Hơn 40 năm tham gia hoạt động cách mạng, đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng trong Quân đội, Đại tướng Lê Trọng Tấn đã để lại những dấu ấn sâu đậm. Tên tuổi của Đồng chí gắn liền với nhiều đơn vị, nhiều chiến trường, nhiều chiến công trong suốt 02 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ và trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc. Cả trên cương vị là người trực tiếp chỉ huy chiến đấu trên chiến trường cũng như nhà tham mưu chiến lược, Đồng chí đều tỏ rõ là nhà quân sự mưu lược, quyết đoán, có đóng góp lớn vào những thắng lợi của Quân đội và cách mạng Việt Nam.

Đồng chí Lê Trọng Tấn (ngoài cùng bên trái) tại Sở Chỉ huy chiến dịch Quảng Trị năm 1972. Ảnh tư liệu TTXVN

1. Nhà chỉ huy quân sự tài năng, quyết đoán trên chiến trường

Là một trong những trung đoàn trưởng, đại đoàn trưởng đầu tiên của Quân đội ta, trở thành Đại tướng, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, trải qua 02 cuộc kháng chiến và chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, Đồng chí Lê Trọng Tấn liên tục giữ nhiều trọng trách lớn, trực tiếp tham gia và chỉ huy nhiều trận đánh, nhiều chiến dịch lớn nhỏ, có ý nghĩa chiến lược quyết định, tỏ rõ là nhà chỉ huy quân sự tài năng, quyết đoán trên chiến trường. Mỗi khi nhận nhiệm vụ, trước mỗi trận đánh, mỗi chiến dịch, Đồng chí đều cùng tập thể chỉ huy đơn vị nỗ lực khắc phục mọi khó khăn, đạp bằng mọi gian khổ, quyết tâm hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Với tầm nhìn, bản lĩnh, tư duy quân sự sắc sảo, nhạy bén, linh hoạt và kiên quyết trong xử trí các tình huống, Đồng chí đã quán triệt tư tưởng chiến lược tiến công, lấy ít địch nhiều, lấy chất lượng cao thắng số lượng đông, kết hợp chặt chẽ các yếu tố: lực, thế, thời, mưu và vận dụng sáng tạo đường lối chiến tranh nhân dân, nghệ thuật quân sự của Đảng vào thực tiễn. Trên cơ sở nắm chắc và phán đoán đúng âm mưu, hành động của đối phương, Đồng chí luôn biết tổ chức, sử dụng lực lượng hợp lý, vận dụng nhiều cách đánh sáng tạo, phù hợp với từng chiến trường, từng đối tượng cụ thể. Tư tưởng chỉ đạo của Đồng chí là “phải buộc địch đánh theo cách đánh của ta”, không để chúng phát huy sở trường “dắt ta theo lối đánh của nó”. Tài cầm quân của Đồng chí được thể hiện cả trong chỉ huy chuẩn bị chiến trường, tổ chức điều hành chiến dịch, khả năng phán đoán ý đồ của địch, đưa ra quyết định đúng đắn và chính xác ở những thời điểm quyết định. Các hình thức chiến thuật, như: đánh điểm diệt viện, vây điểm diệt viện, đánh công kiên, vận động tiến công kết hợp chốt,… được Đồng chí vận dụng rất linh hoạt, sáng tạo, v.v.

Với tài thao lược và kinh nghiệm chỉ huy tác chiến dạn dày, Đại tướng Lê Trọng Tấn đã được Đảng, Quân đội tín nhiệm giao nhiều trọng trách trên khắp các chiến trường từ Bắc vào Nam và làm nhiệm vụ quốc tế; cả trong kháng chiến và trong hòa bình, xây dựng Tổ quốc. Đồng chí đã trực tiếp chỉ đạo, chỉ huy các đơn vị, góp phần giành thắng lợi trong nhiều chiến dịch lớn, có ý nghĩa quyết định ở tầm chiến lược của cả hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ. Điển hình là các chiến dịch: Sông Thao (1949), Biên Giới (1950),... Thượng Lào (1953), Điện Biên Phủ (1954), Đồng Xoài, Bàu Bàng - Dầu Tiếng (1965), Gianxơn Xiti (1967),... Đường 9 - Nam Lào, Cánh đồng Chum (1971), Trị - Thiên (1972), đặc biệt là Chiến dịch Huế - Đà Nẵng và Chiến dịch Hồ Chí Minh (1975).

Một điều đặc biệt là, trong hai trận quyết chiến chiến lược cuối cùng của cả hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, Đồng chí là chỉ huy của hai đơn vị đánh vào trung tâm sào huyệt, bắt sống chỉ huy đầu não của địch (bắt sống tướng Đờ Cát (1954) và bắt sống toàn bộ nội các chính quyền Sài Gòn - cắm cờ trên nóc Dinh Độc Lập (năm 1975), góp phần xứng đáng vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.

Trong chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam, đồng chí Lê Trọng Tấn được cử làm Tư lệnh Mặt trận Tây Nam (1978 - 1979). Với tài thao lược, Đồng chí đã chỉ huy quân và dân ta phối hợp chặt chẽ với quân và dân Campuchia bảo vệ vững chắc biên cương lãnh thổ của Tổ quốc, góp phần đánh đổ chế độ diệt chủng Pôn Pốt, giải phóng Thủ đô Phnôm Pênh (07/01/1979), giúp nhân dân Campuchia hồi sinh và xây dựng lại đất nước.

2. Nhà tham mưu chiến lược quân sự xuất sắc, sáng tạo, mưu lược

Bằng thực tiễn kinh nghiệm trận mạc và hoạt động nghiên cứu, tổng kết tác chiến, Đồng chí Lê Trọng Tấn là một vị tướng có những đóng góp to lớn vào kho tàng lý luận quân sự và nghệ thuật chỉ đạo, chỉ huy tác chiến chiến lược, chiến dịch; tác chiến của các binh đoàn chủ lực, hiệp đồng quân binh chủng; xây dựng yếu tố con người, chuẩn bị lực lượng và thế trận để giành thắng lợi quyết định trong chiến tranh. Đồng chí là người trực tiếp xây dựng và tham mưu nhiều kế hoạch quân sự đúng đắn, sáng tạo, đề xuất nhiều chủ trương và giải pháp phù hợp, nhằm nâng cao sức mạnh chiến đấu của các lực lượng vũ trang; có công lớn trong xây dựng, củng cố cơ quan tham mưu chiến lược và ngành tham mưu Quân đội nhân dân Việt Nam.

Những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, trong điều kiện vô cùng khó khăn, gian khổ, trên cương vị Trung đoàn trưởng Trung đoàn Sơn La (Trung đoàn 148), khi đơn vị buộc phải tạm thời rút khỏi chiến trường Tây Bắc, Đồng chí đã đề xuất và triển khai hiệu quả việc xây dựng các đội vũ trang tuyên truyền ở lại trụ bám, vừa thực hiện nhiệm vụ tiêu hao địch, bảo vệ dân, vừa tuyên truyền, vận động nhân dân, tổ chức xây dựng cơ sở kháng chiến. Kinh nghiệm tổ chức các đội vũ trang tuyên truyền của trung đoàn sau đó được nhân rộng khắp địa bàn Tây Bắc, tạo điều kiện vững chắc cho sự phát triển của lực lượng vũ trang nói riêng và cuộc kháng chiến ở Tây Bắc nói chung.

Sau Chiến thắng Tây Bắc (1952), với kinh nghiệm thực tiễn phong phú, đồng chí Lê Trọng Tấn và đồng chí Cao Văn Khánh được Bộ Quốc phòng giao nhiệm vụ phụ trách tổ nghiên cứu chuyên đề “Tiến công tiêu diệt tập đoàn cứ điểm”. Trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm của bộ đội ta khi tiến công tập đoàn cứ điểm của địch ở Nà Sản năm 1952, cách bố trí lực lượng địch ở Hòa Bình, Sầm Nưa (Thượng Lào),… Đồng chí kết luận: “Trước hết hình thức của tập đoàn cứ điểm không phải là một sản phẩm của trí tuệ. Sự xuất hiện tập đoàn cứ điểm có nguyên nhân của nó. Đó là sự trưởng thành tác chiến của quân đội ta”¹. Đây là một kết luận khoa học, thể hiện phương pháp so sánh lực lượng theo quan điểm biện chứng, là cơ sở quan trọng để xây dựng kế hoạch tác chiến tiêu diệt tập đoàn cứ điểm. Chuyên đề này được Bộ Quốc phòng thông qua, làm cơ sở xây dựng quyết tâm, thống nhất cách đánh, trong chiến dịch Điện Biên Phủ, thể hiện tài mưu lược của hai nhà tham mưu chiến lược tài năng.

Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, với cương vị Phó Tổng Tham mưu trưởng, Phó Tư lệnh Quân giải phóng miền Nam, Ủy viên Quân ủy Miền, đồng chí Lê Trọng Tấn cùng các tướng lĩnh tài ba khác đã đề xuất, tham mưu với Quân ủy Trung ương nhiều chủ trương đúng đắn về xây dựng, củng cố thế trận chiến tranh nhân dân, xây dựng lực lượng vũ trang ở chiến trường miền Nam; tham mưu, xây dựng kế hoạch tác chiến của nhiều chiến dịch lớn. Từ sau khi có Nghị quyết của Hội nghị Trung ương 21 (7/1973), Đồng chí đã chỉ đạo nghiên cứu, tổng kết kinh nghiệm chống phá bình định, cách đánh chi khu quận lỵ, đánh thành phố, đánh tiêu diệt các sư đoàn quân ngụy Sài Gòn,… để tham mưu, đề xuất với Tổng hành dinh. Đặc biệt, từ đầu năm 1973, Phó Tổng Tham mưu trưởng Lê Trọng Tấn được giao làm Tổ trưởng Tổ trung tâm, nghiên cứu kế hoạch quân sự giải phóng miền Nam. Đồng chí đã đóng góp trí tuệ, tâm huyết, góp phần dự thảo “Kế hoạch chiến lược giải phóng miền Nam” trong giai đoạn kết thúc chiến tranh. Đây là văn kiện cụ thể hóa quyết tâm chiến lược của Đảng ta; là kết tinh trí tuệ tập thể, trong đó có đóng góp to lớn của cá nhân đồng chí Lê Trọng Tấn.

Khi trở lại chiến trường miền Nam tham gia cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, với sự nhạy cảm, tầm nhìn bao quát của một tư duy chiến lược, sắc sảo, sau khi chỉ huy giải phóng Đà Nẵng, Đồng chí đã đề xuất, tham mưu với Bộ Tổng Tư lệnh thành lập cánh quân phía Đông, theo Quốc lộ 1 tiến vào Sài Gòn. Thực tế đã chứng minh, đề xuất này rất đúng đắn, sáng tạo, góp phần quan trọng vào thắng lợi của chiến dịch. Trong Hội nghị tổng kết cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975, Đại tướng Võ Nguyên Giáp khẳng định: “Cánh quân phía Đông là sáng tạo của Bộ Tổng tham mưu vì nó không có từ đầu trong kế hoạch giải phóng miền Nam”².

Sau ngày đất nước thống nhất, trước biến động phức tạp của tình hình thế giới và khu vực, với cương vị Phó Tổng Tham mưu trưởng, rồi Tổng Tham mưu trưởng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Đồng chí đã tổ chức nghiên cứu, tham mưu với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng nhiều chủ trương, giải pháp đúng đắn về nhiệm vụ quân sự, quốc phòng để bảo vệ đất nước trong tình hình mới; chỉ đạo hiệu quả việc củng cố, phát triển lực lượng vũ trang, nòng cốt là Quân đội nhân dân, góp phần đấu tranh, phòng chống, làm thất bại chiến tranh phá hoại nhiều mặt của các thế lực thù địch, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc và làm tròn nhiệm vụ quốc tế đối với nhân dân hai nước Lào và Campuchia. Từ những kinh nghiệm thực tế trên chiến trường và qua nghiên cứu, tổng kết, Đồng chí đã viết nhiều tác phẩm có giá trị, như: “Cuộc chiến Đông Xuân (1953 - 1954) - Một bước phát triển sáng tạo của nghệ thuật quân sự Việt Nam”, “Mấy vấn đề nghệ thuật quân sự trong Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975”, “Mấy vấn đề chỉ đạo và chỉ huy tác chiến”, “Xây dựng mỗi huyện thành pháo đài quân sự”, v.v. Đây là những công trình khoa học có giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc về những vấn đề chiến lược quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc.

Qua hơn 40 năm hoạt động cách mạng, lăn lộn trên khắp các chiến trường, trải qua nhiều cương vị chỉ huy khác nhau, đồng chí Lê Trọng Tấn luôn thể hiện là một vị tướng tài ba, dày dạn, có kinh nghiệm phong phú và bản lĩnh vững vàng, đóng góp rất lớn vào sự phát triển của nghệ thuật quân sự Việt Nam trên cả ba phương diện: chiến thuật, nghệ thuật chiến dịch và chiến lược. Nhận xét về người đồng chí, người bạn chiến đấu chí thiết của mình, Đại tướng Võ Nguyên Giáp khẳng định, đồng chí Lê Trọng Tấn là “một trong những tư lệnh chiến dịch, chỉ huy tác chiến hiệp đồng binh chủng giỏi nhất của Quân đội ta,… là một người chỉ huy dũng cảm và sáng tạo, mưu lược và quyết đoán, có ý thức trách nhiệm và ý thức tổ chức kỷ luật rất cao, trong hoàn cảnh gay go phức tạp thế nào, đồng chí cũng tìm cách khắc phục khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ”³ và “là một trong những cán bộ tin cậy nhất để thực hiện những ý đồ chiến lược lớn của Bộ thống soái tối cao”⁴.

Thiếu tướng, TS. NGUYỄN HOÀNG NHIÊN, Viện trưởng Viện Lịch sử quân sự
___________________        

1 - Đại tướng Lê Trọng Tấn - Từ Đồng Quan đến Điện Biên,  Nxb QĐND, H. 2002, tr. 244.

2 - Đại tướng Lê Trọng Tấn - Nhà quân sự tài giỏi, đức độ, Nxb QĐND, H. 2010, tr. 111.

3 - Đại tướng Võ Nguyên Giáp - Đại tướng Lê Trọng Tấn - Người chỉ huy kiên cường, lỗi lạc, người bạn chiến đấu chí thiết!. Trong sách Đại tướng Lê Trọng Tấn - Sự nghiệp và cuộc đời, Nxb QĐND, H. 2014, tr. 400 - 401.

4 - Đại tướng Võ Nguyên Giáp - Đại tướng Lê Trọng Tấn - Người chỉ huy kiên cường, lỗi lạc, người bạn chiến đấu chí thiết!. Trong sách Đại tướng Lê Trọng Tấn - Sự nghiệp và cuộc đời, Nxb QĐND, H. 2014, tr. 403.