Xây dựng lực lượng dân quân tự vệ “vững mạnh, rộng khắp” là chủ trương chiến lược của Đảng và Nhà nước. Trước yêu cầu củng cố quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, Cục Dân quân tự vệ đã và đang triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm thực hiện tốt chức năng tham mưu, chỉ đạo chiến lược về công tác dân quân tự vệ.

Thực hiện đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kỳ, tự lực cánh sinh, dựa vào sức mình là chính của Đảng, ngày 12/02/1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 16/SL, thành lập Phòng Dân quân toàn quốc (tiền thân của Cục Dân quân tự vệ ngày nay). Đây là dấu mốc đánh dấu sự ra đời cơ quan chuyên trách tham mưu, chỉ đạo, hướng dẫn tổ chức thực hiện công tác dân quân tự vệ trong toàn quốc. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, Cục Dân quân tự vệ luôn bám sát tình hình thực tiễn, chủ trương xây dựng lực lượng vũ trang của Đảng, tích cực nghiên cứu, thực hiện tốt chức năng tham mưu, chỉ đạo chiến lược về công tác dân quân tự vệ, góp phần quan trọng vào xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, phát triển chiến tranh du kích, chiến tranh nhân dân địa phương, làm nên thắng lợi của sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.

Huấn luyện làm chủ vũ khí trang bị cho lực lượng dân quân tự vệ.

Sau khi đất nước thống nhất, Cục tham mưu, chỉ đạo vừa củng cố tổ chức biên chế, vừa nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của lực lượng dân quân tự vệ. Thực hiện xây dựng lực lượng dân quân tự vệ theo hướng “vững mạnh, rộng khắp”; chú trọng xây dựng, củng cố lực lượng dân quân tự vệ nơi biên giới, hải đảo, các thành phố lớn và khu công nghiệp. Chỉ đạo, tổ chức lực lượng dân quân tự vệ phối hợp với các lực lượng truy quét tàn quân địch còn cài cắm lại; xây dựng pháo đài tuyến phòng thủ biên giới; phối hợp chiến đấu, phục vụ chiến đấu và lao động sản xuất, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền biên giới phía Tây Nam và phía Bắc của Tổ quốc, v.v.

Bước vào thời kỳ đổi mới đất nước, Cục tiếp tục tham mưu, chỉ đạo thực hiện thắng lợi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác dân quân tự vệ, công tác quốc phòng ở các bộ, ngành Trung ương, địa phương. Nổi bật những năm gần đây, Cục đã nghiên cứu, đề xuất với Bộ Tổng Tham mưu, Bộ Quốc phòng tham mưu cho Đảng, Nhà nước xây dựng ban hành Luật Dân quân tự vệ và hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về dân quân tự vệ, tạo hành lang pháp lý quan trọng cho thống nhất tổ chức thực hiện trên phạm vi toàn quốc. Đồng thời, chủ động chỉ đạo, hướng dẫn tạo đột phá trong tổ chức, huấn luyện, hoạt động của lực lượng dân quân tự vệ; xây dựng lực lượng dân quân tự vệ “vững mạnh, rộng khắp”, làm nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh ở địa phương, thiết thực góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân vững mạnh, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Thời gian tới, cùng với những diễn biến phức tạp của tình hình thế giới, khu vực; bên cạnh những thời cơ, vận hội, đất nước ta đứng trước không ít khó khăn, thách thức cả về an ninh truyền thống, phi truyền thống, cũng như sự chống phá ngày càng gia tăng của các thế lực thù địch, hòng gây mất ổn định chính trị - xã hội. Trong khi đó, nhiệm vụ xây dựng Quân đội, tăng cường quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc có bước phát triển mới, đặt ra yêu cầu rất cao đối với công tác dân quân tự vệ. Để xứng đáng là cơ quan đầu ngành toàn quân về tham mưu, chỉ đạo công tác dân quân tự vệ, thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được giao, Cục Dân quân tự vệ tiếp tục triển khai toàn diện các mặt công tác, với đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới; trong đó, tập trung vào một số nội dung chủ yếu sau:

Một là, tích cực nghiên cứu, đề xuất với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng tham mưu cho Đảng, Nhà nước ban hành, triển khai thực hiện đồng bộ, kịp thời, hiệu quả các chủ trương, chính sách về công tác dân quân tự vệ. Đây là nhiệm vụ chiến lược, vì vậy thời gian tới, cùng với quán triệt, chỉ đạo, hướng dẫn triển khai thực hiện có hiệu quả các chủ trương, chính sách về công tác dân quân tự vệ, Cục tập trung nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu, tham mưu xây dựng, điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về dân quân tự vệ, đáp ứng yêu cầu củng cố quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc. Để thực hiện tốt nội dung này, Cục tiếp tục chủ trì phối hợp với cơ quan có liên quan đẩy mạnh công tác rà soát, nghiên cứu, tổng kết thực tiễn tổ chức thực hiện công tác dân quân tự vệ ở các quân khu, bộ, ngành Trung ương, địa phương, nhất là trong tham mưu xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật để phù hợp với sự phát triển của thực tiễn, tạo hành lang pháp lý đồng bộ, làm cơ sở triển khai thực hiện có hiệu quả công tác quan trọng này. Đồng thời, tiếp tục chỉ đạo đẩy mạnh triển khai thực hiện các đề án về dân quân tự vệ. Trọng tâm là các đề án: “Tổ chức lực lượng, huấn luyện, hoạt động, đảm bảo chế độ, chính sách đối với dân quân tự vệ giai đoạn 2021 - 2025 và những năm tiếp theo”; “Xây dựng Hải đội dân quân thường trực tham gia bảo vệ chủ quyền biển, đảo trong tình hình mới” giai đoạn 2; “Xây dựng nâng cao hiệu quả hoạt động của ban chỉ huy quân sự và lực lượng dân quân cấp xã biên giới, ven biển, hải đảo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới”,... góp phần xây dựng lực lượng dân quân tự vệ “vững mạnh, rộng khắp”.

Lực lượng dân quân giúp nhân dân khắc phục hậu quả bão lũ.

Hai là, tiếp tục tham mưu, chỉ đạo, hướng dẫn, nâng cao chất lượng xây dựng, huấn luyện lực lượng dân quân tự vệ. Với vai trò là cơ quan đầu ngành về lĩnh vực quan trọng này, Cục đẩy mạnh triển khai đồng bộ các biện pháp nâng cao chất lượng xây dựng, huấn luyện lực lượng dân quân tự vệ trên phạm vi toàn quốc. Trong đó, chú trọng tham mưu, chỉ đạo, hướng dẫn các bộ, ngành Trung ương, địa phương thực hiện tốt nhiệm vụ xây dựng lực lượng dân quân tự vệ theo phương châm “vững mạnh, rộng khắp”, bảo đảm quy trình chặt chẽ, công khai, dân chủ; gắn xây dựng lực lượng dân quân tự vệ với xây dựng cơ sở chính trị, xây dựng khu vực phòng thủ, phù hợp với đặc điểm của từng địa phương, cơ quan, tổ chức, đơn vị. Xây dựng các mô hình điểm, mô hình mới, như: đơn vị dân quân tự vệ vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”; hải đội dân quân thường trực tham gia bảo vệ chủ quyền biển, đảo trong tình hình mới; đơn vị dân quân thường trực; dân quân tự vệ biển; dân quân cơ động; dân quân tự vệ pháo binh, phòng không; chốt dân quân thường trực biên giới đất liền, v.v. Xây dựng, bổ sung lực lượng dân quân tự vệ làm nhiệm vụ chiến tranh thông tin, chiến tranh không gian mạng, các đội bắn tỉa, chế áp phương tiện bay không người lái (UAV); đơn vị tự vệ trong các loại hình doanh nghiệp trong và ngoài Quân đội sát với yêu cầu nhiệm vụ, phù hợp với thực tế. Tiếp tục nghiên cứu, tổng kết việc xây dựng lực lượng tự vệ trong các tổ chức, doanh nghiệp có yếu tố nước ngoài. Đặc biệt, tham mưu, chỉ đạo thực hiện tốt việc tạo nguồn đào tạo, xây dựng đội ngũ cán bộ quân sự ở cơ sở; kiện toàn, nâng cao hiệu quả hoạt động của chi bộ quân sự cấp xã, ban chỉ huy quân sự ở các xã, phường, cơ quan, tổ chức, bởi đây là lực lượng nòng cốt trong chỉ huy, quản lý, huấn luyện lực lượng dân quân tự vệ ở cơ sở. Trước tình hình nhiều ban, bộ, ngành Trung ương, địa phương thực hiện tinh, gọn bộ máy theo chủ trương của Đảng, Cục tích cực bám nắm tình hình để tham mưu, đề xuất và chỉ đạo, hướng dẫn việc sắp xếp, kiện toàn cơ quan quân sự, lực lượng dân quân tự vệ, bảo đảm theo đúng quy định của pháp luật hiện hành. Chỉ đạo cơ quan quân sự các cấp tham mưu cho cấp ủy địa phương đẩy mạnh công tác phát triển đảng trong lực lượng dân quân tự vệ, nhất là trên các địa bàn trọng điểm, vùng sâu, vùng xa, trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài nhằm không ngừng nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng này.

Cùng với đó, Cục tăng cường chỉ đạo, hướng dẫn các bộ, ngành Trung ương, địa phương tập trung nâng cao chất lượng huấn luyện dân quân tự vệ theo phương châm “cơ bản, thiết thực, chất lượng”, phù hợp với từng đối tượng, địa bàn. Kết hợp chặt chẽ huấn luyện quân sự với giáo dục chính trị, pháp luật, giáo dục truyền thống của dân quân tự vệ, truyền thống của bộ, ngành Trung ương, địa phương,… bảo đảm cho lực lượng này có chất lượng toàn diện, trước hết là chất lượng về chính trị, thực sự là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu tuyệt đối trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước, Nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa. Trong đó, chú trọng huấn luyện cho lực lượng dân quân tự vệ nắm vững chức năng, nhiệm vụ, sử dụng thành thạo vũ khí, trang bị, công cụ hỗ trợ hiện có, thuần thục kỹ thuật chiến đấu bộ binh, phương án chiến đấu tại chỗ; phương pháp, nội dung phối hợp với Công an và các lực lượng khác trên địa bàn trong tuần tra, kiểm soát, xử lý tình huống quốc phòng, an ninh, v.v. Đặc biệt, để phát huy tốt vai trò của dân quân tự vệ ở địa phương, cơ sở, Cục tiếp tục chỉ đạo tăng cường huấn luyện, bồi dưỡng công tác vận động quần chúng, phòng, chống thiên tai, cứu hộ, cứu nạn, v.v. Đồng thời, phối hợp, chỉ đạo cơ quan quân sự địa phương các cấp nâng cao chất lượng hội thi, hội thao trong dân quân tự vệ, tham gia diễn tập khu vực phòng thủ, nhất là phối hợp diễn tập với các đơn vị Quân đội trên địa bàn,… qua đó thiết thực rèn luyện, nâng cao trình độ, năng lực thực hiện nhiệm vụ cho lực lượng này.

Ba là, đẩy mạnh xây dựng Cục vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”, ngang tầm yêu cầu, nhiệm vụ. Theo đó, Đảng ủy, chỉ huy Cục tiếp tục quán triệt và thực hiện nghiêm các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về công tác xây dựng Đảng. Thường xuyên củng cố, kiện toàn, bồi dưỡng, nâng cao năng lực lãnh đạo toàn diện, sức chiến đấu của các cấp ủy, chi bộ, nhất là năng lực tham mưu, đề xuất, hướng dẫn và tổ chức thực hiện công tác dân quân tự vệ, xây dựng lực lượng dân quân tự vệ và một số mặt công tác quan trọng khác. Trước mắt, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo làm tốt công tác chuẩn bị, tổ chức thành công đại hội các chi bộ nhiệm kỳ 2025 - 2027 và Đại hội Đảng bộ Cục nhiệm kỳ 2025 - 2030. Thường xuyên đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật Đảng; chủ động đấu tranh phòng, chống các biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, xử lý nghiêm tổ chức đảng, đảng viên vi phạm kỷ luật, bảo đảm khách quan, công minh, chính xác, kịp thời.

Cùng với đó, Cục tập trung kiện toàn tổ chức biên chế, đảm bảo “tinh, gọn, mạnh”, xây dựng đội ngũ cán bộ, nhân viên, nhất là đội ngũ cán bộ trẻ có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt, có kiến thức toàn diện, am hiểu thực tiễn, có tư duy chiến lược, nhạy bén, tác phong công tác khoa học, có khả năng phát hiện vấn đề, dự báo chính xác tình hình để tham mưu, đề xuất trúng, đúng, kịp thời, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Trung tướng PHẠM QUANG NGÂN, Cục trưởng Cục Dân quân tự vệ