trang bị trong chiến đấu.

Cùng với đề cao vị trí, vai trò nhân tố con người, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng khẳng định vai trò quan trọng của vũ khí, trang bị trong hoạt động quân sự: “Khởi nghĩa thì phải có vũ khí. Đó là một trong những vấn đề rất quan trọng của cách mạng”². Để vũ khí, trang bị biến thành sức mạnh vật chất to lớn, phát huy cao độ tính năng, tác dụng của từng loại vũ khí trong chiến đấu, Người luôn động viên cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang và nhân dân phát huy tinh thần tự lực, tự cường, chủ động, sáng tạo, sử dụng có hiệu quả các loại vũ khí, phương tiện sẵn có; kết hợp chặt chẽ các loại vũ khí, trang bị thô sơ với hiện đại để đánh giặc.

Thấm nhuần sâu sắc tư tưởng “người trước, súng sau” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng ta luôn coi trọng, giải quyết hiệu quả mối quan hệ giữa con người và vũ khí, trang bị, vận dụng sáng tạo để xây dựng Quân đội nhân dân, nền quốc phòng toàn dân vững mạnh. Nhờ đó, từ 34 chiến sĩ ban đầu với vũ khí, trang bị thô sơ, chủ yếu là gậy tầm vông, giáo mác, Quân đội ta đã không ngừng trưởng thành, lớn mạnh, cùng với toàn dân lập lên nhiều chiến công hiển hách, đánh bại thực dân, đế quốc xâm lược, giành độc lập, thống nhất đất nước. Bước vào thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tư duy của Đảng về xây dựng Quân đội nhân dân, nền quốc phòng toàn dân có bước phát triển quan trọng và ngày càng hoàn thiện với phương châm cốt lõi là phát huy cao độ sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, kết hợp chặt chẽ nhân tố con người với vũ khí, trang bị. Nghị quyết số 24-NQ/TW, ngày 16/4/2018 của Bộ Chính trị (khóa XII) về “Chiến lược quốc phòng Việt Nam”, chỉ rõ: kiên định phương châm “người trước, súng sau”, lấy con người là trung tâm, trọng tâm trong công tác quốc phòng. Xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao có phẩm chất, bản lĩnh, trình độ, năng lực hoạt động thực tiễn trong sự nghiệp quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn dân, bảo vệ vững chắc hòa bình, giữ vững chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ mà không phải tiến hành chiến tranh; tăng cường tiềm lực quốc phòng và an ninh; xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc; sự nghiệp quốc phòng là “của dân, do dân, vì dân”. Đặc biệt, Nghị quyết số 44-NQ/TW, ngày 24/11/2023 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XIII) về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”, xác định: phát huy vai trò to lớn của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; thực hiện hiệu quả đường lối quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân, xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc; “dựa vào dân, lấy dân là gốc, khơi dậy, phát huy ý chí tự lực, tự cường, truyền thống văn hóa, yêu nước, sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, lấy yên dân là nhân tố quyết định mọi thắng lợi của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Đây không chỉ là sự kế thừa, phát huy truyền thống đánh giặc, giữ nước đặc sắc của dân tộc, mà còn là sự kiên định và vận dụng sáng tạo tư tưởng “người trước, súng sau” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, của Đảng ta. Nhờ đó, sức mạnh quốc phòng không ngừng được củng cố, tăng cường, thế trận quốc phòng toàn dân, đặc biệt là “thế trận lòng dân” được củng cố ngày càng vững chắc, góp phần giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước.

Hiện nay, tình hình an ninh, chính trị thế giới, khu vực diễn biến rất nhanh, phức tạp, khó dự báo. Các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị trong và ngoài nước triệt để lợi dụng những sự việc, vấn đề nhạy cảm để chống phá Đảng, Nhà nước, Quân đội với nhiều thủ đoạn tinh vi, thâm độc. Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, Đảng ta xác định xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh, tạo sức mạnh toàn diện, cân đối, đồng bộ, nhằm ngăn chặn, đẩy lùi nguy cơ chiến tranh và sẵn sàng đánh thắng khi xảy ra chiến tranh. Đây là chủ trương hoàn toàn đúng đắn, khoa học, vừa mang tính cấp thiết, vừa cơ bản, lâu dài, phù hợp với đường lối, nghệ thuật quân sự, truyền thống, điều kiện của đất nước ta, cần được tiến hành với các giải pháp đồng bộ, hiệu quả; nhất là, cần tiếp tục quán triệt, vận dụng sáng tạo tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về “người trước, súng sau” vào quá trình tổ chức, thực hiện, với một số nội dung chủ yếu sau:

Đại tướng Phan Văn Giang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng kiểm tra sẵn sàng chiến đấu tại Trung đoàn 927 thuộc Quân chủng Phòng không - Không quân. Nguồn: phongkhongkhongquan.vn

Một là, nâng cao nhận thức về vai trò của con người trong xây dựng Quân đội nhân dân, nền quốc phòng toàn dân. Quán triệt tư tưởng “người trước, súng sau” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cấp ủy, tổ chức đảng và hệ thống chính trị các cấp đẩy mạnh giáo dục, tuyên truyền nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của nhân tố con người trong mối quan hệ với vũ khí, trang bị cũng như vai trò, sự cần thiết của vũ khí, trang bị trong hoạt động quân sự, quốc phòng. Đặc biệt, cần làm rõ vai trò to lớn của nhân dân, sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc; sự đúng đắn, sáng tạo của đường lối xây dựng nền quốc phòng toàn dân, tiến hành chiến tranh nhân dân; tư duy mới của Đảng về bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa. Trên cơ sở đó, tiếp tục khẳng định sức mạnh, lực lượng quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc là của toàn dân; trong đó, lực lượng vũ trang giữ vai trò nòng cốt. Chú trọng giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc; quyền lợi, trách nhiệm và nghĩa vụ của công dân đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đồng thời, tích cực đấu tranh với những nhận thức sai trái, luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, phản động về thuyết “vũ khí luận”. Qua đó, nâng cao nhận thức, trách nhiệm trong quán triệt, vận dụng tư tưởng “người trước, súng sau” của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào xây dựng Quân đội nhân dân, nền quốc phòng toàn dân vững mạnh.

Hai là, xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh, thực sự là nòng cốt của sự nghiệp quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Đây là nhiệm vụ quan trọng thường xuyên của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân và cả hệ thống chính trị; trong đó, Quân đội giữ vai trò nòng cốt. Vì vậy, cần quán triệt, thực hiện nghiêm các chiến lược, nghị quyết của Đảng, tập trung xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, tạo tiền đề vững chắc, phấn đấu năm 2030 xây dựng Quân đội hiện đại. Để đạt hiệu quả, trước hết lãnh đạo, chỉ huy các cấp phải thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh về nhân tố con người, tập trung xây dựng đơn vị vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức, góp phần tạo sức mạnh tổng hợp để hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Tập trung giáo dục, rèn luyện cho cán bộ, chiến sĩ có bản lĩnh chính trị kiên định, vững vàng, phẩm chất đạo đức trong sáng; tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và Nhân dân, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân; có trình độ năng lực giỏi, ý thức tổ chức kỷ luật nghiêm, có ý chí quyết tâm cao; dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới, sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích chung. Tổ chức huấn luyện toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm, sát yêu cầu thực tiễn, nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao.

Ba là, chăm lo xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc, tạo nền tảng, động lực mạnh mẽ xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh. Quán triệt tư tưởng “người trước, súng sau” của Hồ Chí Minh, cần chú trọng chăm lo bồi dưỡng sức dân, phát huy vai trò to lớn của nhân dân trong sự nghiệp quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Tiếp tục đẩy mạnh phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, xóa đói, giảm nghèo, không ngừng cải thiện, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, vùng đặc biệt khó khăn. Tích cực thu hẹp khoảng cách giàu, nghèo, khoảng cách giữa các vùng, miền; thực hiện tiến bộ, công bằng và đảm bảo an sinh xã hội, làm cho mọi người dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, “không để ai bị bỏ lại phía sau”. Tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân; quan tâm đến lợi ích, nguyện vọng chính đáng của nhân dân; giải quyết triệt để những vấn đề gây bức xúc trong nhân dân, tạo sự đồng thuận cao trong xã hội, v.v. Đây chính là những việc làm thiết thực để xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc; động viên toàn dân tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh.

Bốn là, đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng theo hướng chủ động, tự lực, tự cường, lưỡng dụng, hiện đại. Cùng với xây dựng nhân tố con người, cần thực hiện tốt công tác bảo đảm vũ khí, trang bị kỹ thuật cho Quân đội. Tiếp tục triển khai thực hiện Nghị quyết số 08-NQ/TW, ngày 26/01/2022 của Bộ Chính trị (khóa XIII) “Về đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng đến năm 2030 và những năm tiếp theo” theo hướng chủ động, tự lực, tự cường, lưỡng dụng, hiện đại, trở thành mũi nhọn của công nghiệp quốc gia, góp phần bảo đảm vũ khí, trang bị cho Quân đội và tăng cường tiềm lực, sức mạnh quốc phòng của đất nước. Tập trung nghiên cứu, sản xuất được các loại vũ khí có ý nghĩa chiến lược, có khả năng răn đe hiệu quả, làm nòng cốt để nhân lên sức mạnh tổng hợp của đất nước, đáp ứng yêu cầu cấp bách nhất về quân sự, quốc phòng trên các hướng chiến lược và hiện đại hóa một số quân chủng, binh chủng, lực lượng nòng cốt. Đồng thời, đẩy mạnh hợp tác quốc tế, đa dạng hóa các nguồn lực trong phát triển công nghiệp quốc phòng, tham gia tích cực vào thị trường vũ khí và công nghệ quân sự của thế giới, khu vực,… đáp ứng mục tiêu xây dựng Quân đội hiện đại.

Tư tưởng “người trước, súng sau” của Hồ Chí Minh đến nay vẫn vẹn nguyên giá trị, cần được tiếp tục quán triệt, vận dụng sáng tạo để xây dựng Quân đội nhân dân, nền quốc phòng toàn dân vững mạnh, góp phần tăng cường sức mạnh của đất nước, ngăn ngừa, đẩy lùi nguy cơ chiến tranh, xung đột, bảo vệ vững chắc Tổ quốc từ sớm, từ xa.

Đại tá, TS. BÙI ĐÌNH TIỆP, Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
____________________       

1 - Hồ Chí Minh – Toàn tập, Tập 4, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 527.

2 - Viện Lịch sử quân sự Việt Nam – Hồ Chí Minh biên niên sự kiện quân sự (1919 - 1969), Nxb QĐND, H. 2011, tr. 103.